De Specialibus Legibus (lib. i‑iv)

Philo Judaeus

Philo Judaeus. Cohn, Leonard, editor. Opera quae supersunt, Volume 5. Berlin: Reimer, 1906.

φροντὶς γὰρ αὐτὴν οἷα μητέρα κηδεμονικωτάτην εἰσῆλθε τοῦ μὴ τὰ ἔγγονα ἀποτρύχεσθαι· μεθ’ ἡμέραν γὰρ τὰ σώματα διανίστησι καὶ πρὸς τὰς τοῦ βίου χρείας καὶ ὑπηρεσίας ἁπάσας ἐγείρει κακίζουσα τοὺς ἀργῷ καὶ ἁβροδιαίτῳ βίῳ σχολάζειν ἐθιζομένους, νύκτωρ δὲ καθάπερ ἐν πολέμῳ τὸ ἀνακλητικὸν ὑποσημήνασα πρὸς ἀνάπαυλαν καλεῖ καὶ τὴν τῶν σωμάτων [*](1 πάντα M (Tisch.): om. F (v) ἑαυτῶν M (Tisch.): αὐτῶν F (v) 2 ἀγαθῶν] ἑτέρων M 3 ὑμετέρων M μεθεῖσαν F (Ηοesch. in textu): μεθῆσαν M (Tisch.) ; μεθίεσαν v φόρων M (Tisch.): ἀπὸ φόρτων F (v) (v) ηὐτρέπισται codd. (v) 6 ἀντεκτείνειν M ἑβδόμω M (Tisch.): τῶ ἑβδόμῳ F (v) 7 ἐλευθεριάσασα M (Tisch.) 8 ὑπ᾿ εὐφορίας Mang.: ὑπὲρ εὐφορίας F, ὑπέρ ἐλευθερίας M (Tisch.) 9 ἰδεῖν ἐστι transp. M (Tisch.) 10 ἀθλητῶν] ἀσκητῶν M 11 γυμνασίοις (sic) M εἰς ἄκρον M (Tisch.): εἰς ἅπαν F (v) 17 ἁρμονίαν M (Tisch., coni. Mang.): ἁρμονία F; ἁρμονίας Wendl. 20 ἐγρήγορσιν M (Tisch.): ἐγρηγορεῖν F (v) νυκτὶ M (Tisch.) ; τῆ νυκτὶ F (v) 21 αὐτὴ ἡμετέρα κηδεμονικωτάτη M τοῦ μὴ τὰ ἔγγονα M (Tisch.): τοῦ τ’ ἔγγονα (sic) μὴ F; τοῦ τἄ ἔγγονα μὴ v ιβ 21.22 ἀποτρύχεσθαι F: ἀποτρυεσθαι (sic) M 23 χρείας F: χρήσεις M (Tisch.) πάσας M κακίζουσα M: ἀναγκάζουσα F(v): κεντρίζουσα Tisch. ἀργῶ M (Tisch): ἀργία F (v) 25 ὑποσημήνασα M (Tisch.): ὐποσημάνασα F (v) ; ὑποσημαίνουσα coni. Mang.)

v.5.p.111
ἐπιμέλειαν.

οἱ δ’ ἀποθέμενοι πολὺ βάρος πραγματειῶν, ὅσον ἕωθεν εἰς ἑσπέραν ἦσαν ἐπηχθισμένοι, καὶ ἐπανελθόντες οἴκαδε πρὸς ἡσυχίαν τρέπονται καὶ καταδαρθόντες ὕπνῳ βαθεῖ τὸν μεθημερινὸν πόνον ἐκνοσηλεύονται, καὶ πάλιν νεαλεῖς καὶ ἀκμῆτες γενόμενοι σπεύδουσιν ἕκαστοι πρὸς τὰ οἰκεῖα καὶ συνήθη.

τὸν δόλιχον τοῦτον ἡ φύσις διά τε ὕπνου καὶ ἐγρηγόρσεως ἀπένειμεν ἀνθρώποις, ἵν’ ἐν μέρει μὲν ἐνεργῶσιν, ἐν μέρει δ’ ἀτρεμίζοντες ἑτοιμότερα καὶ εὐκινητότερα τὰ τοῦ σώματος ἴσχωσι μέρη.

Πρὸς ἅπερ ἀπιδὼν ὁ τοὺς νόμους ἡμῖν προφητεύσας ἄνεσιν ἐκήρυξε τῇ χώρᾳ δι’ ἑξαετίας γεωπόνους ἐπισχών. ἀλλὰ γὰρ οὐχ ἕνεκα ὧν εἶπον αὐτὸ μόνον τοῦτ’ εἰσηγήσατο, ἀλλὰ καὶ τῆς συνήθους φιλανθρωπίας, ἣν ἅπαντι μέρει τῆς νομοθεσίας συνυφαίνειν ἀξιοῖ τοῖς ἐντυγχάνουσι ταῖς ἱεραῖς γραφαῖς κοινωνικὰ καὶ χρηστὰ ἐνσφραγιζόμενος ἤθη.

κελεύει γὰρ τῷ ἑβδόμῳ ἔτει μηδὲν συγκλείειν χωρίον, ἀλλὰ πάντας ἀμπελῶνας καὶ ἐλαιῶνας ἀναπεπταμένους ἐᾶν καὶ τὰς ἄλλας κτήσεις ὅσαι σπαρτῶν εἰσιν ἢ δένδρων, ἵνα τοῖς ἀπαυτοματισθεῖσι καρποῖς οἱ πένητες ἀδεῶς χρῆσθαι δύνωνται μᾶλλον ἢ οὐχ ἧττον τῶν κεκτημένων.

ὅθεν τοῖς μὲν δεσπόταις οὐκ ἐφῆκεν ἐργάζεσθαι στοχασάμενος τοῦ μηδεμιᾶς λύπης αἴτιος αὐτοῖς γενέσθαι ὡς τὰ μὲν ἀναλώματα παρασχοῦσι, τὰς δ’ ἀντὶ τούτων προσόδους μὴ λαμβάνουσι, τοὺς δ’ ἀπόρους ὡς ἰδίων ἀπολαύειν τότε γοῦν τῶν ἀλλοτρίων εἶναι δοκούντων ἠξίωσε ταπεινοῦ σχήματος αὐτοὺς ἀπαλλάττων καὶ τῶν ἐπὶ μεταίταις ὀνειδῶν.

ἆρ’ οὐκ ἄξιον ἐρασθῆναι τῶν νόμων, οἳ τοσαύτης γέμουσιν ἡμερότητος; δι’ ἣν οἱ μὲν πλούσιοι διδάσκονται μεταδιδόναι καὶ κοινωνεῖν ὧν ἔχουσι, [*](2 ἐπηχθισμένοι M (Tisch., coni. Mang.): ἀπηχθισμένοι F 3 καταδαρθόντες Mang.: καταδαρθἐντες codd. ὕπνῳ βαθεῖ] σὺν τῶ βάρει M; ὕπνον βαθὺν coni. Mang. 3. 4 ἐκνοσιλεύονται F 4 ἀκμῆται M (Tisch.) ἕκαστοι M (Tisch.): ἕκαστος F (v) 5 τ’ οἰκεῖα (sic) F δόλιχον scripsi: δολιχὸν codd. (v) post φύσις add. δρόμον M διά θ’ F 10 ἕνεκα M (Tisch.): ἕνεκ’ F: ἕνεχ’ v 11 μόνον F: μόνων M (Tisch.) τοῦτ’ M (Tisch.): ταῦτ’ F (v) 14 κελεύω F 15 ἀμπελῶνας καὶ ἐλαιῶνας M (Tisch.): ἐλαιῶνας καὶ ἀμπελῶνας F (v) 18 στοχασάμενος M: στοχαζόμενος F (v) 19 αἴτιος αὐτοῖς F: αἰτίους αὐτοὺς M 20 μὴ M (Tisch.): οὐ F (v) 22 ὀνειδῶν M (Tisch.): ὀνειδῶν F (v) 24 κοινωνεῖν] ἀνακοινοῦν coni. Mang.) [*](1.3 — 17 pergit Nicetas: τέταρτον κοινωνικὰ ἤθη ἐνσφραγίζεται. κελεύει γὰρ τῷ ἑβδόμῳ ἔτει μηδὲν συγκλείειν χωρίον, ἵνα τοῖς ἀπαυτοματισθεῖσι καρποῖς οἱ πένητες ἀδεῶς χρῆσθαι δύνωνται (17) καὶ οἱ κτηνοτροφοῦντες τὰ εὔχορτα πεδία ἐκλέγωνται (112,7 — 9). 14 Exod. 2311.)

v.5.p.112
παρηγοροῦνται δ’ οἱ πένητες, μὴ πάντοτε ταῖς τῶν εὐπόρων οἰκίαις ἐπιφοιτᾶν ἀναγκαζόμενοι πρὸς ἐπανόρθωσιν ὧν ἐνδεεῖς εἰσιν, ἀλλ’ ἔστιν ὅτε καὶ προσοδευόμενοι καθάπερ ἐξ ἰδίων κτημάτων τοὺς ἀπαυτοματίζοντας, ὡς ἔφην. καρπούς.

χῆραι καὶ ὀρφανοὶ παῖδες καὶ ὅσοι ἄλλοι τῶν ἠμελημένων καὶ ἀφανῶν ἕνεκα τοῦ μὴ περιουσιάζειν τότε περιουσιάζουσι ταῖς τοῦ θεοῦ δωρεαῖς ἐξαπιναίως πεπλουτηκότες, ὃς αὐτοὺς πρὸς κοινωνίαν ἐκάλεσε τῶν κτητόρων ἐν τῷ τῆς ἱερᾶς ἑβδόμης ἀριθμῷ·

καὶ ὅσοι μέντοι κτηνοτροφοῦσι, μετ’ ἀδείας ἐπὶ χλοηφαγίας τὰ οἰκεῖα θρέμματα ἄγουσιν ἐκλεγόμενοι πεδία εὔχορτα καὶ ἐπιτηδειότατα ἐμβόσκεσθαι, καταχρώμενοι τῇ τῆς ἐκεχειρίας ἀδείᾳ· καὶ φθόνος οὐδεὶς ἀπαντᾶται ἐκ τῶν δεσποτῶν ἅτε παλαιοτάτῳ ἔθει κεκρατημένων, ὃ σύντροφον ἐκ μακρῶν χρόνων γενόμενον εἰς φύσιν ἐκνενίκηκεν.

Ἀρχὴν ταύτην βαλλόμενος ὥσπερ θεμέλιόν τινα ἐπιεικείας καὶ φιλανθρωπίας ἑπτὰ ἑβδομάδας ἐτῶν συνθεὶς τὸ πεντηκοστὸν ὅλον ἀπέφηνεν ἱερόν, ἐξαίρετα καὶ πάντα διαφερόντως καλὰ νομοθετήσας ἐπ’ αὐτῷ παρὰ τὰ κοινωνίαν ἔχοντα.

πρῶτον μὲν τόδε· τὰς ἀλλοτριωθείσας κτήσεις οἴεται δεῖν ἀποδίδοσθαι τοῖς ἐξ ἀρχῆς κυρίοις, ἵν’ αἱ κληρουχίαι τοῖς γένεσι διαφυλάττωνται καὶ μηδεὶς τῶν λῆξιν εἰληχότων εἰς ἅπαν στέρηται τῆς δωρεᾶς.

ἐπειδὴ γὰρ καιροὶ πολλάκις προσπίπτουσιν ἀβούλητοι, δι’ οὓς ἀναγκάζονταί τινες πιπράσκειν τὰ ἴδια, καὶ τῆς ἐν [*](1 εὐπόρων M: ἀπόρων F (Hoesch. in textu) 2 ἀλλ’ om. M 3 ἀπαυτοματισθέντας coni. Mang. 4 καὶ ὅσοι M (Tisch.): καὶ om. F (Hoesch.) ; ὅσοι τε Mang. ἄλλοι τῶν] τῶν ἄλλων M 5 τότε περιουσιάζουσι om. M (Tisch.) 6 ὃς] ὡς M 8 θρέμματ’ F 9 πεδί’ F 10 τῆ τῆς M (Tisch.): τῆς τῆς (sic) F; τῇ om. v 10. 11 ἀπαντᾶται ἐκ τῶν δεσποτῶν scripsi: ἀπαντᾶ τῖς ἐκ τῶν δεσποτῶν M, ἐκ τῶν δεσποτῶν ἀπαντᾶ F (v) 11 ἅτε om. M ἔθνει F (Hoesch. in textu) 13 tit. περὶ τοῦ πεντηκοστοῦ ἔτους add. rag M βαλόμενος coni. Mang. ὡσπερεί τινα θεμέλιον M (Tisch.) 14 συνθεὶς] συνήθεις M τὸ M (Tisch.): τὸν F Nicet. (v) 15. 16 ἐπ’ αὐτῶν M 16 παρὰ τὰ suspectum; ὑπὲρ τὰ conicio, περιττὴν coni. Wendl. ἀλλοτριωθείσας] ἀλλοτριώσεις ἅς M 18 εἰληχότων codd. (Hoesch. Tisch.): εἰληφότων Mang. 19 στέρηται scripsi: στερῆται F (v), στερεῖται M tit. περὶ πράσεως χωρίων add. mg M γὰρ Nicet.: om. MF (v) πολλάκις προσπίπτουσιν M (Tisch.): συμπίπτουσι πολλάκις F Nicet. (v)) [*](14 — 18 pergit Nicetas: ἔπειτα ἑπτὰ ἑβδομάδας ἐτῶν συνθεὶς τὸν πεντηκοστὸν ὅλον ἀπέφηνεν ἱερόν, ἐν ᾦ τὰς ἀλλοτριωθείσας κτήσεις οἴεται δεῖν ἀποδίδοσθαι τοῖς ἐξ ἀρχῆς κυρίοις, ἶν’ αἱ κληρουχίαι τοῖς γένεσι διαφυλάττωνται. 14 Lev. 25,8 — 10.12. 16 Lev. 25,10—13. i cf. loseph. Ant. lud. III § 283, 284, 19 — 113,5 pergit ἐπειδὴ γὰρ καιροὶ — ἀλλὰ καρπῶν ὀφείλουσιν εἶναι.)

v.5.p.113
δέοντι χρείας τούτων προὐνόησε καὶ τοὺς ὠνουμένους ἐκώλυσεν ἀπατᾶσθαι, τοῖς μὲν πιπράσκειν ἐφείς, τοὺς δ’ ἐφ’ οἷς ὠνήσονται μάλα σαφῶς ἀναδιδάξας.

μὴ γὰρ δίδοτε, φησί, τὰς ἐπὶ παγκτησίᾳ τιμάς, ἀλλὰ τὰς πρὸς ἐνιαυτῶν ὡρισμένον ἀριθμόν, οἳ ἐντός εἰσι πεντηκονταετίας. οὐ γὰρ κτημάτων αἱ πράσεις ἀλλὰ καρπῶν ὀφείλουσιν εἶναι, διὰ δύο τἀναγκαιότατα· ἓν μὲν ὅτι σύμπασα ἡ χώρα κτῆμα κέκληται θεοῦ, τῶν δὲ θεοῦ κτημάτων οὐχ ὅσιον ἄλλους ἐπιγράφεσθαι δεσπότας· ἕτερον δὲ ὅτι λῆξις ἀπονενέμηται ἑκάστῳ τῶν κληρούχων, ἧς στέρεσθαι τὸν λαχόντα οὐκ ἐδικαίωσεν ὁ νόμος.

τὸν μὲν οὖν ἐντὸς τῆς πεντηκονταετίας δυνάμενον ἀναλαβεῖν τὰ οἰκεῖα ἤ τινα τῶν ἐγγυτάτω γένους ἀγχιστέων προκαλεῖται πάσῃ μηχανῇ κατατιθέναι ἣν ἔλαβε τιμὴν καὶ μὴ τῷ πριαμένῳ καθ’ ὃν ἔδει καιρὸν ὠφελήσαντι ζημίας αἴτιον γενέσθαι·

τῷ δὲ ἀπόρως ἔχοντι συνεπάθησε καὶ μετέδωκεν ἐλέου τὴν ἀρχαίαν δωρησάμενος αὖθις περιουσίαν, δίχα τῶν κατ’ εὐχὴν ἀφιερωθέντων ἀγρῶν ἐν τῇ τάξει τῶν ἀναθημάτων· ἀνάθημα δ’ οὐχ ὅσιον ἀκυροῦσθαι χρόνῳ· διὸ προστέτακται τὴν ἀξίαν τιμὴν τούτων ἐκλέγειν μηδὲν καταχαρισαμένους τῷ ποιησαμένῳ τὸ ἀνάθημα.

Ταῦτα μὲν ἐπὶ ταῖς τῆς χώρας διανομαῖς καὶ κληρουχίαις διατέτακται· ἕτερα δ’ ἐπὶ ταῖς οἰκίαις. ἐπεὶ δὲ [καὶ] τούτων αἱ μὲν κατὰ πόλεις ἐντὸς τειχῶν εἰσιν, αἱ δ’ ἐν ἀγροῖς ἔξω τείχους ἐπαύλεις, [*](1 χρείας τούτων M (Tisch.): τούτων χρείας E Nicet. (v) 2 ἐφείς M (Tisch.): ἐφιείς F Nicet. (v) 3 ἐπὶ παγκτησίᾳ Nicet., ἐπὶ πανκτησία MF (Tisch.): ἐπ’ ἀκτησίᾳ v; ἐπ’ ἀεικτησίᾳ coni. Μang. 3. 4 ἀλλὰ τὰς M Nicet. (Tisch.): τἀς om. F (v) 4 ὡρισμένων M (Nicetae cod. Coisl.) 5 αἱ om. M 6 κτῆμα κέκληται θεοῦ F: κτῆμα κεκλήρωται θεοῦ M (Tisch.) 8 ὅτι addidi ἑκάστου F, ἕκαστα M (teste Wendl.) στέρεσθαι scripsi: στερεῖσθαι MF (v) 9 λαχόντ’ F ἐδικαίωσεν] ἐδίωσεν M 10 ἐγγυτάτων M 11 προκαλεῖται M (Tisch., coni. Mang.): προσκαλεῖται F κατατιθέναι F: κατατίθεσθαι M (Tisch.) 12 ἔδει M (Tisch.): ἐδεῖτο F (v) δὲ M: δ’ F 13 ἐλέου M (Tisch.): ἐλέους F (v) 14 ἀφιερωθέντων M (Tisch.): ἀνιερωθέντων F (v) 14. 15 ἐν γὰρ τῆ τάξει M 15 ἀναθεμάτων· ἀνάθεμα F (Hoesch. in textu) δ’] γὰρ Tisch. 16 τούτω M 16. 17 καταχαρισαμένους M (Tisch.): καταχαριζομένου (sic) F: καταχαριζομένους v 17 τῶ ποιησαμένω F: τῶ ποιήσαντι M (Tisch.) 18 tit. περὶ πράσεως οἰκίας ἔξω τειχῶν add. mg M τῆς χώρας F: ἐν ταῖς χώραις M 19 οἰκείαις F ἐπεὶ M: ἐπειδὴ F ν) καὶ τούτων F: καὶ ἐπὶ τούτων M καὶ seclusi 20 ἐντὸς τειχῶν M (Tisch.): τειχῶν ἐντός F (v) ἀγροῖς scripsi (cf. 114 13. 17): ἀγρῶ MF(v)) [*](3 Lev. 25,14—17. i 6 Lev. 25,23. 9 Lev. 2.5,24. 25. 14 Lev. 16. 20. 21.)

v.5.p.114
τὰς μὲν ἐν τοῖς χωρίοις ἐπέτρεψεν ὁ νόμος ἀεὶ λυτροῦσθαι, τὰς δὲ μὴ λυτρωθείσας ἄχρι τοῦ πεντηκοστοῦ ἔτους ἀποδίδοσθαι προῖκα τοῖς πάλαι κυρίοις, καθάπερ καὶ τὰ κτήματα· μοῖρα γὰρ αἱ ἐπαύλεις κτημάτων.

ὅσαι δὲ τειχῶν ἐντός εἰσι, μέχρι μὲν ἐνιαυτοῦ τὴν ἀναπομπὴν ἐπὶ τοὺς πεπρακότας ἔχουσι, μετὰ δὲ τὸν ἐνιαυτὸν εἰς ἅπαν τοῖς ὠνησαμένοις βεβαιοῦνται, μηδὲν τῆς τοῦ πεντηκοστοῦ ἔτους ἐκεχειρίας βλαπτούσης τοὺς πριαμένους.

αἴτιον δὲ τὸ βούλεσθαι καὶ ἐπηλύταις ἱδρύσεως τῆς ἐνταῦθα βεβαίου παρασχεῖν ἀφορμήν· ἐπειδὴ γὰρ μετουσίαν γῆς οὐκ ἔχουσιν, ἅτε μὴ καταριθμηθέντες ἐν ταῖς κληρουχίαις, οἰκιῶν αὐτοῖς κτῆσιν ὁ νόμος ἀπένειμε, φροντίσας τοῦ μὴ μετανάστας γενέσθαι τοὺς τῶν νόμων ἱκέτας καὶ πρόσφυγας.

αἱ γὰρ πόλεις, ὅτε ἐκληροδοτεῖτο ἡ χώρα κατὰ φυλάς, οὐ διενεμήθησαν, ἀλλ’ οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ἦσαν συνῳκοδομημέναι, κατὰ τὰς ἐν ἀγροῖς ἐπαύλεις τῶν οἰκητόρων ποιουμένων τὰς διατριβάς· ἐξ ὧν ὕστερον ἀναστάντες καὶ συνελθόντες, ἐπίδοσιν κοινωνίας καὶ φιλίας, ὥσπερ εἰκός, ἐν χρόνῳ μακρῷ λαμβανούσης, οἰκίας ἐν ταὐτῷ καὶ πόλεις ἐδείμαντο, ὧν καὶ ἐπηλύταις, καθάπερ εἶπον, μετέδοσαν, ἵνα μὴ πάντων ἀποροῖεν καὶ τῶν ἐν ἀγροῖς καὶ τῶν κατὰ πόλεις.

Περὶ δὲ τῆς ἱερωμένης φυλῆς τάδε νομοθετεῖται· γῆς ἀποτομὴν οὐκ ἀπένειμε τοῖς νεωκόροις ὁ νόμος, ὑπολαβὼν αὐτάρκη πρόσοδον εἶναι τούτοις τὰς ἀπαρχάς, ὀκτὼ δὲ καὶ τεσσαράκοντα πόλεις ἀπεκλήρωσεν εἰς οἴκησιν καὶ δισχιλίους ἑκάστῃ πήχεις προάστειον ἐν κύκλῳ.