non dicam praetores
sed consules quoque terruerit. nam LXX milia seruorum
tunc in arma conspirantium fuisse referuntur, excepta urbe
Messana, quae seruos liberaliter habitos in pace continuit.
Liuius Ubro ut uid. 56 (cf. Obseq. 25 qui ad
annum praeced.); Romae Orosius temere § 2 Liuius libro ut uid.
56 (cf. Obseq. 26) et fort. Augustinus C. D. 4, 2 § 8 et 4 Liuius
56 (ct. Periocha)
ceterum Sicilia in hoc quoque miserior, quia insula et numquam
erga statum suum iuris idonei nunc tyrannis subiecta
nunc seruis, uel illis dominatu improbo exigentibus seruitutem
uel istis praesumptione peruersa conmutantibus libertatem,
maxime quia clausa undique mari egerere foras non facile
potest intestinum malum.
uiperinam quippe conoeptionem
perditioni suae aluit sua libidine auctam, sua morte uicturam.
in hoc autem seruilis tumultus excitatio quanto rarior ceteris
tanto truculentior est, quia intentione commouetur libera
multitudo ut patriam augeat, seruilis ut perdat.
Anno ab Vrbe condita DCXX oum maior paene infamia de
foedere apud Numantiam pacto quam apud Caudinas quondam
furculas pudorem Romanae frontis oneraret, Scipio Africanus
consensu omnium tribuum consul creatus atque ad expugnandam
Numantiam cum exercitu missus est.
Numantia autem
citerioris Hispaniae, haud procul a Vaccaeis et Cantabris
in capite Gallaeciae sita, ultima Celtiberorum
haec
Liuius 56.57.59 (ad § 1 cf. Per. 56 et Flor.
2, 18 § 7, ad § 3
igitur Scipio Afrioanus
Hispaniam ingressus non se ilico ingessit hostibus, ut quasi
incautos circumueniret, sciens numquam hoc genus hominum
adeo in otium corpore atque animo resolui, ut non ipsa qualitate
habitudinis suae apparatus aliorum praecelleret, sed aliquamdiu
militem suum in castris uelut in scholis exercuit.
et cum partem aestatis totamque hiemem ne adtemptata quidem
pugna transegisset, sic quoque parum propemodum hac
profecit industria.
namque ubi copia pugnandi faota est, exercitus
Romanus oppressus impetu Numantinorum terga conuertit;
sed increpatione et minis obiectantis sese consulis
manuque retinentis tandem indignatus in hostem rediit et
quem fugiebat fugere conpulit. difficilis tunc in relatu fides:
Numantinos et fugauere et fugientes uidere Romani.
linde
quamuis Scipio, quia praeter spem acciderat, laetatus et
gloriatus esset, tamen ultra bello aduersum eos audendum
non esse professus est.
itaque Scipio insistendum inopinatis
prouentibus censuit, urbem ipsam obsidione conclusit, fossa
etiam circumdedit,
uiginti fuit.
ipsum deinde uallum sudibus praestructum crebris
turribus conmuniuit, ut, si qua ab erumpente hoste in eum
compilauit Paulus 87 11 namque—15
conpulit et 16 unde-21 circumdedit excerpsit Paulus 90 not.
lin. 5-91 not. Un. 2 ras. m. 1 D || XIIII B; item B,
n Florus 9, 18, 8 || milib:∗∗∗∗∗∗∗ (eras. fort. manorum) R
2 quadragesta D XL R 8 affecit BD || afriganus D 4 spaniam
D H ilico se v || nt om. B 5 hoc] LD id Rv || hominum
om. D 6 otio D || adque B* || anima D 7 aliquandin DR2
8 militum D || acolis B 9 aetatis D 10 propemodo D ||
haac D 18 inde a -patione denuo superstes P || obiectantisese L ||
obietantis R1 15 fagere] fngise D || ceras. n) B
16 fngauere] fugixe D 17 occi-derat R1 18 bello] LDB probante
h bellum
Numantia autem
in tumulo sita haud procul a flumine Durio tria milia passuum
ambitu muri amplexabatur; quamuis aliqui adserant eam et
paruo situ et sine muro fuisse:
unde credibile est, quia hoc
spatii cura alendorum custodiendorumque pecorum uel etiam
exercendi ruris commodo cum bello premerentur incluserint,
ipsi arcem paruam natura munitam obtinentes; alioquin tantam
paucitatem hominum tam amplum urbis spatium non munire
magis quam prodere uidebatur.
igitur conclusi diu Numantini
et fame trucidati deditionem sui obtulerunt, si tolerabilia
iuberentur, saepe etiam orantes iustae pugnae facultatem, ut
tamquam uiris mori liceret.
nltime omnes duabus subito portis
eruperunt, larga prius potione usi non uini, cuius ferax is
locus non est, sed suco tritici per artem confecto, quem sucum
a calefaciendo caeliam uocant.
suscitatur enim igne illa uis
germinis madefactae frugis ac deinde siccatur et post in farinam
redacta molli suco admiscetur , quo fermento sapor
compilauit Paulus
91.92 14 potione — p. 295, 1 adicitnr
atrox din
certamen et usque ad periculum Romanorum fuit, iterumque
Romani pugnare se aduersum Numantinos fugiendo probauissent,
nisi sub Scipione
suorum fortissimis bello cedunt, conpositis tamen ordinibus
nec sicut fugientes in urbem reuertuntur, corpora interfectorum
ad sepulturam oblata accipere noluerunt.
nouissima spe desperationis
in mortem omnes destinati clausam urbem ipsi
introrsum succenderunt cunctique pariter ferro ueneno atque
igne consumpti sunt.
Romani nihil ex his penitus habuere
uictis praeter securitatem suam; neque enim euersa Numantia
uicisse se magis Numantinos quam euasisse duxerunt.