In Arati et Eudoxi phaenomena commentariorum libri iii

Hipparchus

Hipparchus, In Arati et Eudoxi phaenomena commentariorum libri iii, Manitius, Teubner, 1894

Ὅτι μὲν οὖν τῇ Εὐδόξου περὶ τῶν φαινομένων ἀναγραφῇ κατηκολούθηκεν ὁ Ἄρατος, μάθοι μὲν ἄν τις διὰ πλειόνων παρατιθεὶς τοῖς ποιήμασιν αὐτοῦ περὶ ἑκάστου τῶν λεγομένων τὰς παρὰ τῷ Εὐδόξῳ λέξεις. οὐκ ἄχρηστον δὲ καὶ νῦν διʼ ὀλίγων ὑπομνῆσαι

διὰ τὸ διστάζεσθαι τοῦτο παρὰ τοῖς πολλοῖς. ἀνα- φέρεται δὲ εἰς τὸν Εὔδοξον δύο βιβλία περὶ τῶν φαινομένων, σύμφωνα κατὰ πάντα σχεδὸν ἀλλήλοις πλὴν ὀλίγων σφόδρα. τὸ μὲν οὖν ἓν αὐτῶν ἐπι- γράφεται ,,Ἔνοπτρον“, τὸ δὲ ἕτερον ,,Φαινόμενα“. πρὸς τὰ Φαινόμενα δὲ τὴν ποίησιν συντέταχεν.

Ἐν δὴ τούτῳ τῷ συντάγματι Εὔδοξος περὶ μὲν τοῦ Δράκοντος οὕτως γράφει· ,,μεταξὺ δὲ τῶν Ἄρκτων ,,ἐστὶν ἡ τοῦ Ὄφεως οὐρά, τὸν ἄκρον ἀστέρα ὑπὲρ τῆς [*](1. ἑκάστ τὰς τῶν A. ||4. πάντα om. B. || ὡριμαία A. 5. γὰρ sub linea add. L, ad marg M, om. V. ||7. νομίζων V, ν finali expuncto LM. ||13. τὰς παρὰ τῷ Εὐδ.*] τὰς περὶ τοῦ Εὐδ. AB, τὰς τοῦ Εὐδ. edd. || 16. β’ βιβλία B edd., et sic fere semper, ubi numeralia occurrunt, conf. Praef. cap. ll. 23. ἔστιν A ed. pr. | τὸν ἄκρον*] τὸν μικρὸν vulg.(ι ex α factum L.))

10
,,κεφαλῆς ἔχουσα τῆς Mεγάλης Ἄρκτου. καμπὴν δὲ ,,ἔχει παρὰ τὴν κεφαλὴν τῆς Mικρᾶς Ἄρκτου καὶ παρα- ,,τέταται ὑπὸ τοὺς πόδας· ἑτέραν δὲ καμπὴν ἐνταῦθα „ποιησάμενος πάλιν ἀνανεύων ἔμπροσθεν ἔχει τὴν κεφα-

„λήν ὁ δὲ Ἄρατος, ὡς ἂν παραγράφων ταῦτα, φησίν·

  • αὐτὰρ ὅ γʼ ἄλλην μὲν νεάτῃ ἐπιτείνεται οὐρῇ,
  • ἄλλην δὲ σπείρῃ περιτέμνεται. ἡ μέν οἱ ἄκρη
  • οὐρὴ πὰρ κεφαλὴν Ἑλίκης ἀποπαύεται Ἄρκτου,
  • σπείρῃ δʼ ἐν Κυνόσουρα κάρη ἔχει· ἡ δὲ κατʼ
  • αὐτὴν
  • εἰλεῖται κεφαλὴν καί οἱ ποδὸς ἔρχεται ἄχρι,
  • ἐκ δʼ αὖτις παλίνορσος ἀνατρέχει.
  • Περὶ δὲ τοῦ Βοώτου ὁ μὲν Εὔδοξός φησιν· „ὄπι- „σθεν δὲ τῆς Μεγάλης Ἄρκτου ἐστὶν ὁ Ἀρκτοφύλαξ.“ ὁ δὲ Ἄρατος·

  • ἔξόπιθεν δʼ Ἑλίκης φέρεται, ἐλάοντι ἐοικώς,
  • Ἀρκτοφύλαξ.
  • καὶ πάλιν ὁ μὲν Εὔδοξος· „ὑπὸ δὲ τοὺς πόδας ἡ „Παρθένος ἐστίν“. ὁ δὲ Ἄρατος
  • ἀμφοτέροισι δὲ ποσσὶν ὕπο σκέπτοιο Βοώτεω
  • Παρθένον.
  • Ἐπὶ δὲ τοῦ Ἐνγόνασιν ὁ μὲν Εὔδοξός φησι· „παρὰ δὲ τὴν κεφαλὴν τοῦ Ὄφεως ὁ Ἐνγούνασίν „ἐστιν, ὑπὲρ τῆς κεφαλῆς τὸν δεξιὸν πόδα ἔχων.“ ὁ δὲ Ἄρατος· [*](1. κάμπην B hic et sic semper. || 8. παρὰ κεφ. P2, παρ κεφ. LV, παρακεφαλὴν M. || 9. κενοσουρα Vat., κυνοσουρα (sic) L, κυνὸς οὐρὰ P3, κυνὸς οὔρα V. || 11. εἱλεῖται AV. 14. Μεγ. Ἄρκ. ἐστὶν transposui, μεγ. ἐστὶν ἄρκ. vulg. || 16. ἐξό- πισθεν AP3M V. || 20. ποσὶν A. | ὕπο σκέπτ. corr. Μaass, ὑπο-)

    12
  • μέσσῳ δʼ ἐφύπερθε καρήνῳ
  • δεξιτεροῦ ποδὸς ἄκρον ἔχει σκολιοῖο Δράκοντος.
  • ἐξ οὗ καὶ μάλιστα φανερὸν γίνεται τὸ προκείμενον· παρʼ ἑκατέρῳ γὰρ αὐτῶν ἠγνόηται· τὸν γὰρ ἀριστερὸν ἔχει πόδα ὁ Ἐνγόνασιν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τοῦ Δράκοντος, καὶ οὐ τὸν δεξιόν.

    Τὸν δὲ Στέφανον ὁ μὲν Εὔδοξός φησιν ὑπὸ τὸν νῶτον τοῦ Ἐνγούνασι κεῖσθαι· ὁ δὲ Ἄρατος·

  • νώτῳ μὲν Στέφανος πελάει, κεφαλῇ γε μὲν ἄκρῃ
  • σκέπτεο πὰρ κεφαλὴν Ὀφιούχεο〈ν〉.
  • περὶ ὧν καὶ ὁ Εὔδοξός φησι· „πλησίον δʼ ἐστὶ τῆς „τούτου κεφαλῆς ἡ τοῦ Ὀφιούχου κεφαλή.“

    Περὶ δὲ τῆς θέσεως τῆς Μεγάλης Ἄρκτου ὁ μὲν Εὔδοξός φησιν· „ὑπὸ δὲ τὴν κεφαλὴν τῆς Μεγάλης „Ἄρκτου οἱ Δίδυμοι κεῖνται, 〈κατὰ μέσον δὲ ὁ Καρκί- „νος,〉 ὑπὸ δὲ τοὺς ὀπισθίους πόδας ὁ Λέων. πρὸ „δὲ τῶν ἐμπροσθίων ποδῶν τῆς Ἄρκτου ἀστήρ ἐστι „〈λαμπρός〉, λαμπρότερος δὲ ὑπὸ τὰ ὀπίσθια γόνατα,

    „καὶ ἄλλος ὑπὸ τοὺς ὀπισθίους πόδας ὁ δὲ Ἄρατος·

  • κρατὶ δέ οἱ Δίδυμοι, μέσση δʼ ὕπο Καρκίνος ἐστί,
  • ποσσὶ δʼ ὀπισθοτέροισι Λέων ὕπο καλὰ φαείνει.
  • ἐπὶ δὲ τῶν εἰρημένων ἀστέρων·
  • τοῖός οἱ πρὸ ποδῶν φέρεται καλός τε μέγας τε
  • εἷς μὲν ὑπωμαίων, εἷς δʼ ἰξυόθεν κατιόντων,
  • ἄλλος δʼ οὐραίοις ὑπὸ γούνασιν.
  • [*](5. πόδα ἔχει B || 7. τόν τε A. | ὑπὸ τὸν νῶτον — Εὔδ. φησι om. B. || 11. ἔστι A. || 20. ὕπο corr. Maass hic et infra, ὑπὸ vulg. | καρκίνος A. ed. pr. hic et sic semper. || 24. ὑπω-)
    14

    Ἐπὶ δὲ τοῦ Ἡνιόχου ὁ μὲν Εὔδοξός φησι· „κατέ- „ναντι δὲ τῆς κεφαλῆς τῆς Μεγάλης Ἄρκτου ὁ Ἡνίοχος „ἔχει τοὺς ὤμους λοξὸς ὢν ὑπὲρ τοὺς πόδας τῶν „Διδύμων, ἔχων τὸν δεξιὸν πόδα κοινὸν τῷ ἐν ἄκρῳ „τῷ ἀριστερῷ κέρατι τοῦ Ταύρου ὁ δὲ Ἄρατος ἐπ αὐτοῦ φησιν οὕτως·

  • Ἑλίκης δέ οἱ ἄκρα κάρηνα
  • ἀντία δινεύει.
  • καὶ πάλιν·
  • λαιοῦ δὲ κεράατος ἄκρον
  • καὶ πόδα δεξιτερὸν παρακειμένου Ἡνιόχοιο
  • εἷς ἀστὴρ ἐπέχει.
  • Ἐπὶ δὲ τοῦ Κηφέως ὁ μὲν Εὔδοξος οὕτως· „ὑπὸ „δὲ τὴν οὐρὰν τῆς Μικρᾶς Ἄρκτου τοὺς πόδας ὁ „Κηρεὺς ἔχει πρὸς ἄκραν τὴν οὐρὰν τρίγωνον ἰσό- ,,πλευρον ποιοῦντας· τὸ δὲ μέσον αὐτοῦ πρὸς τῇ καμπῇ

    „τοῦ διὰ τῶν Ἄρκτων Ὄφεως. ὁ δὲ Ἄρατός φησιν·

  • ἴση οἱ στάθμη νεάτης ἀποτείνεται οὐρῆς
  • εἰς πόδας ἀμφοτέρους, ὅσση ποδὸς εἰς πόδα τείνει,
  • αὐτὰρ ἀπὸ ζώνης ὀλίγον κε μεταβλέψειας
  • πρώτης ἱέμενος καμπῆς σκολιοῖο Δράκοντος.
  • παῤ ἑκατέρῳ δʼ αὐτῶν τὸ πρῶτόν ἐστι ψεῦδος· τὸ γὰρ μεταξὺ τῶν ποδῶν τῶν τοῦ Κηφέως διάστημα ἔλασσόν ἐστιν ἑκατέρου τῶν πρὸς τὴν οὐρὰν διαστη- μάτων.

    [*](1. κατέναντι δὲ om. B. || 10. λαοῦ Vat. || 11. παρακειμένου*] παρακείμενον vulg. || 16. κάμπη abhinc semper etiam A. 21. πρώτης ἱέμενος corr. Maass, πρώτη δʼ ἰέμενος Vat., πρώτη διʼ ἐμενος (sic) P1P2, πρώτης ἰέμενος B, πρώτης δʼ ἱέμενος edd. ||)
    16

    Πάλιν ἐπὶ τῆς Κασσιεπείας ὁ μὲν Εὔδοξος· ,,τοῦ ,,μὲν Κηφέως ἔμπροσθέν ἐστιν ἡ Κασσιέπεια, ταύτης ,,δὲ ἔμπροσθεν ἡ Ἀνδρομέδα, τὸν μὲν ἀριστερὸν ὦμον ,,ἔχουσα τῶν Ἰχθύων ὑπὲρ τοῦ πρὸς βορρᾶν, τὴν δὲ ,,ζώνην ὑπὲρ τοῦ Κριοῦ, πλὴν τὸ Τρίγωνον, ὅ ἐστι ,,μεταξύ· τὸν δʼ ἐν τῇ κεφαλῇ ἀστέρα κοινὸν ἔχει τῷ

    ,,τῆς κοιλίας τοῦ Ἵππου·“ ὁ δὲ Ἄρατος·

  • τοῦ δʼ ἄρα δαιμονίη προκυλίνδεται οὐ μάλα πολλὴ
  • νυκτὶ φαεινομένη παμμήνιδι Κασσιέπεια.
  • καὶ μετʼ ὀλίγον·
  • αὐτοῦ γὰρ κἀκεῖνο κυλίνδεται αἰνὸν ἄγαλμα
  • Ἀνδρομέδης ὑπὸ μητρὶ κεκασμένον.
  • καὶ πάλιν·
  • ξυνὸς δʼ ἐπιλάμπεται ἀστὴρ
  • τοῦ μὲν ἐπʼ ὀμφαλίῳ, τῆς δʼ ἐσχατόωντι καρήνῳ.
  • καὶ πάλιν ἐπὶ τοῦ Κριοῦ·
  • ζώνῃ δʼ ἂν ὅμως ἐπιτεκμήραιο
  • Ἀνδρομέδης· ὀλίγον γὰρ ὑπʼ αὐτὴν ἐστήρικται.
  • καὶ ἔτι·
  • Ἀνδρομέδης δέ τοι ὦμος ἀριστερὸς Ἰχθύος ἔστω
  • σῆμα βορειοτέρου· μάλα γάρ νύ οἱ ἐγγύθεν ἐστίν.
  • Ἐπὶ δὲ τοῦ Περσέως ὁ μὲν Εὔδοξος οὕτως λέγει· ,,παρὰ δὲ τοὺς πόδας τῆς Ἀνδρομέδας ὁ Περσεύς ἔχει ,,τοὺς ὤμους, τὴν δεξιὰν χεῖρα πρὸς τὴν Κασσιέπειαν [*](3. ἔμπροσθεν] ὑποκάτω scribendum esse videtur. || 5. πλὴν καὶ τρίγ. Ur. || 8. πολλῆ A. || 9. φαινομένη Ur. 15. ἐσχατοώεντι A (ώε in ras. P2). | καρκήνῳ M, καρκίνω in marg. (in textu)

    18
    „ἀποτείνων, τὸ δὲ ἀριστερὸν γόνυ πρὸς τὰς Πλειάδας.“ ὁ δὲ Ἄρατος περὶ τῆς Ἀνδρομέδας φησίν·
  • ἀμφότεροι δὲ πόδες γαμβροῦ ἐπισημαίνοιεν
  • Περσέως, οἵ ῥά οἱ αἰὲν ἐπωμάδιοι φορέονται.
  • καὶ πάλιν·
  • καί οἱ δεξιτερὴ μὲν ἐπὶ κλισμὸν τετάνυσται
  • πενθερίου δίφροιο.
  • καὶ μετʼ ὀλίγον·
  • ἄγχι δέ οἱ σκαιῆς ἐπιγουνίδος ἤλιθα πᾶσαι
  • Πληϊάδες φορέονται· ὁ δʼ οὐ μάλα πολλὸς ἁπάσας
  • 〈χῶρος ἔχει〉.
  • Ἐπὶ δὲ τοῦ Ὄρνιθος ὁ μὲν Εὔδοξος· „παρὰ δὲ „τὴν δεξιὰν χεῖρα τοῦ Κηφέως ἡ δεξιὰ πτέρυξ ἐστὶ „τοῦ Ὄρνιθος, παρὰ δὲ τὴν ἀριστερὰν πτέρυγα οἱ „πόδες τοῦ Ἵππου ὁ δὲ Ἄρατός φησιν ἐπὶ τοῦ Ὄρνιθος·

  • κατὰ δεξιὰ χειρὸς
  • Κηφείης ταρσοῖο τὰ δεξιὰ πείρατα φαίνων,
  • λαιῇ δὲ πτέρυγι σκαρθμὸς παρακέκλιται Ἵππου.
  • καὶ ἄλλων δὲ πλειόνων ὄντων, ἅπερ ἂν δόξειεν οἱονεὶ παραγεγράφθαι, ἀρκέσει καὶ ταῦτα χάριν τοῦ μὴ μηκύνειν.

    Χωρὶς δὲ τούτων καὶ ἡ διαίρεσις τῶν ἄστρων φανερὸν ποιεῖ τὸ προκείμενον. καὶ γὰρ Εὔδοξος ὡς καὶ ὁ Ἄρατος πρῶτον ἀναγράφει τὰ βορειότερα ἄστρα [*](1. τὰς πληιάδας LP3, τὰς πλῃιάδας edd. || 3. γαμβροῦ om. B. ἐπισημαίνοιεν] ἐπιδινεύονται B edd. || 4. περσῆος B. || 6. ἐπι- κλισμὸν L, ἐπινλισμὸν V. || 9. ἐπὶ γουνίδος Vat., ἐπιγούνιδος M, sine acc. L. | ἥλιθα Vat. || 10. ὅδʼ οὐ Vat. P3. | πολλὰς B | 17. καταδεξιαχειρος (sic) L καταδεξια P3V. || 25. ὁ om. A.)

    20
    τοῦ ζῳδιακοῦ, ἔπειθʼ οὕτως τὰ νοτιώτερα. καὶ τὰς συν- ανατολάς τε καὶ συγκαταδύσεις τοῖς δώδεκα ζῳδίοις τῶν ἄλλων ἄστρων ὁμοίως τέταχεν ὁ Ἄρατος τῷ Εὐδόξῳ.

    Περὶ δὲ τῶν ἀστέρων τῶν ἐπὶ τοῦ θερινοῦ καὶ χειμερινοῦ τροπικοῦ φερομένων, ἔτι δὲ ἐπὶ τοῦ ἰση- μερινοῦ, ὁ μὲν Εὔδοξός φησιν ἐπὶ τοῦ θερινοῦ οὕτως· „ἔστι δὲ ἐν τούτῳ τὰ μέσα τοῦ Καρκίνου καὶ τὰ διὰ „τοῦ σώματος κατὰ μῆκος τοῦ Λέοντος, τῆς δὲ Παρ- „θένου 〈τὰ〉 μικρὸν ἄνωθεν, καὶ ὁ αὐχὴν τοῦ ἐχο- „μένου Ὄφεως, καὶ ἡ δεξιὰ χεὶρ τοῦ Ἐνγούνασι, καὶ „ἡ κεφαλὴ τοῦ Ὀφιούχου, καὶ ὁ αὐχὴν τοῦ Ὄρνιθος „καὶ ἡ ἀριστερὰ πτέρυξ, καὶ οἱ τοῦ Ἵππου πόδες, ἔτι „δὲ καὶ ἡ δεξιὰ χεὶρ τῆς Ἀνδρομέδας καὶ τὸ μεταξὺ „τῶν ποδῶν, καὶ τοῦ Περσέως ὁ ἀριστερὸς ὦμος καὶ „ἡ ἀριστερὰ κνήμη, ἔτι δὲ τὰ γόνατα τοῦ Ἡνιόχου „καὶ αἱ κεφαλαὶ τῶν Διδύμων· εἶτα συνάπτει πρὸς τὰ

    μέσα τοῦ Καρκίνου ὁ δὲ Ἄρατος ἀπὸ τῶν ἐσχάτων ἀρξάμενός φησιν·

  • ἐν δέ οἱ ἀμφότεραι κεφαλαὶ Διδύμων φορέονται,
  • ἐν δὲ τὰ γούνατα κεῖται ἀρηρότος Ἡνιόχοιο,
  • λαιὴ δὲ κνήμη καὶ ἀριστερὸς ὦμος ἐπʼ αὐτοῦ
  • Περσέως, Ἀνδρομέδης δὲ μέσην ἀγκῶνος ὕπερθεν
  • δεξιτερὴν ἐπέχει· τὸ μέν οἱ θέναρ ὑψόθι κεῖται
  • ἀσσότερον βορέαο, νότῳ δʼ ἐπικέκλιται ἀγκών·
  • ὁπλαὶ δʼ Ἵππειοι καὶ ὑπαύχενον Ὀρνίθειον
  • ἄκρῃ σύν κεφαλῇ καλοί τʼ Ὀφιούχεοι ὦμοι
  • καὶ τὰ ἐξῆς.

    [*](1. ἔπειτα edd. || 2. τε*] δὲ vulg. || 3. ἀστέρων B. | τεταχὼς B edd. || 7. δʼ ἐν A. || 13. καὶ ante ἡ om. A. || 14. καὶ τοῦ Περσέως ὁ *] τοῦ περσέως· καὶ ὁ vulg. || 15. γούνατα edd. | τὰ τοῦ ἡν. A edd. || 16. συνάπτει*] συμπίπτει vulg. || 20 ἐν δέ οἱ)
    22

    Ἐπὶ δὲ τοῦ χειμερινοῦ τροπικοῦ ὁ μὲν Εὔδοξός φησιν οὕτως· „ἔστι δὲ ἐν αὐτῷ τὰ μέσα τοῦ Αἰγόκερω, „καὶ οἱ πόδες τοῦ Ὑδροχόου, καὶ τοῦ Κήτους ἡ οὐρά, „καὶ τοῦ Ποταμοῦ ἡ καμπή, καὶ ὁ Λαγωός, καὶ τοῦ „Κυνὸς οἱ πόδες καὶ ἡ οὐρά, καὶ τῆς Ἀργοῦς ἡ πρύμνα „καὶ ὁ ἱστός, καὶ τοῦ Κενταύρου ὁ νῶτος καὶ τὰ „στήθη, καὶ τὸ Θηρίον, καὶ τοῦ Σκορπίου τὸ κέντρον· „εἶτα διὰ τοῦ Τοξότου πρὸς τὰ μέσα τοῦ Αἰγόκερω