Cantabrico bello per quinque annos
acto totaque Hispania in aeternam pacem cum quadam respiratione
lassitudinis reclinata ac reposita, Caesar Romam
rediit.
legatos bella gessit. nam inter ceteros et Piso aduersum\'
Vindelicos missus est; quibus subactis uictor ad Caesarem
Lugdunum uenit.
Pannonios nouo motu intumescentes Tiberius
priuignus Caesaris cruentissima caede deleuit.
idemque continuo
Germanos bello arripuit, e quibus quadraginta milia
captiuorum uictor abduxit.
quod reuera bellum maximum et
formidulosissimum quindecim legionibus per triennium gestum
est, nec fere ullum maius bellum, sicut Suetonius adtestatur,
post Punicum fuit.
illa § 19 Alexandri
—§ 20 adiit cf. Oros. 3, 20 § 22 Liuius 137 aut 138 § 28 et
24 Eutrop. 7, 9; Sueton. Tib. 9 § 25 Suetonius] Tib. 16 sed de
Illyrico bello.
Sub eodem uero tempore Quintilius Varus cum tribus
legionibus a Germanis rebellantibus, mira superbia atque
auaritia in subiectos agens , funditus deletus eat.
quam
reipublicae cladem Caesar Augustus adeo grauiter tulit, ut
saepe per uim doloris caput parieti conlidens clamaret Quintili
Vare, redde legiones.
Bosporanos uero Agrippa superauit et signis Romanis, quae
illi quondam sub Mithridate sustulerant, bello recuperatis
uictos ad deditionem coegit.
Parthi, quasi toto terrarum orbe uel domito uel pacato
omnium oculis signarentur atque in se solos omnis uigor Romani
imperii uertendus esset, quippe quos pristina ulciscendae
Crassianae caedis conscientia mordebat, ultro signa, quae
Crasso interfecto abstulerant, ad Caesarem remiserunt regiisque
obsidibus traditis firmum foedus fideli supplicatione meruerunt.
ab oriente in occidentem, a septentrione in meridiem ac
Suetonius Tib. 17; Florus 4, 12 § 31
§ 27 Sueton. Aug. 23 § 28 Liuius 138 ? (cf. Euseb. 2003)
§ 29 Florus 4, 12 § 61 et 63; Suetonius Aug. 21 (cf. Tib. 9); Liuius
136 aut 137 (cf. Res gestae Aug. 5, 40 cum Mommseni adn. p. 84 et
Velleius 2, 91) eap. 22 § 1 ignotus (cf. Sueton, Aug. 22; Oros.
7, 3 § 1; 1, 1 § 6; 7, 2 § 16; Mommsen, Res gestae Aug. p. 32) Beda De temp. rat. a. 3952 18 ab
oriente-p.427, 2 claueit exscripsit Iordanis Chron. p. 235 C1 LPRD 2 misera R2T || adque PR1 3 sub∗∗iectus
D || dele∗tus P 4 reip L || adeo] abeo D 5 per m. 2
add. in L || capud R1D || paraeti P1 || conledens D 6 uarre L
1 bosforanos LPRD || separauit B || et om. D 8 illis D || medridate
(pr. d m. 1 in ras.; alt. d m. 1 in ras. ex t) D || sustalerant]
eontulerant D || bellum D 10 domita L 11 adque PR1D
12 uertendos R1 13 mordeb∗∗at D 14 abstullerant P1 || caesare
D || remiserunt] G(er. 8) B remisserunt P miserunt
LD remiserunt (re s. 8. m. 1) W 15 suppleca cione D
11 •DOC• mo • quinquagensimo •secundo• L septu∗gentissimo (erasa a) secundo
(sic) D || agustus D 18 septemtrionem (m fin. del.) P
septemtrione (m radendo in n mut. R) BD
Iani portas tertio ipse tunc clausit.
quas ex eo per duodeoim
fere annos quietissimo semper obseratas otio ipsa etiam robigo
signauit, nec prius umquam nisi sub extrema senectute Augusti
pulsatae Atheniensium seditione et Dacorum commotione patuerunt.
clausis igitur Iani portis rempublicam, quam bello
quaesiuerat, pace enutrire atque amplificare studens leges
plurimas statuit, per quas humanum genus libera reuerentia
disciplinae morem gereret.
domini appellationem ut homo
declinauit. nam cum eodem spectante ludos pronuntiatum
esset in mimo o dominum aequum et bonum uniuersique,
quasi de ipso dictum esset, exultantes adprobauissent, et
statim quidem manu uultuque indecoras adulationes repressit
et insequenti die grauissimo corripuit edicto dominumque se
Historiis (cf. Orosius 7, a et 8, 8; Mommsen,
Res gestae Aug. p. 89) § 3 Suetonius Aug. 34 § 4 Suetonius
Aug. 53 Beda De temp.
rat. a. 3952
Igitur eo tempore, id est eo anno quo firmissimam nerissimamque
pacem ordinatione Dei Caesar conposuit, natus est
Christus, cuius aduentui pax ista famulata est, in cuius ortu
audientibus hominibus exultantes angeli
in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae
uoluntatis. eodemque tempore hic, ad quem rerum omnium
summa concesserat, dominum se hominum appellari non passus
est, immo non ausus, quo uerus dominus totius generis humani
inter homines natus est.
eodem quoque anno tunc primum
idem Caesar, quem his tantis mysteriis praedestinauerat Deus,
censum agi singularum ubique prouinciarum et censeri omnes
homines iussit, quando et Deus homo uideri et esse dignatus
est. tunc igitur natus est Christus, Romano censui statim
adscriptus at natus est.
haec est prima illa clarissimaque
professio, quae Caesarem omnium principem Romanosque rerum
cf. 3, 8 || § 5 gloria — uoluntatis euang.
Luc. 2, 14 § 6 censum agi
nec dubium,
quin omnium cognitioni fidei inspectionique pateat, quia Dominus
noster Iesus Christus hanc urbem nutu suo auctam
defensamque in hunc rerum apicem prouexerit, cuius potissime
uoluit esse cum uenit, dicendus utique cinis Romanus census
professione Romani.
Quamobrem quia ad id temporis peruentum est, quo et
Dominus Christus hunc mundum primum aduentu suo inlustrauit
regnumque Caesari tranquillissimum dedit, hunc
quoque sextum libellum hec fine concluserim:
ut germinantia
tempora Christiana magisque inter reprimentum
manus crescentia et quae adhuc in prouectu posita horum
ipsorum, quibus haec respondere cogimur, insectatione mordentur,
septimo libello, si tamen adiuuante Domino suffecero,
conprehendam,
ut, quoniam ab initio et peccare homines et
puniri propter peccata non tacui, nunc quoque, quae
D II adscribtione LPR1 (d del. R3)
2 in L s. m.1 D II qui] qui cum h (temere) S ascribique R3 II
numquam penitus v II paenitus D et a. r. B 4 urbe B II adque
PR1 || ab exordio] exordio D 6 mundum PR II ne∗∗ B ||babillonio
D || machedonico LPR1 7 quin] quoniam LD (scil. qin
et qm confusis) II quia] LPRD quod v || đus noster iħs xps∙ D
dns∙ iha noster xps∙ L dominus noster christus iesus PR 8 hanc
L 9 prouexit D || potissime (sic v non i m. 2) B 10 esse
sese R1 || di∗cendus (i ex is ?) Ra II ciuesr. (supra r scr. romanus m. 1
aut 2) L 12 quia ad] ad L quiad D II tempus D 18 hun∗c
P II primum om. D 14 post dedit maius spatium in P 16 concluxerit
D 16 reprimentum] LPBD (r pro ex s m. 3 R) -tium v
17 profecto P1 || horum] ab horum D 18 mordantur L 19 suffecero]
D sufficero L sufficerim PbR1 suffecerim Pa, B tn. 2
aut 3, c 20 conpraehendam LPbR1D compraehendam PaR3
21 peccata] peccare (re in ta corr. m.1 aut 2) L
sint, absque eo quod omnes ad peccandum generaliter proni
sunt atque ideo singillatim corripiuntur, expediam,
D 3 adque PR1 || corripiuntur (i altera
ilico I. s.) D
tuBER- m (r.) feliciter (ultimum uocabulum. nigro colore et paenecur-
siua scriptura idem opinor qui libris I et III extremis contuli scripsit
i. e. corrector coacuus)