dehinc
Caesar pedestribus copiis in Syriam uenit, deinde in Asiam
ad hiberna concessit ac post per Graeciam Brundisium peruectus
est.
R3D || casare D 2 -quae D et a, r. R ||
ciuitate] uitatem D || antunius D antonius R1 || sesse D 8 cleopatrem
D || in quo D quod L || se] si R1 4 posquam Ra
6 seruari ad triumphum D 6 ömorsu (∙ m. ut uid. 1) D || bracchio]
LPR brahio (h ilico in ch) D 7 psyllus L psyllas PR psillos
D || ammonente D 8 serpent∗uB || hausto R1 || adque
PR1 9 exugere PRD || alexandriam (m del. P) PR || urbem (m
del. P) PRD || opulentissimam (m del. P) PR 10 maximam (m
del. P) PR || roma a. r. B 11 habundantiam a. r. R 19 quam
usque] quamque L 13 praetia LR. praecia D || statu∗erentur (er.
a) B 14 publius PR publius (pnb et inferior 1 in ras. m. 1) D
15 antonio] (sic) P antunio D 16 palmenais] LPBD (p iiico em
ps D) ς, Parmensis corr. v |- partis
Anno ab Vrbe condita DCCXXV ipso imperatore Caesare
Augusto quinquies et L. Apuleio consulibus Caesar uictor ab
Oriente rediens, VIII idus Ianuarias Vrbem triplici triumpho
ingressus est ac tunc primum ipse Iani portas sopitis finitisque
hoc die primum
Augustus consalutatus est; quod nomen, cunctis antea [inuiolatum]
et usque ad nunc ceteris inausum dominis, tantum
Orbis licite
eodem die summa rerum ac potestatum penes unum esse
coepit et mansit, quod Graeci monarchiam uocant.
Porro autem hunc esse eundem diem, hoc est VIII idus
Ianuarias, quo nos Epiphania, hoc est apparitionem siue manifestationem
Dominici sacramenti, obseruamus, nemo credentium
siue etiam fidei contradicentium nescit.
de quo nostrae istius
Liuius 133 (cf. de
Iano 1, 19 § 8) adhibitus, sed certe corruptus ad \'occultum illum ge-
storum ordinem\' (§ 8) confingendum; inde etiam fort. § 1 Ianuarias
pro Suxtilibus dixit (cf. § 3 et 7, 2 § 42); ad § 2 cf. Scaliger ad
Euseb. ed. 1668 p. 166 excerpsit Paulus 170 not. lin. 9 sq.
5 primum—6 est alienis insertis exscripsit Paulus 171 8 atque-
9 potestatum et 10 quod—uocant compilauit paulus 171, 16 — not. lin. 4
ipse R1 || caesare om. L caeaar D 2 agusto D || et om. L ||
lucio PD latio B lucio et W; immo Sexto || conssL consu
P consuł B cumsolibus D 8 horiente B || octauum idus LD
VIII∙ idus PB, m mg. m. 2 aut 1: XIII kł IaN. P || ianuarias (s in ras.
m. 1, ex r V) D 4 tunc] LPRDU tum Bv || sopt∗tis (8 pr. m. 2
add., er. hastae duae) B positis D || finitimisque L 6 inuiolatum
seclusi; inusitatam G in∗ou∗tam sic (non insolitum) ex inniolatum
corr. M 7 cae|teris (i s. s. m. 1) D || inausum om. X2 8 usurpata.
D || a∗picem. (er. s) B || adque R1 || ex e. a. m. 1 in L 9 eadem
PRD || diem D || paenes L et a. r. R, om. Pa 10 greci B grecim
D 11 eodem D || octauum L octauo D || idos D 12 ia〈nuarias
quo nos eppiphania hoc est appa〉ricione (ia ilico in ras., inclusa
ilico ut uid. in marg. add., ri ilico ut uid. ante uersum add.) D ||
ep∗iphania (erasa h ut uid.) B || hoc est add. a tn. ut uid. 2 in L ||
apparitionem (pr. i in ras. ex a m. 3) B 13 credentiam (d in ras.)
P 14 quo] co. D || isti∗∗us (er. si an fl ?) D
ratio nec locus flagitat; ut et quaerentibus reseruasse et
neglegentibus non ingessisse uideamur. hoc autem fideliter
commemorasse ideo par fuit, ut per omnia uenturi Christi
gratia praeparatum Caesaris imperium conprobetur.
Nam cum primum, C. Caesare auunculo suo interfeoto,
ex Apollonia rediens Vrbem ingrederetur, hora circiter tertia
repente liquido ac puro sereno circulus ad speciem caelestis
arcus orbem solis ambiit, quasi eum unum ac potissimum
in hoc mundo solumque clarissimum in orbe monstraret, cuius
tempore uenturus esset, qui ipsum solem solus mundumque
totum et fecisset at regeret.
Deinde cum secundo, in Sicilia receptis a Pompeio et Lepido
legionibus, xxx milia seruorum dominis restituisset et quadraginta
et quattuor legiones solus imperio suo ad tutamen
orbis terrarum distribuisset ouansque Vrbem ingressus omnia
superiora populi Romani debita donanda, litterarum etiam
monumentis abolitis, censuisset: in diebus ipsis fons olei largissimus,
sicut superius expressi, de taberna meritoria per
Aug. 95, exceptis
hora circiter tertia ex Liuio 117 (cf. Periocha et Obseq. 68) sumptis
§ 6 Deinde—ingressus cf. Oros. 6, 18 § 33 et 34 || ommis—censuisset
Liuis 129 || superius expressi 6, 18 § 34 compilauit Paulus 171 L || ∗∗nec (n in ras.) P 2 lo|cus (o al. m. add.) B ||
querentibus R1 || seseruasse D 8 ingressisse D || uideamur om.
D 4 commemorasse] commemorasse uidiatur D || xpi∗ P
5 eomprobetnr R3 conprobitur D 6 primo D || gaio PRD g
L 7 increderetur Pa ingreditur D 8 liquido ae] liquidac D
9 urbem PaD n unam D || potentissimum R2G2a edd. Co!onn. fsh
10 urbe PR1 urbem D 11 solem om. L 18 siciliam L
14 -xxx∙ milia L tregenta milia D || et om. D ||quadraginta et quattuor]
L u et IIII PR Quatragenta quattuor D 17 pr. L
18 monimentis p. r. R || oblitis R1 obolitis (sic) R2 || ipsis] LPRD ς
itaque cam eo tempore, quo Caesari
perpetua tribunicia potestas decreta est, Romae fons olei per
totum diem fluxit: sub principatu Caesaris Romanoque imperio
per totam diem, hoc est per omne Romani tempus imperii,
Christum et ex eo Christianos, id est unctum. atque ex eo
unctos, de meritoria taberna, hoc est de hospita largaque Ecclesia,
affiuenter atque incessabiliter processuros restituendosque
per Caesarem omnes seruos, qui tamen cognoscerent dominum
suum, ceterosque, qui sine domino inuenirentur, morti supplicioque
dedendos, remittendaque sub Caesare debita peccatorum
in ea urbe, in qua spontaneum. fluxisset oleum, euidentissima
his, qui Prophetarum uoces non audiebant, signa in caelo et
in terra prodigia prodiderunt.
Tertio autem, cum Vrbem triumpbans quintum consul ngressus
est, eo scilicet die, quem supra nominauimus, cum et
Ianum post ducentos annos primum ipse clausit et clarissimum
illud Augusti nomen adsumpsit, quid fidelius ac uerius credi
D ||quideB ||
in] ut L 2 futura om. L 3 in qua et u qua] LPRDGKMHT
ex qua 0 in qua fsh 4 unctus ∗∗∗∗| (4 uel 5 litt. er.) D
5 tribunitia B || roma L 6 totam sed a in u corr. L II inter diem
et fluxit spat. uac. sex fere litt. reJ. P ||romanique p. r. B || imperii
R2 7 per totum] totum B II per omnes humani L 8 id est]
hoc est D II adque PR1 9 unctus R1 II eclesis P 10 affluenter]
PbR afluentes L afluenter PaD M adque (-ae D) PRD ||
incensabiliter D II processurus PR1 12 ceterosque] P cęterosque
(ę in e) B ceterosquae D ceteros L || domino] LGTX1 (
1542 h dominio PRDHX2X3X4fs dominia W II mortis Pa II supplicioque]
supplicio B II haec dedendos— caesare m. 2 a. s. in P
18 cęsare (ę a e m. 2 re, in ras. m. 3) B 14 in ea dem urbem D ||
in qua om. L 15 prophetarum (h 8. a. m. 2) P profetarum D
16 perdedirunt D 17 quinto PbR2D 18 eo] eum L II diem
L 19 uanum (supra a ras., n radendo ex m) D II docentus D
oc PR II primus L 00 agustino∗, men (o a us D II adsumpeit]
LR1 adsumsit PD assumpsit B\' || quod Pa
pace nomine die, quam hunc occulto quidem gestorum ordine
ad obsequium praeparationis eius praedestinatum fuisse, qui
eo die, quo ille manifestandus mundo post paululum erat, et
pacis signum praetulit at potestatis nomen adsumpsit ?
Quid autem in quarto reditu, cum finito Cantabrico bello.
pacatisque omnibus gentibus Caesar Vrbem repetiit, ad contestationem
fidei, quam expromimus, actum sit, ipso melius
ordine proferetur.
sexies et bis M. Agrippa consulibus Caesar parum in Hispania.
per ducentos annos actum intellegens, si Cantabros atque
Astures, duas fortissimas Hispaniae gentes, suis uti legibus
sineret, aperuit Iani portas atque in Hispanias ipse cum exercitu
profectus est.
Cantabri et Astures Gallaeciae prouinciae
portio sunt, qua extentum Pyrenaei iugum haud procul
secundo Oceano sub septentrione deducitur.
hi non solum
propriam libertatem tueri parati uerum etiam finitimorum
inspectus Liuius (135 ?)
ducentos cf. Uros. 5, 1 § 6 ||Cantabros-§ 8 Florus 4, 12 § 46-48 fort. cum illis Orosii 1,
2 § 91 usus est Isidorus Orig. 14, 5, 21 ex ng) P 2 hunc (u in ras, m. 1) D 3 ad] ab
D 4 paulolum (sic 0 saepiss.) D 5 pa.cis (a ex o) P ||adsumpsit]
LPR1 adsumsit D assumpsit R3 6 leditu L redito
Ra 7 pacisque D || gentibus omnibus L || repetit D 8 ordine
melius c 9 proferitur D proferentur Pa et a. r. B 10 septingentenaimo
XXIII L septingentissimo uicissimo sexto D || agusto D || caesari
R1 11 sexies] D L VI (v m ras.) P
S. 2) B || marco PRD || conss · L 12 cc
diu fatigato frustra atque in periculum saepe deducto
exercitu, tandem ab Aquitanico sinu per Oceanum incautis
hostibus admoneri classem atque exponi copias iubet.
tunc
demum Cantabri sub moenibus Atticae maximo congressi bello
et
ubi obsidionis fame ad extremum paene consumpti sunt. Racilium
deinde oppidum magna ui ac diu repugnans, postremo
captum ac dirutum est.
praeterea ulteriores Gallaeciae partes,
quae montibus siluisque consitae Oceano terminantur, Antistius
et Firmius legati magnis grauibusque bellis perdomuerunt.
nam et Medullium montem Minio flumini inminentem, in quo
se magna multitudo hominum tuebatur, per quindecim milia
passuum fossa circumsaeptum obsidione cinxerunt.
itaque ubi
se gens hominum trux natura et ferox neque tolerandae obsidioni
sufficientem neque suscipiendo bello parem intellegit,
ad uoluntariam mortem seruitutis timore concurrit. nam se
fort. etiam Liuius
(135 ut uid.); cf. Oros. 5, 1 LB ∗uacceos P uacceor D || turmogos] LRGWKМ1NO
X1X2X3, tur∗mogos P turmogus D; turmagos M2HT\' tormagos X4.
Astures
uero positis castris apud Asturam flumen Romanos, nisi proditi
praeuentique essent, magnis consiliis uiribusque oppressissent.
tres legatos cum legionibus suis in tria castra diuisos
tribus aeque agminibus obruere repente moliti, suorum proditione
detecti sunt.
hos postea Carisius bello exceptos non
parua etiam Romanorum clade superauit. pars eorum proelio
elapsa Lanciam confugit. cumque milites circumdatam urbem
incendio adoriri pararent, dux Carisius et a suis cessationem
impetrauit incendii et a barbaris uoluntatem deditionis exegit.
studiose enim nitebatur integram atque incolumem ciuitatem
uictoriae suae testem relinquere.