siquidem
gens Hunorum, diu inaccessis seclusa montibus, repentina rabie
percita exarsit in Gothos eosque passim conturbatos ab antiquis
sedibus expulit. Gothi transito Danuuio fugientes, a Valente sine
ulla foederis pactione suscepti ne arma quidem, quo tutius
barbaris crederetur, tradidere Romanis.
deinde propter into- i. 553
lerabilem | auaritiam Maximi ducis fame et iniuriis adacti
in arma surgentes, uicto Valentis exercitu per Thraciam sese,
miscentes simul omnia caedibus incendiis rapinisque, fuderunt.
Valens egressus de Antiochia cum ultima infelicis belli
AVCTORES § 12 Hier. 2394 et Rufin. 11, 13
EXPILATORES 3 gens — 5 a Valente exscripsit Beda De t. r.
4332 3 gens — 5 expulit exscripsit Pondus 284 8 gemis — 4
Gothos] Post autem non longi temporis interuallam (interoallo β), ut
refert Orosius, Hunorum gens omni ferocitate atrocior ezarsit in Gothoa
Iordanis Get. 24 5 Gothi - 6 suscepti, 7 deinde — p. 519, 2 imperauit
compilauit Paulus 285 9 uicto —10 fuderunt exscripsit
Beda D. t. r. 4332
1 lacerationem D || s∗anctorum|que (er. c) B || misearum D
2 copiosissimas] P1R (a in o mute m. ant. in P) copiosissimos (cup-
D) Dςυ || germi|nauit (i prior in ras. m. 1 ex a) R 3 hnnorum]
PBDՖ2 hunnorum ℬβ1 (in marg. de hunis m. 1 β) unnoram 9 n
deu D || ∗∗ clusa (eras. uid. se coni. cum praecedd.) B se clausa
KMN1 clausa XtZ exclusa V || rabię a. ras. B rapie D 4 gothor
D || passim] PRKMHTNWN1Z parsim D sparsim GV(O) X2υ
om. ℬ cf. § 14 5 cothi D || danouio D danubio PB 6 fuederis
D 8 maiimi (mi in ras. m. 2) P 9 sur gen tis (u statim
ex a) D || uicto) motu D || sese per trachias (h eras. 8) infudere (infundere
X) omnia caedibus incendiisque uastantes $ || thrachiam PB
10 miscentes] miscentesque PsKМN1 (-quę Nt) et a. ras. fort. G quae
D H que] qui D || fuderunt] PBDgZ (in ras. m..9 et post hoc uoc.
usque ad uersus finem rasura ; hic uersus incipit a rapinisque, praece-
dens ab exercitu in P); foedarunt, coniuncto miscentas cum praecedd.,
iade ab ed. 1526 v; snperatis in congressione Romanis Gotbi fonduntur
in Thracia Hier. 11 de om.ℬ || aqthiochia P et a. ras. B
anthocia D
sorte traheretur, sera peccati maximi paenitentia. stimulatus.
episcopos ceterosque sanctos reuocari de exiliis imperauit.
Itaque quinto decimo imperii sui anno lacrimabile illud
bellum in Thracia cum Gothis iam tunc exercitatione uirium
rerumque abundantia instructissimis gessit. ubi primo statim
impetu Gothorum perturbatae Romanorum equitum turmae
nuda peditum deseruere praesidia.
mox legiones peditum
undique equitatu hostium cinctae ac primum nubibus sagittarum
obrutae, deinde, cum amentes metu sparsim per deuia
cogerentur, funditus caesae gladiis insequentum contisque
perierunt.
ipse imperator cum sagitta sauoius uersusque in
fugam aegre in cuiusdam uillulae casam deportatus lateret,
ab insequentibus hostibus deprehensus, subiecto igne consumptus
est et, quo magis testimonium punitionis eius et diuinae
indignationis terribili posteris esset exemplo, etiam communi
caruit sepultura.
AVCTOKES § 13-§ 15 Hier. 2395 exceptis maxime § 13 iam tunc
— impetu, § 14 ac primum — cogerentur..gladiis — perierunt, § 15 et quo
— ezemplo Orosianis ut uid. omnibus; ultima etiam — sepultura Hieronymiana
sunt, ex 7, 8 § 8 (Eutr. 7, 18) aucta
EXPILATORES 5 primo —12 fugam excerpsit Paulus 287, 21-
27 6 perturbatae — 13 consumptus est breuiter excerpsit Isidorus
Hist. Goth. 9 16 caruit sepultura] Gregorius Turon. 1, 37: Hucusque
Hieronymus: ab hoc uero (quoque Naz.) tempore Horosius (sic
Naz.) presbyter plus scripsit
2 ex∗∗iliis (duarum litt. ras.) R 3 decimoquinto v || imperiis |sui
D 4 excitatione PR soli 6 gothorom D 8 equitatum P
aequitattl a. ras. R || nubibus (ubibus in raa. m. I) P 9 Bparsim]
passim DKH, cf. § 10; hnc illncque fugitarent ℬ 10 funditur
D || caese BD || insequentum] PRG insequentium DVN1W(ς)
11 ipsi D || saucias R° 12 aegrae P aegrę a. ras. R; aegere
M aeger est K aeger 0 || uillolae P uillolat R1 uillule D || casa
D 18 depraehensus PRD || subiecto∗| R subiectu D || consumtus
PD *14 punitionis (u m. 2, ex o ?) B || dinini D
15 terribile extitisset exemplo V terribili exstitisset posteris (postaris
om. 0) exemplo TO || terribilis PRNWX2 || exemplu D ||
eummuni D
Consoletnr se, sed in hoc solo, peruicacia miseriaque gentilium,
quia temporibus et regibus Christianis tantae simul congestae
clades pressam reipublicae onerauere ceruicem: euersae prouinciae,
deletus exercitus, imperator incensus. magnum reuera
hoc est ad nostrum dolorem magisque miserum quo magis
nouum.
sed quid hoc ad consolationem proficit paganorum,
qui palam peruident et in his quoque persecutorem ecclesiarum
fuisse punitum? unus Deus unam fidem tradidit, unam
ecclesiam toto Orbe diffudit: hanc aspicit, hanc diligit, hanc
defendit; quolibet se quisquis nomine tegat, si huic non
sociatur, alienus, si hanc inpugnat, inimicus est.
consolentur
se gentiles, in quantum uolunt, Iudaeorum haereticorumque
suppliciis, tantum et unum Deum esse et eundem personarum
acceptorem non esse uel ex hac potissimum Valentis extincti
probatione fateantur.
Gothi antea per legatos supplices poposcerunt,
ut illis episcopi, a quibus regulam Christianae fidei
discerent, mitterentur. Valens imperator exitiabili prauitate
doctores Arriani dogmatis misit. Gothi primae fidei rudimento
AVCTORES G 19 ignotus; ef. Ambrosius Epist. 2 § 28 (2, 761
Ben.)
EXPILATORES 15 Gothi — p. 521, 3 arsuri sunt cf. Iordanis Get.
25 (p. 99, 17—100, 4) et 26 (p. 104, 4 - 6) et Isidorus Hist. Goth.
7 et 9 15 Gothi — 18 misit et p. 521, 1 itaque — iudicio compilauit
Paulus 288
1 console | rur (coni. cum se seq.) R1 || se sed] seee GHbE sed
KMa se Mb || in hoc] PD n in B || solum D solo in sola m. 2 sed o
deinde restituta in R; sclo0 seculo N loco V || peruicatia R
peruicactia D 3 clades (B. lin. add. m. 2 in P || praessam P
prQssam a. r. B pressa D 5 miserunt P* 7 peruident. R n
eclesiarum P 9 eclesiam P || defudit D 10 se quisquis] PB
G1КМWN1X2 (supra quis alt. uaria lectio que scripta in G) υ sese
quis| quis quis D sequsse H sese quiaque Vh || tegit Pa tega D ||
ai] set D 11 sociatus D 12 hereticorum quae (ae radendo in e)
B haereticorum qui D 18 subpliciis Bl 14 acceptorum D
acceptatorem PBE soli 16 a quibus fidei rudimenta ausciperant
9 18 arriani] PBD || docmatis R* || rudimento] PRDGKMVW
N1X2 (o in um corr. m. 1 in G) rudimenta H rudimentum G2υ
quod accepere tenuerunt. itaque iusto iudicio Dei ipsi eum
uiuum incenderunt, qui propter eum etiam mortui uitio erroris
arsuri sunt.
Anno abVrbe condita MCXXXII Gratianus quadragesimus ab
Augusto post mortem Valentis sex annis imperium tenuit,
quainuis iamdudum antea cum patruo Valente et cum Valentiniano
fratre regnaret.
qui cum acum ac paene conlapsum
reipublicae statum uideret, eadem prouisione, qua quondam
legerat Nerua Hispanum uirum Traianum, per quem respublica
reparata est, legit et ipse Theodosium aeque Hispanum uirum
et restituendae reipublicae necessitate apud Sirmium purpura
induit Orientisque et Thraciae simul praefecit imperio,
in hoc
AVCTORES cap. 34 Inde ab hoc cap. hie illic fastis orientalibus
uidetur usus esse; cf. Holder-Egger, Neues Archiv 2, 88
EXPILATORES 4 Gratianus — 8 uideret, 10 Theod. -12 imperio
exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 9 4 Anno - 7 regnaret exscripsit
Paulus 288, 23—25 5 post mortem Valentis, 11 apud Sirmium ..
12 Orientis .. praefecit imperio, p. 522,2 relig.—3 praecessit, 4 propag.
eccl. adsciuit Marcellinus Comes ad a. 379 (cf. Holder-Egger, Neues
Archiv 2, 104) 5 sex annis cf. Prosperi, Tironis, Isidori Chron.
ad a. 979 7 qui com — 8 uideret, 10 Theodoaium —12 imperio,
p. 522, 8 omnem — 523, 3 intrauit adhibuit Gregorius Turon. 1, 38
8 eadem —12 imperio Victorianis insertis exscripsit Paulus 289, 18not.
lin. 14 10 legit — Theodosium adhibuit Beda D. t. r. 4337
1 quae H || accipere PBlDHVW || post tenuerunt addunt haec:
Valens catholicae fldei normam, quam prius habuerat, derelinquens peruerso
Airianorum dogmati sese illexit Zt edd. Venn. 1500 sqq. Pariss.
1506 sqq. f 1582 (non 1561) 8, incluserunt edd. Colonn. 1526.1536.1542,
om. h || iusto itaque dei iudicio ℬ || dei iudicio v || ipsi (i fin. in ras.
m. ant.) P 2 incenderant D 3 arsi D 4 -Ῑ-CXXXIIP
Ι̃.CXXXII. (i 8. 8. al. m.) B millesimo cantisI simo (sic) D m. cxxxm
N || XL PR 5 austo D 6 iamdum D || antea (a fin. in ras.
m.1) P 7 regnarit PB soli || afflictUm B* aflictum D || ac] et
D 9 traiaanum D 10 legit (git m ras. 3-5 litterar.) D ||
aequute mispanum (pr. n in ras. m. 1; i s. s. m. I) D 11 reiplubli-
cae D U sermium D || purpura] DGVN1X2 (HO) h purpuram PB
KMTWℬυ ; cf. 88 § 5 12 imperium D
perfectiore iudicio, quia, cum in omnibus humanae uitae
uirtutibus iste par fuerit, in fidei sacramento religionisque
cultu sine ulla comparatione praecessit; siquidem ille persecutor,
hic propagator Ecclesiae.
ita illi ne unus quidem proprios filius,
quo successore gauderet. indultus est; huius autem Orienti
simul atque Occidenti per succiduas usque ad nunc generationes
gloriosa propago dominatur.
itaque Theodosius adflictam rempublicam
ira Dei reparandam credidit misericordia Dei; omnem
fiduciam sui ad opem Christi conferens maximas illas Scythicas
gentes formidatasque cunctis maioribus, Alexandro quoque illi
Magno, sicut Pompeius Corneliusque testati sunt, euitatas,
nunc autem extincto Romano exercitu Romanis equis annisque
AVCTORES § 5 Pompeius Corneliusque cf. 1, 16 § 2; d c. Gut-
schmid, Iahrbucher fur Philologie Suppl. 2, 191
EXPILATOKES 4 propagator Ecclesiae adsciuit Marcellinus Comes
p. 266 (inde Jordanis Chron. p. 236 D1) 7 itaque — 11 Magno..
enitstas — 523, 5 percnuit exseripsit Paulus 289, 23 — 291, 6
7 Theodorins — 8 reparandam compilauit Prosper Tiro p. 740
9 scythicas gentes, p. 623, 1 Alanos - 2 uicit compilauit Marcellinus
Comes ad a. 379 (Scyth. gent. idem ad a. 380) 9 maximas —
10 gentes, p. 523, 1 hoe - 2 uicit compilauit Beda De t. r. 4337; cf.
fasti Idatiani ad a. 379
1 perfectiore] usus perfectiore (O) h 2 iste (e in ras. m. 1) D n
sacramentum D 3 conparatione PBl 4 eclesiae P 5 antem
∗∗∗∗∗(eras. autem; punct. fortuit. wid.) D || orientis DGVKMH
OW 6 simul atque] simul et W et V || adque PB* || oecidentis
(-tes D -ti Ma) DGVKMbOW || succaeduas (ae in i corr. m. 3 aut 4)
P 7 itaque] itaque et G ita Y itaque nt v || afflictam R1
8 ∗ira (er. m) D || misericordiam D || dei] illius v; recte Grubitz
10 form. c. maioribus] formi daioribus D || ab alexandro KM || illi
(illo VO) quoque DGVO || ∗illi P illo MbW 11 cornilinsque
D || etuitatas D 12 roman o (prima hasta litterae n statim ex s
corr.) D || romanis] gentes (sed del. m. 3) G || arniis que (r ex corr.
add. m. 1) D armatisque PR1G1SW (corr. r et 3 m G)
instructissimas, hoc est Alanos Hunos et Gothos, incunctanter
adgressus magnis multisque proeliis uicit.
urbem Constantinopolim
uictor intrauit et ne paruam ipsam Romani exercitus
manum adsidue bellando detereret, foedus cum Athanarioo
Gothorum rege percussit.
Athanaricus autem continuo ut
Constantinopolim uenit, diem obiit. uniuersae Gothorum
gentes rege defuncto aspicientes uirtutem benignitatemque
Theodosii Romano sese imperio dediderunt.
in isdem etiam
diebus Persae, qui Iuliano interfecto aliisque imperatoribus
saepe uietis, nunc etiam Valente in fugam acto recentissimae
uictoriae satietatem cruda insultatione ructabant, ultro Constantinopolim
ad Theodosium misere legatos pacemque supplices
EXPILATORES 1 Gothos-2 uicit fortasse adhibuit Prosperi Chron.
interpolator 1, 635 Bonc. 4 foedus—5 percussit adhibuerunt Marcellinus
Comes ad a. 381 et ut uidetur Isidorus Hist. Goth. 11
4 Athan.- 6 obiit cf. fasti Idat. et Marcell. Comes ad a. 381 6 uniuerBae
— 8 dediderunt cf. Iordanis Get. 28 p. 107, 12-14 et Isidorus
Hist. Goth. 11 6 uniuersae — 8 dediderunt exscripsit Paulus 291,
16-18 7 rege defuncto, 8 Romano - dediderunt exscripsit Marcel-
Jinus Comes ad a. 382 8 iH iisdem — 9 Persae, 11 ultro — p. 524,
1 foedus est (mediis breuiter expressis) exscripsit Paulus 291, 19-24
9 Persae, 11 Const. - p. 524, 1 poposcerunt fort. adhibuit Marcellinus
Comes ad a. 984.
1 stractissimas Gy || alanos] GY halanoB PR halanus D ||
hunos] PRGVς hiinos D || in∗lctanter (inc| corr. m. 1 in in*lc) D
2 aggressus (ag ex ad m. 2; alt. s in ras. m. ut uid. 2) R || constantinupolim
PR1 constantino∗polim D 3 paruam (r s. s. m. 1)
D 4 adsiduę (ad in as 2, ę radendo in e) R adsidue (adsi in
ras. M. 1) D || detereret] DGМ*N1 (KHO) deterreret PBVTNMb
WXf || athanarico] DGVWN. hathanarico (i ante t s. s. M. ant.)
P haithanarico B attbeaarico K 5 rege Gothorum fsh II atha-
naricos] DGW hathanaricus (i ante t s. e. m. ant.) P haithanaricus
B AithaBarichas Nt 6 constantinu polim P1R1 || ueniit D
7 bonitatemque D solus 8 imperium D || iadem] GN1hisdem
PRD ∗isdem (er. h) V 9 persae qui] PR2 persequi R1 persecutore
(persic- D) DV persae persecutore Ny || persae] parthi β10 saepe
uietis] saeuictus D || in in ras. m. 1 D 11 ructabant (c 8. 8. m. 1)
D ructuahant G eructabant Z || ultro (r 8. s. m. 2) P || constantinupolim
P1 12 pacemj pacemque D || supplices (1 m. 1 ex b) D
poposcerunt; ictumque tunc foedus est, quo uniuersus Oriens
usque ad nunc tranquillissime fruitur.
interea cum Theodosius
in Oriente subactis barbarorum gentibus Thracias tandem ab
hoste liberas reddidisset et Arcadium filium suum consortem
fecisset imperii, Maximus, uir quidem strenuus et probus atque
Augusto dignus nisi contra sacramenti fidem per tyrannidem
emersisset, in Britannia inuitus propemodum ab exercitu
imperator creatus in Galliam transiit:
ubi Gratianum Augustum
subita incursione perterritum atque in Italiam transire meditantem
dolis oircumuentum interfecit fratremque eius Valentinianum
Augustum Italia expulit. Valentinianus in Orientem
refugiens a Theodosio paterna pietate susceptus, mox etiam
imperio restitutus est.
EXPILATORES 2 interea - 8 transiit exscripsit Paulus 291, 24-
292, 18 2 cum Theodosius, 3 Thracias .. reddidisset compilauit Marcellinus
Comes ad a. 386 3 Thracias-4 reddidisset fort. adhibuit
Chron. Prosperi interpolator 1, 635 Bonc. 4 Arcadium—5 imperii
exscripsit Marcellinus Comes ad a. 383 4 Arcadium —11 expulit
(omissis 9 subita—meditantem) compilauit Beda D. t. r. a. 4337
5 Maximns —13 restitutus est exscripsit Beda Hist. eccl. 1, 9
5 Maximus —10 interfecit uidetwr adhibuisse Gregorius Turon. 1, 38
9 subita —13 restitutos est insertis Victorianis exscripsit Paulus 292,
23-293, 8 10 fratremque - Valent. adhibuit Marcellinus Comes
ad a. 388 11 Valentinianus — 12 susceptus adhibuit Seuerus
Chron. p. 448 12 a Theodosio — susceptus adhibuit Beda D. t. r.
a. 4348\'
1 ictumque] PRKM*VW initumque DGN1X2, uar. lectio s. s. in
MZ iunctumque Ηβ || tuno] tum h; cum eisβ || est ante tunc
traiecit W 2 ad om. DVTO || theosius D 8 ab hoete om.
T 4 hostibus D solus 5 adque P1R1 et V 6 augusto]
DG1 VN1 W (ς) V (agusto V) augmento PB Port. X,Z et mg. ed.
1542, Grubits (sic augmto P) af augmento s. s. m. 2* in Q || tyrandem
D 7 brittania PRβ, brittaniamD || propemodum om. β||
ercitu R* 8 gracianum D 9 incursione (u in ras. m. ut uid. 2)
B || pterritfi (pt in ras. m. 1, ex p ?) D || adque P1R1 (corr. m. 3
in P) || italia D 10 inter|fecit (ter in ras. m. 1, ex p. ?) D
11 expulisD 12 pietatesl D 13 restitus P1D