ita in his duobus proeliis
CCCXL milia Gallorum caesa et CXL milia capta sunt, absque
innumera mulierum multitudine, quae se suosque paruulos
femineo furore, ui autem uirili necauerunt.
igitur talem Marii
triumphum Romanamque uictoriam incredibile facinus et numquam
antea Romanis cognitum Romae subito perpetratum
uersa.
in horrorem ac maerorem tota Vrbe fuscauit. Publicius
siquidem Malleolus seruis adnitentibus matrem suam interfecit;
damnatus parricidii insutusque in culleum et in mare proiectus
est;
inpleueruntque Romani et facinus et poenam, unde et
Solon Atheniensis decernere non ausus fuerat, dum fieri posse
compilauit Paulus 109
10 ita -13 necauerunt compilauit Paulus 109 R2D || suas (s fin. del. m. 1) P || hisdem
LPRD || finibus R* funeribus (uel -esibus) D 2 ∗equorum R ||
nexurant R1 || dedere Pa 3 examinatae R1D || alii D || subreptis
PR 4 rependerunt D 5 laquaeis P 7 ac] et PRv
9 lugius] PRD lucius L || aciae PaRa || c∗eciderunt (er. a) R
10 claudicus D || caesorixJ LPR cesorix D || in om. B 11 CCCXL.
milia L tricenta quadragenta milia D || centum (cento D) quadraginta
(-enta D) milia LD || capti L 12 mulierum multitudine] mulititud
m. 1) D 13 faeruineo PR || ui al. ut uid. m. in ras.
R 15 romae (a in
bellum et quintum Marii consulatum, quo status imperii
Romani iure conseruatus iudicatur, sexto consulatu eiusdem
C. Marii ita labefactatus est, ut paene usque ad extremum
intestina clade conciderit.
euoluere ac percurrere mihi discordiarum
ambages et inextricabiles seditionum causas incommodum
simul ac longum uidetur;
sane breuiter strinxisse
sufficiat, quia primus L. Apuleius Saturninus excitati tumultus
auctor exstiterit, Q. Metello Numidico uiro sane primario
acerrimus inimicus, qui eum censorem creatum protractum
domo atque in Capitolium confugientem armata multitudine
obsedit, unde equitum Romanorum indignatione deiectus est,
plurima ante Capitolium caede facta. A. Nunium deinde,
conpetitorem suum, Saturninus et Glaucia fraude C. Marii
consulis occiderunt.
subsequente anno Marius sexto consul et
Glaucia praetor et Saturninus tribunus plebi conspirauerunt
Metellum Numidicum in exilium quacumque ui agere. die
dicta a suppositis eiusdem factionis iudicibus per scelus
Liuius 69 (§ 3—5.8—11
cf. Periocha; § 5 uir acer idem dicitur etiam ab Sallustio Iug. 27 § 2) LbPRD credet La credidit v || a] ad D || rumulo L
2 fieri] quiere (uiere in ras. m. 1, sub ie litterae r reliquiae dignoscuntur)
D || sanxeryt (y
idem Saturninus Memmium, uirum acrem et integrum,
fieri consulem timens, orta subito seditione fugientem
per P. Mettium satellitem informi stipite conminutum interfecit.
fremente pro tantis reipublicae malis senatu populoque
Romano, Marius consul accommodato ad tempus ingenio consensui
bonorum sese inmiscuit commotamque plebem leni
oratione sedauit. Saturninus infamibus ausis contionem domi
suae habuit ibique ab aliis rex, ab aliis imperator est appellatus.
Marius manipulatim plebe descripta alterum consulem
cum praesidiis in colle disposuit, ipse portas communiuit. in
foro proelium commissum est; Saturninus a Marianis foro
pulsus in Capitolium confugit; Marius fistulas, quibus eo aqua
deducebatur, incidit.
bellum deinde in aditu Capitolii horridum
satis actum est, multi circa Saufeium et Saturninum
caesi. Saturninus palam clamitans, Marium auctorem esse
omnium molitionum suarum, contestatus est;
cum autem ipse
Saturninus et Saufeius et Labienus cogente Mario in curiam confugissent,
per equites Romanos effractis foribus occisi sunt. C. Glaucia
extractus e domo Claudii trucidatus est.
Furius, tribunus
plebi, bona omnium publicanda decreuit. Cn. Dolabella,
Saturnini frater, per forum holitorium fugiens, cum L.
R || memium B ni emium D
mammium L 3 orat subitus D 4 publium PRD || metium
PbR meum P* II satallitem R2 || comminutum PRD 5 reip. L
reipublice PR II populoqL 6 adcommodato PR1D
7 immiscuit R2 8 orationes (uel -is) |edauit L1 (corr. m. rec.) ||
seR* || ausibus PR || con∗∗∗∗tionem (er. posi F) B 10 manipulatim
(im w ras.) P || describta PD 11 conminuit L comminnit
D 12 cuD II aquam ducibatur D
14 deinde (d pr. in ras. m. 2, ea: D ?) R II capitulii PR1 capitulio D ||
horrendum (dum in ras. ampliore P, n s. s. m. 1 R) PR 15 sanfeum
PR 17 m.alitiarum (ar ex on m. 2) B || ipsi D 18 fugissent
D 19 ∗equites R || g- L gaius PRD || claucia D 20 e] est
D || claudis L || trucidatus est] occisus est D || furus Da || trib.
L 21 plebis PbR2D || gn- L gneus PRD 22 foram D || hiliturium
D U lamo PD lutio B
occisis quies populo fuit.
tunc Cato atque Pompeius rogationem
de reditu Metelli Numidici totius Vrbis gaudio promulgarunt:
quae ne perficeretur, Marii consulis et Furii tribuni
plebi factionibus intercessum est.
Butilius quoque air integerrimus
adeo fidei atque innocentiae constantia usus est, ut
die sibi ab accusatoribus dicta, usque ad cognitionem neque
capillum barbamue promiserit neque sordida ueste humiliue
habitu suffragatores conciliarit, inimicos permulserit, indices
temperarit, orationem quoque a praetore concessam nihilo
summissiorem quam animum habuerit.
cum euidenti oppugnaretur
calumnia et opinione bonorum omnium iure absoluendus
putaretur, peiurio iudioum condemnatus est. qui
Zmyrnam conmigrans litterarum studiis intentus consenuit.
Marcio Philippo consulibus intestinis causis sociale bellum
tota commonit Italia.
siquidem Liuius Drusus, tribunus plebi,
Latinos omnes spe libertatis inlectos cum placito explere non
posset, in arma excitauit.
eo accessit, ut maestam Vrbem
Liuius 70 (cf. Periocha) cap 18 § 1
Eutrop. 5, 3 § 2 — § 6 Liuius 70 (cf. Periocha et Obaeg. 54) corr. fsh 2 adque LPB1 3 numidici (ci m ras.
m. 2) B numidici (d ilico ex c) D 4 perficeretur] LPRD (-ciritur
D) praeferretur fs perferretur h II mari D || tr- pl. L 5 plebis
PRD || intergerrimus a. ras. R 6 adque P1R1 7 neque om.
L 8 dimiserit PB || hnmiline] hue L 9 permuls*erit B
10 temptarit D || concesam R1 II nihil D 11 summiBiorem L snb
missionem D || opngnaretur R1 13 periurio PRD || condempnatus
R1D 14 smirnam D || commigrans PB comigrans D
15 • DC- mo -ʟ- mo - nono L ∗sexcentissimo nono (er. a) D || serto LPB
eras. in D || lncio