Deipnosophistae
Athenaeus of Naucratis
Athenaeus. Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum Libri XV (3 volumes). Kaibel, Georg, editor. Leipzig: Teubner, 1887-1892.
‘τοῖς οὖν θεοῖς’ κατὰ τὸν Πλάτωνα, ὡς ἐν Φιλήβῳ φησίν (p. 61 bc), ‘εὐχόμενοι κεραννύωμεν, εἴτε Διόνυσος εἴθ’ Ἥφαιστος εἴθ’ ὅστις θεῶν ταύτην τὴν τιμὴν εἴληχε τῆς συγκράσεως. καθάπερ γὰρ ἡμῖν οἰνοχόοις τισὶν παρεστᾶσιν κρῆναι, καὶ μέλιτος μὲν ἂν ἀπεικάζοι τις τὴν τῆς ἡδονῆς, τὴν δὲ τῆς φρονήσεως νηφαντικὴν καὶ ἄοινον αὐστηροῦ τινος καὶ ὑγιεινοῦ ὕδατος· ἃς προθυμητέον ὡς κάλλιστα συμμιγνύναι.’ ὥρα οὖν πίνειν ἡμῖν ἐστι, καὶ τῶν παίδων τις ἐκ τοῦ κυλικείου τῶν ποτηρίων παραφερέτω· ὁρῶ γὰρ πλῆθος καλῶν καὶ ποικίλων ἐκπωμάτων.’ δοθέντος οὖν ποτηρίου μεγάλου ἔφη· ‘ἀλλ’ ἀκρατέστερόν μοι, ὦ παῖ, τῷ κυάθῳ πληρῶν ἔγχει εἰς τὴν κύλικα, μὴ κατὰ τὸν κωμῳδιοποιὸν Ἀντιφάνην, ὃς ἐν Διδύμοις φησί (II 44 K)·
ἐμοὶ οὖν, ὦ παῖ, ζωρότερον κέραιρε· οὔπω γὰρ λέγομεν περὶ ἀριθμοῦ κυάθων. δείξω δὲ ὅτι καὶ ὁ κύαθος εἴρηται καὶ τὸ ἀκρατέστερον, καὶ περὶ οἰνοχόων.
- τὸ ποτήριόν μοι τὸ μέγα προσφέρει λαβών.
- ἐνεχεάμην ἄκρατον· ‘ἔγχει, παιδίον,
- κυάθους θεῶν τε καὶ θεαινῶν μυρίους·
- ἔπειτ’ ἐπὶ τούτοις πᾶσι τῆς σεμνῆς θεᾶς
- καὶ τοῦ γλυκυτάτου βασιλέως διμοιρίαν.’
v.2.p.421
πρότερον δέ μοι λελέξεται περὶ τοῦ ζωρότερον. Ἀντιφάνης Μελανίωνι (II 72 K)·
ἐν δὲ Λάμπωνι (p. 68)·
- τοῦτον ἐγὼ κρίνω μετανιπτρίδα τῆς Ὑγιείας
- πίνειν ζωροτέρῳ χρώμενον οἰνοχόῳ.
Ἔφιππος Ἐφήβοις (II 255 K)·
- ὁ δεῖν’ Ἰᾶπυξ, κέρασον εὐζωρέστερον.
τινὲς δὲ καὶ τὸ παρ’ Ὁμήρῳ (I 203) ‘ζωρότερον δὲ κέραιρε’ οὐκ ἄκρατον σημαίνειν φασίν, ἀλλὰ θερμόν, ἀπὸ τοῦ ζωτικοῦ καὶ τῆς ζέσεως· ἑταίρων γὰρ παρόντων νέον ἐξ ὑπαρχῆς κεράννυσθαι κρατῆρα οὐκ ἄτοπον. ἄλλοι δὲ τὸ εὔκρατον, ὥσπερ τὸ δεξιτερὸν ἀντὶ τοῦ δεξιοῦ. τινὲς δέ, ἐπεὶ οἱ ἐνιαυτοὶ ὧροι λέγονται καὶ τὸ ζα ὅτι μέγεθος ἢ πλῆθος σημαίνει, ζωρὸν τὸν πολυέτη λέγεσθαι. Δίφιλος δ’ ἐν Παιδερασταῖς φησιν (II 559 K)·
- φιάλην ἑκατέρᾳ
- ἔδωκε κεράσας ζωρότερον Ὁμηρικῶς.
Θεόφραστος δ’ ἐν τῷ περὶ μέθης (v. 116 W) ζωρότερόν φησιν εἶναι τὸ κεκραμένον, παρατιθέμενος Ἐμπεδοκλέους τάδε (v. 182 St)·
- ἔγχεον σὺ δὴ πιεῖν.
- Β. εὐζωρότερόν γε νὴ Δί᾽, ὦ παῖ, δός· τὸ γὰρ
- ὑδαρὲς ἅπαν τοῦτ’ ἐστι τῇ ψυχῇ κακόν.
- αἶψα δὲ θνητὰ φύοντο, τὰ πρὶν μάθον ἀθάνατ’ εἶναι,
v.2.p.422- ζωρά τε τὰ πρὶν ἄκρητα, διαλλάσσοντα κελεύθους.
κύαθον δ’ ἐπὶ τοῦ ἀντλητῆρος Πλάτων εἴρηκεν ἐν Φάωνι οὕτως (I 650 K)·
καὶ ἐν Πρέσβεσι (I 633 K)·
- τῷ στόματι τὸν κύαθον ὧδ’ εἰληφότες.
Ἄρχιππος Ἰχθύσι (I 683 K)·
- κυάθους ὅσους ἐκλέπτεθ’ ἑκάστοτε.
τοιοῦτόν ἐστιν καὶ τὸ ἐν Εἰρήνῃ Ἀριστοφάνους (v. 540)·
- κύαθον ἐπριάμην παρὰ Δαισίου.
τὰ γὰρ ὑπώπια τοῖς κυάθοις περιθλώμενα ἀμαυροῦται. μνημονεύει τοῦ κυάθου καὶ Ξενοφῶν ἐν πρώτῳ Παιδείας (3, 9) καὶ Κρατῖνος, ἔτι δ’ Ἀριστοφάνης πολλαχοῦ καὶ Εὔβουλος ἐν Ὀρθάννῃ. Φερεκράτης δ’ ἐν Λήροις ‘ἀργυροῦν κύαθον’ ὠνόμασε (I 174 K). Τίμων δ᾽ ἐν δευτέρῳ Σίλλων ἀρυσαίνας κέκληκε τοὺς κυάθους φάσκων οὑτωσί (fr. 46 W)· ‘ἀπληστοίνους τ᾽ ἀρυσαίνας,’ ἀπὸ τοῦ ἀρύσασθαι ὀνομάσας. καλοῦνται δὲ καὶ ἀρυστῆρες καὶ ἀρύστιχοι. Σιμωνίδης (fr. 25 B)·
- ὑπωπιασμέναι
- ἁπαξάπασαι καὶ κυάθους προσκείμεναι·
Ἀριστοφάνης δ’ ἐν Σφηξίν (v. 855)·
- ἔδωκεν οὐδεὶς οὐδ’ ἀρυστῆρα τρυγός.
Φρύνιχος Ποαστρίαις (I 381 K)· ‘κύλικ’ ἀρύστιχον.’ ἔνθεν καὶ ἡ ἀρύταινα. ἔλεγον δὲ καὶ ἔφηβον τὸ τοιοῦτον σκεῦος, ὡς Ζηνοφάνης ἐν τῷ Συγγενικῷ. Πολύβιος δ’ ἐν τῇ ἐνάτῃ τῶν ἱστοριῶν (c. 45) καὶ
- ἐγὼ γὰρ εἶχον τούσδε τοὺς ἀρυστίχους.
τῷ δὲ ἀκρατέστερον Ὑπερείδης κέχρηται ἐν τῷ κατὰ Δημοσθένους (p. 21 B2) γράφων οὕτως· ‘εἰ μέν τις ἀκρατέστερον ἔπιεν, ἐλύπει σέ.’ τούτῳ ὅμοιόν ἐστι τὸ
ἀνιηρέστερονOd. 2.190 καὶ τὸ ἐν Ἡλιάσιν Αἰσχύλου (fr. 69) ‘ἀφθονέστερον λίβα.’ καὶ Ἐπίχαρμος δὲ ἐν Πύρρᾳ (p. 250 L) εὐωνέστερον ἔφη. καὶ ἐν τῷ κατὰ Δημάδου δὲ ὁ Ὑπερείδης εἴρηκε (fr. 89 B) ‘ῥᾳδιεστέραν τὴν πόλιν.’ τῷ δὲ κεραννύειν κέχρηται Πλάτων μὲν ἐν Φιλήβῳ (p. 61 c)· ‘τοῖς δὴ θεοῖς, ὦ Πρώταρχε, εὐχόμενοι κεραννύωμεν.’ καὶ Ἀλκαῖος ἐν Ἱερῷ γάμῳ (I 759 K)· ‘κεραννύουσιν ἀφανίζουσί τε.’ Ὑπερείδης Δηλιακῷ (fr. 72 B)· ‘καὶ τὸν κρατῆρα τὸν Πανιώνιον κοινῇ οἱ Ἕλληνες κεραννύουσιν.’ ᾠνοχόουν τε παρὰ τοῖς ἀρχαίοις οἱ εὐγενέστατοι παῖδες, ὡς ὁ τοῦ Μενελάου υἱός· Od. 15.141
καὶ Εὐριπίδης δ’ ὁ ποιητὴς ἐν παισὶν ᾠνοχόησε. Θεόφραστος γοῦν ἐν τῷ περὶ μέθης φησί (fr. 119 W)· ‘πυνθάνομαι δ’ ἔγωγε καὶ Εὐριπίδην τὸν ποιητὴν οἰνοχοεῖν Ἀθήνησι τοῖς ὀρχησταῖς καλουμένοις. ὠρχοῦντο δὲ οὗτοι περὶ τὸν τοῦ Ἀπόλλωνος νεὼν τοῦ Δηλίου τῶν πρώτων ὄντες Ἀθηναίων καὶ ἐνεδύοντο ἱμάτια τῶν Θηραικῶν. ὁ δὲ Ἀπόλλων οὗτός ἐστιν ᾧ τὰ Θαργήλια ἄγουσι, καὶ διασῴζεται Φλυῆσιν ἐν τῷ δαφνηφορείῳ γραφὴ περὶ τούτων.’ τὰ αὐτὰ ἱστορεῖ καὶ Ἱερώνυμος ὁ Ῥόδιος Ἀριστοτέλους ὢν μαθητής,
- ᾠνοχόει δ’ υἱὸς Μενελάου κυδαλίμοιο.
τοσαύτη δ’ ἦν ἡ τῶν παλαιοτέρων τρυφὴ περὶ τὰς πολυτελείας ὥστε μὴ μόνον οἰνοχόους ἔχειν, ἀλλὰ καὶ οἰνόπτας. ἀρχὴ γοῦν ἐστιν οἱ οἰνόπται παρὰ Ἀθηναίοις, ἧς μνημονεύει ἐν ταῖς Πόλεσιν Εὔπολις ἐν τούτοις (I 314 K)·
οἱ δὲ οἰνόπται οὗτοι ἐφεώρων τὰ ἐν τοῖς δείπνοις, εἰ κατ’ ἴσον πίνουσιν οἱ συνόντες. καὶ ἦν ἡ ἀρχὴ εὐτελής, ὡς ὁ ῥήτωρ φησὶ Φιλῖνος ἐν τῇ Κροκωνιδῶν διαδικασίᾳ (II 319 Tur)· καὶ ὅτι τρεῖς ἦσαν οἱ οἰνόπται, οἵτινες καὶ παρεῖχον τοῖς δειπνοῦσι λύχνους καὶ θρυαλλίδας. ἐκάλουν δέ τινες τούτους καὶ ὀφθαλμούς. παρὰ δὲ Ἐφεσίοις οἱ οἰνοχοοῦντες ᾔθεοι τῇ τοῦ Ποσειδῶνος ἑορτῇ ταῦροι ἐκαλοῦντο, ὡς Ἀμερίας φησί. Ἑλλησπόντιοι δ᾽ ἐπεγχύτην ὀνομάζουσι τὸν οἰνοχόον καὶ τὴν κρεανομίαν κρεωδαισίαν, ὥς φησι Δημήτριος ὁ Σκήψιος ἐν ἕκτῳ καὶ εἰκοστῷ τοῦ Τρωικοῦ διακόσμου (fr. 16 Gaede). τοῖς δὲ θεοῖς οἰνοχοοῦσάν τινες ἱστοροῦσι τὴν Ἁρμονίαν, ὡς Καπίτων ἱστορεῖ ὁ ἐποποιός, Ἀλεξανδρεὺς δὲ γένος, ἐν δευτέρῳ Ἐρωτικῶν. Ἀλκαῖος
- οὓς δ’ οὐκ ἂν εἵλεσθ’ οὐδ’ ἂν οἰνόπτας πρὸ τοῦ,
- νυνὶ στρατηγοὺς ..... ὦ πόλις, πόλις,
- ὡς εὐτυχὴς εἶ μᾶλλον ἢ καλῶς φρονεῖς.
- κῆ δ’ ἀμβροσίας μὲν
- κρατὴρ ἐκέκρατο,
- Ἑρμᾶς δ’ ἕλεν ὄλπιν
- θεοῖς οἰνοχοῆσαι.
οἱ δὲ παλαιοὶ τοὺς πρὸς ταῖς ὑπηρεσίαις ταύταις κήρυκας ἐκάλουν. Ὅμηρος· Il. 3.245
καὶ πάλιν (268)·
- κήρυκες δ’ ἀνὰ ἄστυ φέρον θεῶν ὅρκια πιστά,
- ἄρνε δύω καὶ οἶνον ἐύφρονα, καρπὸν ἀρούρης,
- ἀσκῷ ἐν αἰγείῳ· φέρε δὲ κρητῆρα φαεινὸν
- κῆρυξ Ἰδαῖος ἠδὲ χρύσεια κύπελλα.
Κλείδημος δὲ (FHG I 359) τοὺς μαγείρους κήρυκάς φησι καλεῖσθαι. καὶ τὴν Ἥβην δέ τινες ἀνέπλασαν οἰνοχοοῦσαν αὐτοῖς, ἴσως διὰ τὸ ἡβητήρια καλεῖσθαι τὰ συμπόσια. Κλεινοῦς δὲ τῆς οἰνοχόου Πτολεμαίου τοῦ βασιλέως, ἐπίκλην δὲ Φιλαδέλφου, μνημονεύει Πτολεμαῖος ὁ τοῦ Ἀγησάρχου ἐν τῇ τρίτῃ τῶν περὶ Φιλοπάτορα ἱστοριῶν (FHG III 67). Πολύβιος δὲ ἐν τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ τῶν ἱστοριῶν (c. 11) καὶ ἀνδριάντας αὐτῆς ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ἑστάναι φησὶ κατὰ πολλὰ μέρη τῆς πόλεως μονοχίτωνας, ῥυτὸν κρατοῦντας ἐν ταῖς χερσίν.’
- ἀτὰρ κήρυκες ἀγαυοὶ
- ὅρκια πιστὰ θεῶν σύναγον, κρητῆρι δὲ οἶνον
- μίσγον, ἀτὰρ βασιλεῦσιν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας· ἔχευαν.
ὁ Οὐλπιανὸς ἔφη·
- ἐπὶ τούτοις τοῖς λόγοις ἐκπίνων τὸ ποτήριον
πρὸς ὃν ἔτι πίνοντα τῶν παρόντων τις προσέθηκε τὰ λειπόμενα ἰαμβεῖα·
- ‘τήνδ’ ἐγὼ
- μεστὴν ἅπαξ ἐπονομάσας προπίομαι
- συγγενέσι πίστωμα φιλίας.’
καὶ ὁ Οὐλπιανὸς ἐκπιὼν ἔφη· ‘ταῦτα μὲν Κλέαρχος ἐν Κιθαρῳδῷ (IV 562 M). ἐγὼ δὲ κατὰ τοὺς Ἄμφιδος Ἐρίθους παρακελεύομαι (II 241 K)·
- πιὼν ἐρῶ
- τὰ λοιπά· πνίγομαι γάρ. ἀλλ’ ἐπιρρόφει.
καί·
- ὁ παῖς σοβείτω τοῖς ποτηρίοις συχνούς.
ταῦτα δ’ ἔφη Ξέναρχος ἐν Διδύμοις (II 468 K).’ αἰτούντων οὖν τῶν μὲν πλέον οἴνου, τῶν δὲ ἴσον ἴσῳ φασκόντων κίρνασθαι, καὶ εἰπόντος τινὸς Ἄρχιππον εἰρηκέναι ἐν δευτέρῳ Ἀμφιτρύωνι (I 679 K)·
- πίμπλα σὺ μὲν ἐμοί, σοὶ δ’ ἐγὼ δώσω πιεῖν·
- ἀμυγδαλῆ μὲν παιζέτω παρ’ ἀμυγδαλῆν.
καὶ Κρατῖνος ἐν Πυτίνῃ (I 69 K)·
- τίς ἐκέρασε σφῶν, ὦ κακόδαιμον, ἴσον ἴσῳ;
ἔδοξε πᾶσι λέγειν περὶ τῶν κράσεων τῶν παρὰ τοῖς ἀρχαίοις.
- τὸν δ’ ἴσον ἴσῳ φέροντ᾽· ἐγὼ δ’ ἐκτήκομαι,
καί τινος εἰπόντος ὅτι Μένανδρος ἐν Ἥρωι ἔφη (IV 129 M)·
ὁ Δημόκριτος ἔφη· ‘Ἡσίοδος μέν, ὦ ἑταῖροι, παραινεῖ (opp. 596)
- χοῦς κεκραμένου
v.2.p.427- οἴνου· λαβὼν ἔκπιθι τοῦτον,
τρὶς ὕδατος προχέειν, τὸ δὲ τέτρατον ἱέμεν οἴνου. δι’ ὃν καὶ Ἀναξίλας ἐν Νηρεῖ ἔφη (II 271 K)·
Ἄλεξις δ’ ἐν Τιτθῇ ἔτι σωφρονικώτερον κιρνάναι παρακελεύεται (II 380 K)·
- καίτοι πολύ γ’ ἐσθ’ ἥδιον. οὐ γὰρ ἄν ποτε
- ἔπινον ἂν τρί’ ὕδατος, οἴνου δ’ ἓν μόνον.
καὶ Διοκλῆς ἐν Μελίσσαις (I 768 K)·
- ἰδού γάρ, πάρεστιν οἶνος· οὐκοῦν ἐγχέω
- κρίτωνα; Β. πολὺ βέλτιον ἕνα καὶ τέτταρας.
- Α. ὑδαρῆ λέγεις· ὅμως δὲ ταύτην ἐκπιὼν
- λέγ’ εἴ τι καινόν, διατριβήν τε τῷ πότῳ
- ποιῶμεν.
ἡ δ’ οὖν κρᾶσις αὕτη παρὰ τὸ ἔθος οὖσα ἐπέμνησε τάχα καὶ τὴν θρυλουμένην παροιμίαν·
- πῶς δὲ καὶ κεκραμένον
- πίνειν τὸν οἶνον δεῖ με; Β. τέτταρα καὶ δύο.’
ἢ γὰρ δύο πρὸς πέντε πίνειν φασὶ δεῖν ἢ ἕνα πρὸς τρεῖς. περὶ δὲ ταύτης τῆς κράσεως Ἴων ὁ ποιητὴς ἐν τῷ περὶ Χίου φησὶν (FHG II 50) ὅτι εὑρὼν ὁ μάντις Παλαμήδην ἐμαντεύσατο πλοῦν ἔσεσθαι τοῖς Ἕλλησι πίνουσιν τρεῖς πρὸς ἕνα κυάθους. οἳ δ’ ἐπιτεταμένως
- ἢ πέντε πίνειν ἢ τρί’ ἢ μὴ τέτταρα.
τὰ παραπλήσια εἴρηκε καὶ ἐν Λημνίαις (p. 773). Ἀμειψίας δ’ ἐν Ἀποκοτταβίζουσιν (I 671 K)· ἐγὼ δὲ Διόνυσος πᾶσιν ὑμῖν εἰμὶ πέντε καὶ δύο. Εὔπολις Αἰξί (I 260 K)·
- Οἰνόμαος οὗτος, χαῖρε πέντε καὶ δύο·
- κἀγώ τε καὶ σὺ συμπόται γενοίμεθα.
Ἕρμιππος Θεοῖς (I 230 K)·
- Διόνυσε, χαῖρε· μή τι πέντε καὶ δύο;
- ἔπειθ’ ὅταν πινώμεθ’ ἢ διψώμεθα,
- εὐχόμεθα πρὸς τοῦθ’ ὁ ‘οἶνος, ὦ κέρας, γενοῦ.’
- οὐκ ἀστου καὶ πηλουγω φέρω παίζων ἅμα,
- καυθεὶς γεγένηται τοῦτο πέντε καὶ δύο.
παρὰ δὲ Ἀνακρέοντι εἷς οἴνου πρὸς δύο ὕδατος (fr. 63 B)·
καὶ προελθὼν τὴν ἀκρατοποσίαν Σκυθικὴν καλεῖ πόσιν·
- ἄγε δὴ φέρ’ ἡμίν, ὦ παῖ,
- κελέβην, ὅκως ἄμυστιν
- προπίω, τὰ μὲν δέκ’ ἐγχέας
- ὕδατος, τὰ πέντε δ’ οἴνου
- κυάθους, ὡς ἀνυβρίστως
- ἀνὰ δηὖτε βασσαρήσω.
καὶ Λακεδαιμόνιοι δ᾽, ὥς φησιν Ἡρόδοτος ἐν τῇ ἕκτῃ (c. 84), Κλεομένη τὸν βασιλέα Σκύθαις ὁμιλήσαντα καὶ ἀκρατοπότην γενόμενον ἐκ τῆς μέθης φασὶ μανῆναι. καὶ αὐτοὶ δ’ οἱ Λάκωνες ὅταν βούλωνται ἀκρατέστερον πίνειν, ἐπισκυθίσαι λέγουσι. Χαμαιλέων γοῦν ὁ Ἡρακλεώτης ἐν τῷ περὶ μέθης περὶ τούτων οὕτως γράφει (fr. 31 Koepke)· ‘ἐπεὶ καὶ Κλεομένη τὸν Σπαρτιάτην φασὶν οἱ Λάκωνες μανῆναι διὰ τὸ Σκύθαις ὁμιλήσαντα μαθεῖν ἀκρατοποτεῖν. ὅθεν ὅταν βούλωνται πιεῖν ἀκρατέστερον, ‘ἐπισκύθισον’ λέγουσιν.’ Ἀχαιὸς δ’ ἐν Αἴθωνι σατυρικῷ τοὺς σατύρους ποιεῖ δυσχεραίνοντας ἐπὶ τῷ ὑδαρῆ πίνειν καὶ λέγοντας (p. 580 N)·
- ἄγε δηὖτε, μηκέθ’ οὕτω
- πατάγῳ τε κἀλαλητῷ
v.2.p.429- Σκυθικὴν πόσιν παρ’ οἴνῳ
- μελετῶμεν, ἀλλὰ καλοῖσ᾽
- ὑποπίνοντες ἐν ὕμνοις.
- μῶν Ἁχελῷος ἦν κεκραμένος πολύς;
- Β. ἀλλ’ οὐδὲ λεῖξαι τοῦδε τῷ γένει θέμις.
- Α. καλῶς μὲν οὖν ἄγειν .... Σκύθῃ πιεῖν.
ἦσαν δ’ αἱ τῶν ἀκρατοποτῶν ἐπιχύσεις, ὥς φησι Θεόφραστος ἐν τῷ περὶ μέθης (fr. 118 W), οὐ παλαιαί· ἀλλ’ ἦν ἀπ’ ἀρχῆς τὸ μὲν σπένδειν ἀποδεδομένον τοῖς θεοῖς, ὁ δὲ κότταβος τοῖς ἐρωμένοις. ἐχρῶντο γὰρ ἐπιμελῶς τῷ κοτταβίζειν ὄντος τοῦ παιγνίου Σικελικοῦ, καθάπερ καὶ Ἀνακρέων ὁ Τήιος πεποίηκε (fr. 53 B)·
διὸ καὶ τὰ σκολιὰ καλούμενα μέλη τῶν ἀρχαίων ποιητῶν πλήρη ἐστί· λέγω δ’ οἷον καὶ Πίνδαρος πεποίηκε (fr. 128)·
- Σικελὸν κότταβον ἀγκύλῃ λατάζων.
τοῖς δὲ τετελευτηκόσι τῶν φίλων ἀπένεμον τὰ πίπτοντα τῆς τροφῆς ἀπὸ τῶν τραπεζῶν· διὸ καὶ Εὐριπίδης περὶ τῆς Σθενεβοίας φησίν, ἐπειδὴ νομίζει τὸν Βελλεροφόντην τεθνάναι (fr. 667 N)·
- Χάριτάς τ’ Ἀφροδισίων ἐρώτων,
- ὄφρα σὺνχειμαμάρωι μεθύων Ἀγάθωνι δὲ βάλω
- κότταβον.
- πεσὸν δέ νιν λέληθεν οὐδὲν ἐκ χερός,
- ἀλλ’ εὐθὺς αὐδᾷ ‘τῷ Κορινθίῳ ξένῳ’.
οὐκ ἐμέθυον δ’ οἱ πάλαι, ἀλλὰ καὶ Πιττακὸς Περιάνδρῳ τῷ Κορινθίῳ παρῄνει μὴ μεθύσκεσθαι μηδὲ κωμάζειν, ἵν᾽, ἔφη, μὴ γνωσθῇς οἷος ὢν τυγχάνεις, ἀλλ’ οὐχ οἷος προσποιῇ.
διὸ καὶ καλῶς οἱ παροιμιαζόμενοι λέγουσι τὸν οἶνον οὐκ ἔχειν πηδάλια. Ξενοφῶν γοῦν ὁ Γρύλου παρὰ Διονυσίῳ ποτὲ τῷ Σικελιώτῃ πίνειν ἀναγκάζοντος τοῦ οἰνοχόου προσαγορεύσας ὀνομαστὶ τὸν τύραννον ‘τί δή, ἔφη, ὦ Διονύσιε, οὐχὶ καὶ ὁ ὀψοποιὸς ἀγαθὸς ὢν καὶ ποικίλος ἀναγκάζει ἡμᾶς εὐωχουμένους ἐσθίειν καὶ μὴ βουλομένους, ἀλλὰ κοσμίως ἡμῖν παρατίθησι τὴν τράπεζαν σιγῶν;’ καὶ ὁ Σοφοκλῆς δὲ ἐν σατυρικῷ φησιν ὡς ἄρα (fr. 655 N)
- κάτοπτρον (γὰρ) εἴδους χαλκός ἐστ᾽, οἶνος δὲ νοῦ
- (Aesch. fr. 384 N).
ὅθεν εἴρηται καὶ τὸ
- τὸ πρὸς βίαν
- πίνειν ἴσον κακὸν πέφυκε τῷ διψῆν βίᾳ.
Σθένελός τε ὁ ποιητὴς οὐ κακῶς εἴρηκεν·
- οἶνος ἄνωγε γέροντα καὶ οὐκ ἐθέλοντα χορεύειν.
ὁ δὲ Φωκυλίδης ἔφη (fr. 11 B)·
- οἶνος καὶ φρονέοντας ἐς ἀφροσύνας ἀναβάλλει.
ἔτι δὲ καὶ νῦν τοῦτο παραμένει παρ’ ἐνίοις τῶν Ἑλλήνων. ἐπεὶ δὲ τρυφᾶν ἤρξαντο καὶ χλιδῶσι, κατερρύησαν ἀπὸ τῶν δίφρων ἐπὶ τὰς κλίνας καὶ λαβόντες σύμμαχον τὴν ἀνάπαυσιν καὶ ῥᾳστώνην ἀνειμένως ἤδη καὶ ἀτάκτως ἐχρῶντο τῇ μέθῃ, ὁδηγούσης οἶμαι τῆς παρασκευῆς εἰς τὰς ἡδονάς.
- χρὴ δ’ ἐν συμποσίῳ κυλίκων περινισομενάων
- ἡδέα κωτίλλοντα καθήμενον οἰνοποτάζειν.
διὸ καὶ Ἡσίοδος ἐν ταῖς Ἠοίαις εἶπεν (fr. 157 Rz)·
καὶ Θέογνις δέ φησιν (477)·
- οἷα Διώνυσος δῶκ’ ἀνδράσι χάρμα καὶ ἄχθος,
- ὅστις ἄδην πίνῃ, οἶνος δέ οἱ ἔπλετο μάργος,
- σὺν δὲ πόδας χεῖράς τε δέει γλῶσσάν τε νόον τε
- δεσμοῖς ἀφράστοισι· φιλεῖ δέ ἑ μαλθακὸς ὕπνος.
Ἀνάχαρσίς τε ὁ σοφὸς ἐπιδεικνύμενος τὴν τῆς ἀμπέλου δύναμιν τῷ τῶν Σκυθῶν βασιλεῖ καὶ τὰ κλήματα αὐτῆς δεικνὺς ἔλεγεν ὡς εἰ μὴ καθ’ ἕκαστον ἔτος ἔτεμνον οἱ Ἕλληνες τὴν ἄμπελον, ἤδη κἂν ἐν Σκύθαις ἦν.
- ἥκω δ’ ὡς οἶνος χαριέστατος ἀνδρὶ πεπόσθαι,
- οὔτε τι νήφων εἴμ’ οὔτε λίαν μεθύων.
- ὃς δ’ ἂν ὑπερβάλλῃ πόσιος μέτρον, οὐκ ἔτ’ ἐκεῖνος
- τῆς αὑτοῦ γλώσσης καρτερὸς οὐδὲ νόου·
v.2.p.432- μυθεῖται δ’ ἀπάλαμνα, τὰ νήφοσι γίγνεται αἰσχρά·
- αἰδεῖται δ’ ἔρδων οὐδὲν ὅταν μεθύῃ,
- τὸ πρὶν ἐὼν σώφρων τε καὶ ἤπιος. ἀλλὰ σὺ ταῦτα
- γινώσκων μὴ πῖν’ οἶνον ὑπερβολάδην,
- πρὶν μεθύειν ἄρξῃ δ᾽, ἀπανίστασο, μή σε βιάσθω
- γαστήρ, ὥστε κακὸν λάτριν ἐφημέριον.
οὐ καλῶς δὲ οἱ πλάττοντες καὶ γράφοντες τὸν Διόνυσον, ἔτι τε οἱ ἄγοντες ἐπὶ τῆς ἁμάξης διὰ μέσης τῆς ἀγορᾶς οἰνωμένον. ἐπιδείκνυνται γὰρ τοῖς θεαταῖς ὅτι καὶ τοῦ θεοῦ κρείττων ἐστὶν ὁ οἶνος. καίτοι γ’ οὐδ’ ἄν, οἶμαι, ἄνθρωπος σπουδαῖος τοῦθ’ ὑπομείνειεν. εἰ δ’ ὅτι κατέδειξεν ἡμῖν τὸν οἶνον, διὰ τοῦτο ποιοῦσιν αὐτὸν οὕτως διακείμενον, δῆλον ὅτι καὶ τὴν Δήμητρα θερίζουσαν ἢ ἐσθίουσαν ποιήσουσιν. ἐπεὶ καὶ τὸν Αἰσχύλον ἐγὼ φαίην ἂν τοῦτο διαμαρτάνειν· πρῶτος γὰρ ἐκεῖνος καὶ οὐχ, ὡς ἔνιοί φασιν, Εὐριπίδης παρήγαγε τὴν τῶν μεθυόντων ὄψιν εἰς τραγῳδίαν. ἐν γὰρ τοῖς Καβίροις εἰσάγει τοὺς περὶ τὸν Ἰάσονα μεθύοντας. ἃ δ’ αὐτὸς ὁ τραγῳδιοποιὸς ἐποίει ταῦτα τοῖς ἥρωσι περιέθηκε· μεθύων γοῦν ἔγραφε τὰς τραγῳδίας. διὸ καὶ Σοφοκλῆς αὐτῷ μεμφόμενος ἔλεγεν ὅτι ‘ὦ Αἰσχύλε, εἰ καὶ τὰ δέοντα ποιεῖς, ἀλλ’ οὖν οὐκ εἰδώς γε ποιεῖς,’ ὡς ἱστορεῖ Χαμαιλέων ἐν τῷ περὶ Αἰσχύλου (fr. 22 Koepke). ἀγνοοῦσί τε οἱ λέγοντες πρῶτον Ἐπίχαρμον ἐπὶ τὴν σκηνὴν παραγαγεῖν μεθύοντα, μεθ’
οἱ δὲ ἀγνοοῦντες τὴν τοῦ οἴνου δύναμιν τὸν Διόνυσον φάσκουσιν μανιῶν εἶναι αἴτιον τοῖς ἀνθρώποις, βλασφημοῦντες οὐ μετρίως. ὅθεν ὁ Μελανιππίδης ἔφη (fr. 4 B)·
Ἀριστοτέλης δ’ ἐν τῷ περὶ μέθης (p. 118 R) φησίν· ‘εἰ ὁ οἶνος μετρίως ἀφεψηθείη, πινόμενος ἧττον μεθύσκει· τὴν γὰρ δύναμιν ἀφεψηθέντος αὐτοῦ ἀσθενεστέραν γίγνεσθαι· μεθύσκονταί τε, φησίν, οἱ γεραίτεροι
- πάντες δ’ ἀπεστύγεον ὕδωρ,
- τὸ πρὶν ἐόντες ἀίδριες οἴνου.
- τάχα δὴ τάχα τοὶ μὲν οὖν ἀπωλαυοντο,
- τοὶ δὲ παράπληκτον χέον ὀμφάν.
τὸ δ’ ἐνδελεχῶς μεθύειν, φησὶ Κρώβυλος ἐν Ἀπολιπούσῃ (IV 566 M),
καὶ Ἄλεξις δὲ ἐν τῇ τοῦ Φρυγίου διασκευῇ φησιν (II 390 K)·
- τίν’ ἡδονὴν ἔχει,
- ἀποστεροῦντα ζῶνθ’ ἑαυτὸν τοῦ φρονεῖν,
- ὃ μέγιστον ἡμῶν ἀγαθὸν ἔσχεν ἡ φύσις;
τὸν δὲ Σαμαγόρειον οἶνον καλούμενόν φησιν ὁ Ἀριστοτέλης (p. 119 R) ἀπὸ τριῶν κοτυλῶν κερασθεισῶν μεθύσκειν ὑπὲρ τεσσαράκοντα ἄνδρας.’
- εἰ τοῦ μεθύσκεσθαι πρότερον τὸ κραιπαλᾶν
- παρεγίνεθ’ ἡμῖν, οὐδ’ ἂν εἷς οἶνόν ποτε
- προσίετο πλείω τοῦ μετρίου. νυνὶ δὲ τὴν
- τιμωρίαν οὐ προσδοκῶντες τῆς μέθης
- ἥξειν προχείρως τοὺς ἀκράτους πίνομεν.
ταῦτ’ εἰπὼν ὁ Δημόκριτος καὶ πιὼν ἔφη·
ἐγὼ δ’ ἐπεὶ παρεξέβην περὶ τῶν ἀρχαίων κράσεων διαλεγόμενος, ἐπαναλήψομαι τὸν λόγον τὰ ὑπὸ Ἀλκαίου τοῦ μελοποιοῦ λεχθέντα ἐπὶ νοῦν βαλλόμενος· φησὶ γάρ που οὗτος (fr. 41, 4 B)·
- σοὶ μὲν ταῦτα δοκοῦντ’ ἔστω, ἐμοὶ δὲ τάδε.
ἐν τούτοις γάρ τινες οὐ τὴν κρᾶσιν οἴονται λέγειν αὐτόν, ἀλλὰ σωφρονικὸν ὄντα καθ’ ἕνα κύαθον ἄκρατον πίνειν καὶ πάλιν κατὰ δύο. τοῦτο δὲ ὁ Ποντικὸς Χαμαιλέων ἐκδέδεκται τῆς Ἀλκαίου φιλοινίας ἀπείρως ἔχων. κατὰ γὰρ πᾶσαν ὥραν καὶ πᾶσαν περίστασιν πίνων ὁ ποιητὴς οὗτος εὑρίσκεται· χειμῶνος μὲν ἐν τούτοις (fr. 34 B)·
- ἔγχεε κέρναις ἕνα καὶ δύο.
θέρους δέ (fr. 39)·
- ὕει μὲν ὁ Ζεύς, ἐκ δ’ ὀρανῶ μέγας
- χειμών, πεπάγασιν δ’ ὑδάτων ῥοαί ....
- κάββαλλε τὸν χειμῶν᾽, ἐπὶ μὲν τιθεὶς
- πῦρ, ἐν δὲ κέρναις οἶνον ἀφειδέως
- μελιχρόν, αὐτὰρ ἀμφὶ κόρσᾳ
- μαλθακὸν ἀμφι .... γνόφαλλον.
τοῦ δ’ ἔαρος (fr. 45)·
- τέγγε πνεύμονας οἴνῳ· τὸ γὰρ ἄστρον περιτέλλεται·
- ἁ δ’ ὥρα χαλεπά, πάντα δὲ δίψαισ’ ὑπὸ καύματος.
καὶ προελθών·
- ἦρος ἀνθεμόεντος ἐπάιον ἐρχομένοιο.
v.2.p.436
ἐν δὲ τοῖς συμπτώμασιν (fr. 35)·
- ἐν δὲ κέρνατε τῶ μελιαδέος ὅττι τάχιστα
- κρατῆρα.
ἐν δὲ ταῖς εὐφρόναις (fr. 20)·
- οὐ χρὴ κακοῖσι θυμὸν ἐπιτρέπην.
- προκόψομεν γὰρ οὐδὲν ἀσάμενοι,
- ὦ Βυκχί· φάρμακον δ’ ἄριστον
- οἶνον ἐνεικαμένοις μεθύσθην.
καὶ καθόλου δὲ συμβουλεύων φησίν (fr. 44)·
- νῦν χρὴ μεθύσθην καί τινα πρὸς βίαν
- πώνην, ἐπειδὴ κάτθανε Μυρσίλος.
πῶς οὖν ἔμελλεν ὁ ἐπὶ τοσοῦτον φιλοπότης νηφάλιος εἶναι καὶ καθ’ ἕνα καὶ δύο κυάθους πίνειν; αὐτὸ γοῦν τὸ ποιημάτιον, φησὶ Σέλευκος, ἀντιμαρτυρεῖ τοῖς οὕτως ἐκδεχομένοις. φησὶ γάρ (fr. 41)·
- μηδὲν ἄλλο φυτεύσῃς πρότερον δένδριον ἀμπέλω.
ἕνα πρὸς δύο ῥητῶς κιρνάναι κελεύων.
- πίνωμεν· τί τὰ λύχν’ ὀμμένομεν; δάκτυλος ἁμέρα.
- κὰδ δ’ ἄειρε κυλίχναις μεγάλαις αιταποικιλα·
- οἶνον γὰρ Σεμέλας καὶ Διὸς υἱὸς λαθικαδέα
- ἀνθρώποισιν ἔδωκ᾽. ἔγχεε κέρναις ἕνα καὶ δύο
- πλέαις κὰκ κεφαλᾶς· ἁ δ’ ἁτέρα τὰν ἁτέραν κύλιξ
- ὠθήτω,
ὁ δ’ Ἀνακρέων ἔτι ζωρότερον ἐν οἷς φησι (fr. 42 B)·
Φιλέταιρος δ’ ἐν Τηρεῖ δύο ὕδατος πρὸς τρεῖς ἀκράτου. λέγει δὲ οὕτως (II 234 K)
- καθαρῇ δ’ ἐν κελέβῃ πέντε τε καὶ τρεῖς ἀναχείσθω.
Φερεκράτης δ’ ἐν Κοριαννοῖ δύο ὕδατος πρὸς τέσσαρας οἴνου, λέγων ὧδε (I 164 K)·
- πεπωκέναι δοκεῖ τὸν κατὰ δύο
- καὶ τρεῖς ἀκράτου.
Ἔφιππος δ’ ἐν Κίρκῃ τρεῖς πρὸς τέτταρας (II 255 K)·
- ἄποτος, ὦ Γλύκη.
- Β. ὑδαρῆ ᾽νέχεέν σοι; Α. παντάπασι μὲν οὖν ὕδωρ.
- Β. τί εἰργάσω; πῶς, ὦ κατάρατε, ἐνέχεας;
- ΓΛ. δύ’ ὕδατος, ὦ μάμμη. Β. τί δ’ οἴνου; ΓΛ.
- τέτταρας.
- Β. ἔρρ’ ἐς κόρακας· βατράχοισιν οἰνοχοεῖν σε δεῖ.
- οἶνον πίοις ἂν ἀσφαλέστερον πολὺ
- ὑδαρῆ. Β. μὰ τὴν γῆν, ἀλλὰ τρία καὶ τέτταρα.
- Α. οὕτως ἄκρατον, εἰπέ μοι, πίῃ; Β. τί φής;
καὶ Ἄλεξις ἐν Δορκίδι ἢ Ποππυζούσῃ (II 317 K)·
- ἴσον ἴσῳ δὲ Τιμοκλῆς ἐν Κονισάλῳ (II 461 K)·
- πατάξω τ’ ἴσον ἴσῳ ποτηρίοις
- μεγάλοις ἅπασαν τὴν ἀλήθειαν φράσαι.
καὶ Ξέναρχος ἢ Τιμοκλῆς ἐν Πορφύρᾳ (II 471 K)·
- τρεῖς φιλοτησίας ἐγὼ
- μεστὰς προπίνω ἴσον ἴσῳ κεκραμένας.
Σώφιλος δ’ ἐν Ἐγχειριδίῳ (II 445 K)·
- μὰ τὸν Διόνυσον, ὃν σὺ λάπτεις ἴσον ἴσῳ.
Ἄλεξις Τοκιστῇ ἢ Καταψευδομένῳ (II 381 K)·
- συνεχὴς ἄκρατος ἐδίδοτ’ ἴσον ἴσῳ. πάλιν
- τὴν μείζον’ ᾔτουν.
ἐν δὲ Ὑποβολιμαίῳ (II 386 K)·
- μὴ παντελῶς αὐτῷ δίδου
- ὑδαρῆ, κατανοεῖς; ἴσον ἴσῳ μικροῦ. ΤΡ. καλῶς.
- Β. ἡδύ γε τὸ πῶμα. ποταπὸς ὁ Βρόμιος, Τρύφη;
- ΤΡ. Θάσιος. Β. ὅμοιον καὶ δίκαιον τοὺς ξένους
- πίνειν ξενικόν, τοὺς δ’ ἐγγενεῖς ἐπιχώριον.
Μένανδρος Ἀδελφοῖς·
- ἀπνευστί τ’ ἐκπιὼν
- ὡς ἄν τις ἥδιστ’ ἴσον ἴσῳ κεκραμένον.
κατασείειν δὲ ἔλεγον ἐπὶ τῶν ἐν τοῖς πότοις προπινόντων, τὴν μεταφορὰν λαμβάνοντες ἀπὸ τῶν τοὺς καρποὺς κατασειόντων. Ἄλεξις δ’ ἐν Ἀποκοπτομένῃ (II 305 K)·
- ὀκτώ τις ὑποχεῖν ἀνεβόα καὶ δώδεκα
- κυάθους, ἕως κατέσεισε φιλοτιμούμενος.
- οὐ συμποσίαρχος ἦν γάρ, ἀλλὰ δήμιος
- ὁ Χαιρέας, κυάθους προπίνων εἴκοσιν.
οὐκ ἀγλαφύρως δὲ Λύσανδρος ὁ Σπαρτιάτης, ὥς φησιν Ἡγήσανδρος ἐν ὑπομνήμασι (FHG IV 417), τὸν οἶνον
- Διόδωρος δ’ ὁ Σινωπεὺς ἐν Αὐλητρίδι (II 420 K)·
- ἐπὰν κυάθους πίνῃ τις, ὦ Κρίτων, δέκα
- ἀεὶ παρ’ ἕκαστον ἐνδελεχῶς τὸ ποτήριον,
- πίνει τὸ λοιπόν, τοὺς λογισμοὺς δ’ ἐξεμεῖ·
- ταῦτα σκόπει πρὸς σαυτόν.
- κομψόν γε τοῦτ’ ἐστὶν παρ’ ὑμῖν, ὦ Σόλων,
- ἐν ταῖς Ἀθήναις δεξιῶς θ’ εὑρημένον.
- ΣΟ. τὸ ποῖον; Α. ἐν τοῖς συμποσίοις οὐ πίνετε
- ἄκρατον. ΣΟ. οὐ γὰρ ῥᾴδιον· πωλοῦσι γὰρ
- ἐν ταῖς ἁμάξαις εὐθέως κεκραμένον,
- οὐχ ἵνα τι κερδαίνωσι, τῶν δ’ ὠνουμένων
- προνοούμενοι τοῦ τὰς κεφαλὰς ὑγιεῖς ἔχειν
- ἐκ κραιπάλης. τοῦτ’ ἐσθ᾽, ὁρᾷς, Ἑλληνικὸς
- πότος, μετρίοισι χρωμένους ποτηρίοις
- λαλεῖν τι καὶ ληρεῖν πρὸς αὑτοὺς ἡδέως.
- τὸ μὲν γὰρ ἕτερον λουτρόν ἐστιν, οὐ πότος,
- ψυκτῆρι πίνειν καὶ κάδοις·Α. θάνατος μὲν οὖν.
Πλάτων, οὔτε ἄλλοθί που πρέπει πλὴν ἐν ταῖς τοῦ τὸν οἶνον δόντος θεοῦ ἑορταῖς οὐδ’ ἀσφαλές, οὔτ’ οὖν περὶ γάμους ἐσπουδακότα, ἐν οἷς ἔμφρονα εἶναι πρέπει μάλιστα νύμφην καὶ νυμφίον μεταβολὴν βίου οὐ μικρὰν μεταλλάτοντας, ἅμα δὲ καὶ τὸ γεννώμενον ὅπως ὅτι μάλιστα ἐξ ἐμφρόνων αἰεὶ γίγνηται. σχεδὸν γὰρ ἄδηλον ὁποία νὺξ ἢ φῶς αὐτὸ γεννήσει.’ κἀν τῷ αʹ δὲ τῶν Νόμων φησί (p. 637d)· ‘μέθης δὲ αὐτῆς, ὥσπερ Λυδοὶ χρῶνται καὶ Πέρσαι καὶ Καρχηδόνιοι
- ‘πίνειν δ’ εἰς μέθην, φησὶν ἐν ἕκτῳ Νόμων (p. 775b)
ἔπινον οἱ πολλοὶ καὶ ἄλφιτα ἐπιβάλλοντες τῷ οἴνῳ, ὡς ὁ Δελφὸς Ἡγήσανδρος φησίν (FHG IV 418). Ἐπίνικος γοῦν, Μνησιπτολέμου ἀνάγνωσιν ποιησαμένου τῶν ἱστοριῶν, ἐν αἷς ἐγέγραπτο ὡς Σέλευκος ἐπηλφίτωσε, γράψας δρᾶμα Μνησιπτόλεμον καὶ κωμῳδῶν αὐτὸν καὶ περὶ τῆς πόσεως ταῖς ἐκείνου χρώμενος φωναῖς ἐποίησε λέγοντα (IV 505 M)·
ὁ δ’ αὐτὸς ἱστορεῖ κἀν Θηράσι ταῖς νήσοις
- ἐπ’ ἀλφίτου πίνοντα τοῦ θέρους ποτὲ
- ἰδὼν Σέλευκον ἡδέως τὸν βασιλέα
- ἔγραψα καὶ παρέδειξα τοῖς πολλοῖς ὅτι
- κἂν τὸ τυχὸν ᾖ πραγμάτιον ἢ σφόδρ’ εὐτελές,
- σεμνὸν δύναται τοῦθ’ ἡ δύναμις ἡ ᾽μὴ ποιεῖν.
- ‘γέροντα Θάσιον τόν τε γῆς ἀπ’ Ἀτθίδος
- ἑσμὸν μελίσσης τῆς ἀκραχόλου γλυκὺν
- συγκυρκανήσας ἐν σκύφῳ χυτῆς λίθου,
- Δήμητρος ἀκτῇ πᾶν γεφυρώσας ὑγρόν,
- κατῃσίμωσα πῶμα, καύματος λύσιν.’