Panarion (Adversus Haereses)

Epiphanius

Epiphanius. Epiphanius, Volume 1-3. Holl, Karl, editor. Leipzig: Hinrichs, 1915-1933.

5. Πάλιν δὲ δὴ τὸ ἔν μέρος, ὁ αὐτοῦ τοῦ δεοῦ νόμος, διαιρεῖται εἰς τρία τινά· εἴς τε τὴν καθαρὰν νομοθσίαν τὴν ἀσύμπλοκον τῷ κακῷ, ὅς καὶ πυρίως νόμος γέγεται, ὅν οὐκ ὖλθε καταλῦσαι ὁ σωτὴρ ἀλλὰ πληρῶσαι [*](17 ff Matth. 15, 4—9 — 30 vgl. Matth. 5 V M) [*](1 Μωυσέως V M 2 εὑρεθήσεται aus εὑρεθήσεσθαι Vcorr 3 κατὰ ἀνάγκην aus ἀνάγκη Vcorr 5 αἷς τινὲς Pet.] αἴτινες VM 8 ἀπόλλεσθαι ist wohl nicht zu ändern 9 τὸν aus τῶν Vcorr 10 τοῦτον, ν oben über Vcorr 14 ὢν + <νόμος> ? Harnack; wohl nicht ötig 18 ἡμεῖς V 20 παράδο|||σιν, ο aus ω Vcorr παράδωσιν M 21 οὖτο|||ς, ο aus ω Vcorr 25 Μωυσέως VM)

454
οὐ γὰρ ἦν ἀλλότριος αὐτοῦ ὅν ἐπλήρωσεν, · οὐ γὰρ εἶχεν τὸ τέλειον) καὶ εἰς τὸν συμπεπλεγμένον τῷ χείρονι καὶ τῇ ἀδικίᾳ, ὅν ἀνεῖλεν ὁ σωτὴρ ἀνοίκειον ἔντα τῇ ἑαυτοῦ φύσει·

διαιρεῖται Τε καὶ εἰς τὸ τυπικὸν καὶ αυμβολικὸν τὸ κατ’ εἰκόνα τῶν πνευματικῶν καὶ διαφε- ρόντων νομοθετηθέν· ὅ μετέθηκεν ὁ σωτὴρ ἀπὸ αἰσθητοῦ καὶ καφινομένου επι το πνευματικον κα αορατον.

καὶ ἐστι με) ὁ τοῦ δεοῦ νόμος, ὁ καθαρὸς καὶ ἀσύμπλοκος τῷ χείρονι, αὐτὴ ἡ δεκάλογος, οἱ δέκα λόγοι ἐκεῖνοι οἱ ἐν ταῖς δυσὶ πλαξὶ δεδιχασμένοι, εἴς τε ἀναίρεσιν τῶι ἀφεχτέων καὶ εἰς πρόσταξιν τῶν ποιη- τέων, οἵ καίπερ καθαρὰν ἔχοντες τὴν νομοθεσίαν, μὴ ἔχοντες δὲ τὸ τέλειν, εδέοντο τῆς παρὰ τοῦ σωτῆρος πληρώσεως.

ὁ δέ ἐστι] συμπεπλεγμένος τῇ δικίᾳ, οὖτος ὁ κατὰ τὴν ἄμυναν καὶ ἀνταπόδοσιν τῶν προκδικησάντων κείμενος, ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ καὶ ὀδόνται ἀντὶ ὀδόντος ἐκκόπτεσθαι κελεύων καὶ φόνον ἀντὶ φόνου ἀμύνασθαι· οὐδὲν γὰρ ἦττον καὶ ὁ δεύτερος ἀδικῶν ἀδικεῖ, τῇ τάξει μόνον διαλλάσσων τὸ αὐτὸ ἐργαζόμενος ἔργον.

τοῦτο δὲ τὸ πρόσταγμα δίκαιον μὲν ἄλλως καὶ ἦν καὶ ἔστι, διὰ τὴν ἀσθένειαν τῶι νομοθετηδέντων ἐν παρεκβάσειδ τοῦ καθαροῦ νόμου τεθέν, ἀνοίκειον δὲ τῇ τοῦ πατρὸς τῶν ὅλων φύσει τε καὶ ἀγαθότητι.

ἴσως δὲ τοῦτο κατάλληλον, ἐπάναγκες δὲ μᾶλλον· ὁ γὰρ καὶ τὸν ἔνα φόνον οὐ βουλόμενος ἔσεσθσι ἐν τῷ γέγειν »οὐ φονεύσεις«, προστάξας τὸν φονέα ἀντιφονεύεσθαι, δεύτερον νόμον νομοθετῶν καὶ δυσὶ φόνοις βραβεύων ὁ τὸν ἕνα ἀπαγορεύσας ἔλαθεν ἑαυτὸν ὐπ᾿ ἀνάγκης κλαπείς.

διὸ δὴ ὁ ἀπ’ ἐκείνου παραγενόμενος υἱὸς τοῦτο τὸ μέρος τοῦ νόμου ἀνῄρηκεν, ὁμολογήσας καὶ αὐτὸ εἶναι τοῦ θεοῦ, <ὥσπερ> ἔν τοῖς ἄλλοις † καταριθμεῖται τῇ παλαιᾷ αἱρέσει καὶ ἐν οἶς ἔφη »ὁ θεὸς εἰπών· ὁ κακολογῶν πατέρα ἢ μητέρα θανάτῳ τελευτάτω«.

[*](13 vgl. Matth. 5, 38 Lev. 24, 20 — 20 Exod. 20, 13 — 25 Matth. 15, 4 V M)[*](1 > *, vgl. Ζ. 11 2 τὸν] τὸ V | συμπεπληγμένον, ε oben über Vcorr | χείρο|||νι, ο aus ω Vcorr 2 t τῇ ἀδικίᾳ ὂν Pet.] τὴν ἀδικίαν ἥν V M 4 πνευματικῶν καὶ Pet., vgl. S. 455, 1] κατ’ εἰκόνα (wiederholt) V M 5 νομοθετηθὲν, θὲν auf Rasur V corr | ὅ bineingeflickt V corr 9 ἀφεκτέων Corn.] ἀφθέγκτων YM 12 ἐστι] * 18 τῇ] τῆς M 19 τοῦτο] τούτῳ? Harnack; aber der Sinn ist,"daß dieses (sc. Gebot: Blut um Blut) vielleicht zweckmäßig, aber doch nur aus einer Notlage zu begreifen ist 24 αὐτὸ vermutungsweise Harnack] αὐτὸς V M; die Erläuterung bringt Ζ. 25f: indem Jesus (gleichfalls eine Todesstrafe ankündigende) alttestamentliche Wort mit der ὁ θεὸς εἰπὼν ührt, bekennt er, ß auch dieser Teil des Gesetzes von Gott ührt | <ὥσπερ> * 25 † καταριθμεῖται] lies wohl συγκατατέθειται)
455

τὸ δέ ἐστι μέρος αὐτοῦ τυπικόν, τὸ κατ’ εἰκόνα τῶν πνευματικῶν καὶ διαφερόντῶν κείμενον, τὰ ἐν προσφοραῖς λέγω καὶ περιτομῇ καὶ σαββάτῳ καὶ νηστείᾳ καὶ πάΠα καὶ ἀζύμοις καὶ τοῖς τοιούτοις νομοθετηδέντα.

πάντα γὰρ ταῦτα, εἰκόνες καὶ σύμβολα ὄντα, τῆς ἀληθείας φανερωθείσης μετετέθη· κατὰ με) τὸ φαινόμενον καὶ <τὸ> σωματικῶς ἐκτελεῖσθαι ἀνῃεέθη, κατὰ δὲ τὸ πνευματικὸν ἀνελήφθη, τῶν μὲν ὀνομάτων τῶν αὐτῶν μενόντων, ἐνηλλαγμένων Τε τῶν πραγμάτων.

καὶ γὰρ προσφορὰρ προσφέρειν προσέταξεν ἡμῖν ὁ σωτήρ, ἀλλ᾿ οὐχὶ τὰς δι᾿ αλόγων ζῴων ἢ τούτων τῶν θυμιαμάτων, ἀλλὰ διὰ πνευματικῶν αἴνων καὶ δοξῶν καὶ εὐχαριστίας καὶ διὰ τῆς εἰς τοὺς πλησίον κοινωνίας καὶ εὐποιίας.

καὶ περιτομὴν περιτετμῆσθαι ἡμᾶς βούλεται, ἀλλ᾿ οὐχὶ τὴς ἀκροβυστίας τὴς σωματικῆς, ἀλλὰ ἀλλὰ καρδίας τῆς πνευματικῆς καὶ τὸ σάββατον <δὲ> φυάσσειν· [*](D 204)

ἀργεῖν γὰρ θέλει ἡμᾶς ἀπὸ τῶν ἔργων τῶν πονηρῶν. καὶ νηστεύειν δέ· ἀλλὰ οὐχὶ σωματικὴν βούλεται νηστείαν ἡμᾶς νηστεύειν, ἀλλὰ τὴν πνευματικήν, ἐν ᾖ εστιν ἀποχὴ πάντων τῶν φαύλων. φυλάσσεται μέντοι Τε καὶ παρὰ τοῖς ἡμετέροις ἠ κατὰ τὸ φαινόμενον νηστεία, ἐπεὶ καὶ χυχῇ τι συμβάλλεσθαι δύναται αὕτη μετὰ λόγου γινομένη, ὁπότε μηδὲ διὰ τὴν πρός τινας μίμησιν γίνεται μήτε διὰ τὸ ἔθος μήτε διὰ τὴν ἡμέραν, ὡς ὡρισμένης <εἰς> τοῦτο ἡμέρας.

ἅμα δὲ καὶ εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἀληθινῆς νηστείας, ἵνα οἱ μηδέπω ἐκείνην δυνάμενοι νηστεύειν ἀπὸ τῆς κατὰ τὸ φαινόμενον νηστείας ἔχωσι τὴν ἀνάμνησιν αὐτῆς.

καὶ τὸ πάΠα δὲ ὁμοίως καὶ τὰ ἄζυμα, ὅτι εἰκόνες ἦσαν, δηλοῖ καὶ Παῦλος ὁ ἀπόστολος »τὸ δὲ πάΠα ἡμῶν, λέγων, ἐτύθη Χριστός«, καί »ἵνα ἦτε, φησίν, ἄζυμοι, μὴ μετέχοντες ζύμης (ζύμην δὲ νῦν τὴν κακίαν λέγει), ἀλλ᾿ ἦτε νέον φύραμα«.