De Iudaeorum Vetustate sive Contra Apionem

huiusmodi quidem noster legislator fuit, non magus, non fallax, sicut derogatores iniuste pronuntiant, sed quales apud Graecos.

gloriantur fuisse Minum et post eum legislatores alios. namque quidam eorum leges positas a Mino dicebant, alii uero eas in Apollinem et uaticinium Delphicum referebant siue pro ueritate hoc credentes, seu facile suadendum populo [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. A, ed. pr. ) [*]( 1 aliis] aXXois Exc Peir τοι̃ς ).ao!ç A aequitatemj euvoiav ipse] οὐτος abxbq A 2 cunctis] R cunctos LBCPe fortasse recte si ex αὺτοῡς (sic A) ortum est firmisaimamj βεβαιωτάτηνed. pr. βεβαιωτὴνΑ 3 bona] ϰαλη̃ςοοv, ex quo fortasse uero inseres in singnlis casibus] ἐπιτυγχανομένων4 recte] ϰαλω̃ς Exc Peir εἰϰότως A indicabat] ivo- μιζε Exc Peir ἐνομίζομενΑ 5 consciliatorem LB deum] ϑει̃ονΑ \' TOV fva Exc Peir 6 uniuersam R 8 qui] que Le q s. Ll deum] dum e 10 noster] auTos ἡμω̃ν A TiuiBv Exc Peir magis R 11 sed] si B quales] οἰους A otov ed. pr. ExcPeir? 12 floriantur (g initio uocis superscr. L3) LB Minum] scripsi eminum LRP eminum B emnium C Eimnum e Mww Minoem ed. Venet, 1510 alii e namque—14 referebant] ot fifcv yap a\'jTu>v to1>; νόμουςὑποτίϑενται(ύποτίϑεσϑαι Exc Peir), 6 õi ye (Te om. Exc Peir) Mivws έλεγενótt (GTa\' Exc Peir) EtÇ xov \'AkoX- Xtu xat Tb ΔελϕιϰὸνaoTo5 (auTob? Exc Peir) μαντει̃ονΤas twv νόμωνjtavtsiaç (τὰς—μαντείας om. Exc Peir) avsoepEV (avEoepov ExcPeir) corrupta sunt haec, Excerptorum fere lectionem secutus est interpres 13 quiddam R a Mino] Niese animo L animo BReCP, a Ioue ed. Venet. 1510 satis sagaciter eas] alias R 14 appollonem (quod in appillonem L2 in apollinem B1 corr.) LBP Delphicum] ed. Venet, 1486 delficam codd e Pythiae ut uidetur memores 15 seudendum L iudicantes populo tr. Le populo] abest a Graecis )

qui uero praecipuas instituerit leges uel qui iustissime de dei fide cognouerit, licet hoc ex ipsis legibus facta comparatione conspicere; iam enim de ipsis tempus est disputandi.

igitur infinitae quidem particulatim gentium atque legum apud cunctos homines differentiae sunt: alii siquidem monarchis, *** alii uero populo potestatem reipublicae commiserunt.

noster uero legislator nihil horum intendens ueluti, si quis hoc dicendo mensuram transcendat uerbi, diuinam rempublicam declarauit deo principaliter conuersationem nostram atque potestatem excellenter adsignans,

et satisfaciens eum cunctos inspicere tamquam causam bonorum omnium uniuersis hominibus existentem et, quaecumque contigit eos in angustiis supplicasse, illius non latuisse uoluntatem nec quicquam eorum, quae gessere, uel si quid aliquis apud semet ipsum potuit cogitare.

unum uero eum esse monstrauit et ingenitum, inmutabilem per tempus aeternum et omni specie mortali pulchritudine differentem et t que nobis notum, qualis [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. Euseb A, ed. pr. ) [*]( 1 qui uero] tl; õ\'т,v o leges instituerint e qui iustissimej ti; 6 StxatoTata Exc Peir A ed. pr. rfjs διϰαιοτάτηςEuseb 2 de dei fide] rcept . rij; tou ϑεοο̃ πίστεωςExc Peir A ty;? ... περὶ ϑεοῡ πίστεως? Euseb cognouerint e 3 conspicere] e conspiceret codd iam-disputandi] absunt ab Exc Peir 4 gentium] saviLv ExcPeir A ἐϑω̃νEuseb 5 sunt. alii] inter haec uerba apud Euseb leguntur solum: ϰεϕαλωδω̄ςav eKtot \'nç 6 manarchis∗∗∗] μοvαρχίαιςοl se Tati; oXiyujv δυναστείαις7 nosterlegislator] absunt ab ExcPeir 8 dicendum R 9 declarauit] aitEtrtev A ἀπέδειξεEuseb Exc Peir deo principaliter] ϑεω̩̄õs μα̃λλον μόνω̩Exc Peir A ϑεω̩̃ Euseb 10 excellenter] excellentem R abest a Graecis eum] IxeTvov ExcPeir εἰςexeTvov A 11 cunctis R inspicere] à<popãv ExcPeir etipopav A tamquam-existentemj wç atTtov jjiv aTravTtov ovTa tdiv ἀγαϑω̃νa (a om. Exc Peir A) xotvjj TE iraotv ἀνϑρώποιςuitap/et 12 contingit MeP 12 supplicasse] in A sequuntur interpolata nec] neque e 14 aliquis] aliquid P semet et ipsum P 15 unum uero] Sva 81 ExcPeir 5va yoov A aXX1 Euseb eum] cum R et] xat om. ExcPeir <et> immutabilein R inmutabilemque C 1\'.al in Graecis adest 16 etternum C in A lectio est interpolata 17 et que] LBPe elllque C et quod R in margine apponunt siglum B (t. e. requiras Dziatzkio mo-)

haec itaque ut de deo saperent prudentissimi Graecorum quia quidem eruditi sunt illo utique sciendi praebente principia, nunc dicere praetermitto, quia uero optima et congrua dei naturae atque magnificentiae sunt, ualde testantur. Pythagoras enim et Anaxagoras et Plato et post illos philosophi Stoici et paene cuncti uidentur de diuina sapuisse natura.

sed hi quidem ad breue philosophantes populo superstitionum opinionibus iam constricto ueritatem dogmatis proferre timuerunt, noster uero legislator opera praebens consona uerbis suis non solum his, qui cum eo erant, satisfecit, sed etiam qui ex

illis semper erant nascituri hoc immutabiliter inspirauit et causam legislationis ad utilitatis modum semper adduxit; non enim partem uirtutis dei culturam dixit, sed huius partes alias esse perspexit atque constituit, id est iustitiam, fortitudinem et in omnibus ciuium concordiam ad alterutros.

cun-i ctae namque actiones et studia uniuersique sermones ad diuinam referuntur per omnia pietatem; non enim hoc [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. Euseb A, ed. pr. ) [*](. nente) LlBx et ui Niese (praef. p. XV) xat sovajj.st fiiv t. e. et uirtnte quidem 1 fit Be haec] hic R 2 prudentissimis codd e, s finalem eras. B Graecorulll] subsequuntur interpolata in A 3 ille R\' praebendi R 4 uero] non e 5 pithagoras RC phitagoras LBP!\' 6 anaxagora P illos] ἐϰείνουςExc Peir A IxeTvov Euseb 7 tiidentur] ofhwç tpatYOYtal; unde fortasse ita inseras 8 ad breue] abreue P irpos ὸλίγον Exc Peir A rcpas όλίγους Euseb subpraestitionum LB subpraestitionibus P 9 constricto] emendaui, conscriptam codd e προϰατειλημjisva (-[isvot Exc Peir A) praeferre P 10 praebens opera tr. R consona] ex oufjKpuiva emendaui, consonis codd e 11 his] erasit et iis scr. ii1 satisfecit—erant] om. R 12 hoc] TTjv rcept asoo nt-ttv, et causam—adduxit] Iosephi uerba non recte iunxit et perspexit interpres et causam] atttov 8\' causa C 13 adduxit] stExc Peir icoXb διήνεγϰενΑ 14 cultura BCP 15 alias-coDstituit] xaXa (tdna A) coveISe xat ϰατέστησεν Exc Peir A taXXa Euseb alia conic. Niese id est] idem Le fortitudinem iustitiam tr. e fortitudinem] τὴνxapteptav τὴν owopoaovYjv A TYiv ϰαρτερὶανExc Peir 16 concordia R 18 referuntur per omnia] ἔχουσι τὴν ὰναϕορὰν Exc Peir A ὰναϕέρουσινEuseb non, enim hoc] οόaàv γὰρ tootujv I )

quae cum ita sint, quidam legislatores sentiendo sunt discreti et alterum horum modum sibi placitum adsumentes alterum reliquerunt. sicuti Lacedaemonii quidem et Cretes moribus erudiebantur, non uerbis, Athenienses uero et paene alii omnes Graeci quae quidem oportet agi uel non agi praecipiebant suis legibus, assuescere uero ad haec operibus minime ualuerunt.

Noster autem legislator haec ambo multa diligentia coaptauit. nam nec exercitationem morum dimisit non traditam neque legem sermone reliquit incomptam, sed mox a primo inchoans cibo et unicuique diaeta conueniente nihil neque minimarum escarum sub potestate uoluntatis utentium dereliquit,

sed et de cibis quibus conuenit abstineri et qui [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. Euseb Cosmas A, ed. pr. ) [*]( 1 indiffinitum C indifinitum P duo sqq.] Nota uocis siglum in marg. add. LI BI 2 moralis] ex morales corr. P1 3 sermonem P doctor est] doctorS 1 m. L lm. BCP doctorum (litterae 8 superscr. u) L3 (re rasura in r corr.) BR διδασϰαλοςExc Peir A διδασϰαλιϰόςEuseb 4 sint] sunt LCe quidam] UnOL, fortasse quidem scripseris SXkoi omissum esse arbitratus sentiendo] Sobius ed. Gal, 1524 sentiendi codd e 6 relinquerunt R sicuti] οἰον A xal Exc Peir 7 cretis R uero et paene] quidem pene et R 8 omnes alii tr. Ce 8 uel non agi] om. e Cosmas 9 p (p s. L3) cibiebant L percipiebant BeCP asuescere codd e 10 minime ualuerunt] ὼλιγώρησαν Exc Peir Cosmas A, fortasse minime noluerunt scripsit interpres 11 noster. legislator] abest ab Exc Peir 12 coaptauit] R cooptauit LBeCP excertitatione LB (c in B postea eras. est) exercitatione Re non traditam] xwoyjv traditas e 13 legem sermone] tov ex xo5 λόγου νόμον Exc Peir A tov sx tlJÓ vojaoo ÀóYov Euseb legem] B. leges LBeCP incomptas Ce incompta P 14 unicuique] Ixadtw A Ixdotwv Euseb diaeta] ex διαίτης scripsi, dicta LBRC dicte P dicto e conueniente] conuenitis R τη̃ς xaTot Tov olxov (tov otxetov A to οὶϰει̃ον Exc Peiv ? ed. pr.) 15 minimarum escarum] tWV βραχυτάτωνutentium uoluntatis tr. B, 16 derelinquit R et] abest ab Exc Peir quibus] tivcuv Exc Peir cowv A conuenitJ abest ab Exc Peir abstinere B )

non enim ignorantibus poenam posuit, se<f optimam ac necessariam correptionem monstrauit legem. quapropter non semel audire nec secundo uel saepius, sed in unaquaque septimana alia opera relinquentes ad legis auditionem congregari praecepit uniuersos eamque perfecte condiscere, quod scilicet omnes legislatores reliquisse noscuntur.

Et in tantum plurimi hominum porro sunt, ut secundum proprias <leges> uiuant, quia paene eas ignorant, et cum peccauerint, tunc agnoscunt ab aliis, quia legem probantur esse praeuaricati.

sed etiam uiri maxima cingula et principalia gubernantes profitentur ignorationem. scitos namque sibi faciunt assidere ad dispensationem rerum et

experimentum legis habentium, nostrorum uero quemlibet cum leges interrogat, facilius quam suum nomen recitat; uniuersas < si >quidem mox a primo sensu eas discentes in [*]( LBR, CP, e. — Exc. Peir. Euseb A, ed. pr. ) [*]( 1 sumendi sunt] desinunt Excerpta Peiresciana quae-uideatur] Graeca non intellexit interpres diaeta] ed. Venet. 1486 dicta codd e 2 §labore B requie] reliquie L atque regulam] om. P 3 posuit] ἔϑηενaÒtόç lege P quatinus LP patre] Ttaxpl τούτω̩5 non enim—posuit] 008& (00 Euseb cod. J) làp tyjs artb rrjs ὰγνοίας ὑποτίμηοιν (ὲπιτὶμησιν A) ϰατέλιπεν(ἠνέσχετοxataXmstv A) quae perperam intellexit interpres 6 correptionem] correctionem C παίδευμα8 leges B 9 uniuersos] add. interpres 10 scilicet <et> P omnis LP relinquisse R 12 leges] ex Graecis inserui; om. codd e uiuunt R quia] wate 14 quia legem probantur] in ras. B1 14 esse] prodesse, prod in ras. JB1 praeuaricati] praeuaricanti L ex praeuaritati corr. J51 etiam <iam> C cingula] singula R cum gloria e 15 gubernantes] διοιϰου̃ντεςΑ Itap\' ajxots .. διοιϰου̃ντεςEuseb ignoratione P 16 dispensatione P rerum] om. R 17 quemlibet <et> P 18 cum] eum R cum leges interrogat] corrupta duco; eT Tcs epo-to τοὺςνόμουςΑ ti; ἕλοιτο tobs vofxoo? Euseb interrogas suspicor nomen suum tr. e siquidem, si addidi 19 eas] ea R )

Hoc itaque primum omnium mirabilem consonantiam nobis instituit; nam unam quidem habere et eandem de deo sectam, uita uero ac moribus differre nihil ab inuicem, optimam moribus hominum potest celebrare concordiam.

apud nos etenim solos neque de deo quilibet sermones audiet alterutris aduersarios, sicut multa similia apud alios fieri comprobantur, cum non solum a fortuitis quod uisum fuerit unicuique profertur, sed etiam apud quosdam philosophorum hoc crebro praesumitur, quando alii quidem totam dei naturam sermonibus perimere temptauerunt, alii uero eius prouidentiam ab hominibus abstulerunt.