Insequenti anno A. Postumium, Postumii consulis fratrem,
quem is quadraginta milium armatorum exercitui praefecerat,
apud Calamam urbem thesauris regiis
oppressit adque uicto ignominiosissimum foedus exegit. uniuersam
paene Africam a Romanis deficientem regno suo iunxit.
postea tamen Metelli consulis integritate et disciplina coercitus,
duobus etiam proeliis uictus uidit praesente se et uastari
Numidiam suam et non posse defendi: a quo ad deditionem
coactus trecentos obsides dedit, frumentum atque alios commeatus
persoluturum sese spopondit, tria milia amplius perfugarum
reddidit.
exim cum incertus in pace improbos non cohiberet
excursus, C. Marii consulis non minore paene, quam ipse praeditus
erat, astutia Romanisque uiribus fractus est, maxime
postquam Marius urbem Capsam, ab Hercule Phoenice ut
ferunt conditam, regiis tunc thesauris confertissimam dolo
(cf. Periocha) § 8—§ 18 Liuiw 66 P2 || egrediritur* (er. a) D || eologio D 3 emtorem P ||
inueneritur| (ur fort. ex corr. add. sed m. 1) D 4 aulum LPBD ||
postumium om. D || post tumii D om. L 5 XL PB quinqaagenta D ||
milia P\'BD miliorum P* || perficirat D 6 regiis] R2D
regia LPR1 7 praessit (sic) P pr∗essit (a eras.) B || adque] scripsi
cuique codices, eique uel cui quoque coni. h || exigit PB1 || uniuersamque
G 8 pene PRbD || iun∗xit (er. c) B iancxit D 9 cohercitus
PRa 10 praesente se] praesentare (a alt. in ras. m. 1) D
11 editionem B1 12 coactos L || ccc PB || adque P1R1 18 persoluiturum
R1 persoliturum D || espopondit D || tria milia amplius
perfugarum] D III milia amplius per figuram (fugarum m. 2) PB
tria milia fugarum ampline L 14 reddit B || ezim] LD exin
PB || pacem D || inproboe (-us D) PB\'D n prohiberet PB 15 g-
L g- P gal D om. B* s. s. m. 1 B || mari consul. (us post
mari 8. 8. m. 2 P) PR1 marii consul B* || no° (n m. 2) B || pene
R2 16 erat] est t (st in eo litterar. genere his ra similes sunt)
D || maximae
diffidens deinde propriis rebus et uiribus
Iugurtha so\'cietatem cum Boccho Manrorum rege fecit, cuius
equitatu in immensum auctus Marianum exercitum creberrimis
incursionibus fatigauit.
postremo apud Cirtam, urbem antiquam,
Masinissae regiam, aduersum Romanos expugnationem
eius parantes sexaginta milibus equitum instructus occurrit.
numquam ulla Romano militi tumultuosior pugna et terribilior
equitum suscitatus puluis caelum subtexuerit, diem
ademerit noctemque obduxerit, tantus autem telorum nimbus
ingruerit, ut nulla pars corporis ab ictu tuta esset, quippe
quibus et uisus ad prospiciendum impedimento caliginis et.
expeditio ad cauendum compressione multitudinis deerat. nec
laborabat eques Maurus ac Numida, ut bene conlocatum
hostem opportuno teli impetu rimaretur, sed potius in incertum
pila mittebant certi quod uulnera incerta non essent. ita
B*D || in propriis PR 2 (cn)m incipit S || bocco
SRa || rege maurorum L || re(g)e S 3 equitatum P aequitatum
(a pr. et m er.) B || inmensam PB mensum D (in uel im)meneum
S || marian|? ?〈um e)xercitum S || ma*rianum (eras. u) D
4 (in)cnrsionib; S || pos(t)remo S || ci(rt)8 S cirtham D cartham
L || (a)ntiqua(m) S 5 masinissae] LbD masinissae∗∗∗(sae in ras.
ampliore) P masin〈i〉ssę
eadem postera die et
belli et periculi facies: erumpere in hostem quamuis stricto
miles gladio non ualebat, eminus enim iaculis repellebatur;
fugere non poterant, undique enim uelocior ad persequendum
eques incluserat.
suffragium, dira undique mortis facies obiciebatur: tandem
Marius consul forti desperatione spei uiam fecit, uniuerso
simul agmine prorupit e uallo campoque sese simul et proelio
dedit.
et cum iterum circumfusi hostes non solum agminis
extrema laniarent, uerum etiam media excussis procul telis
caederent turbatosque Romanos insuper etiam aestus solis,
intolerantia sitis, mortis circumstantia usque ad extremum
desperationis defetigaret, subito notum illud Romanorum
aduersus Afros tempestatum imbriumque suffragium caelo
missum insperatae saluti fuit.
siquidem repentina pluuia sitientibus
Romanis et aestuantibus refrigerium potumque praebuit,
porro autem Numidis hastilia telorum, quae manu intorquere
sine ammentis solent, lubrica ac per hoc inutilia reddidit;
scuta etiam, quae elephanti corio extento atque durato habilia
D H roman<i>| 8 || pedites] LSPB equites peditesque
T equites (-tis D) in unum pedites DGZh, interpolata ex Sal-
lustio Iug. 97 § 5 n In(t)erl capedinem 8 intercapidinem LPR\'D
2 (tanti) pericn(li) 8 || interae(niens d)edit e(a)d(e)m poster(a) d(i)e
8 II pos*tera D 3 be(ll)i S 1 facie(s) enunpel(r)e S || strictum
milis gladium D || s<tr>ic|<t>o S 4 no(o) ualeb<at> (emina)s
en(im ia)culis repe<lle>| desinit S || et minus D || repellabatur D
5 poterant] LPRD (t fin. in ras. P, at ex t statim corr. D) poterat
v || uelotior R || p<sequendu(quae inclusi in ras.
angustiore scr. sunt m. 1) D 6 eque**s P *eques
post hoc nonaginta
milia armatorum nouissimo bello ab isdem regibus obiecta;
haec quoque usque ad internecionem Romanis uincentibus
caesa referuntur. ex eo Bocchus spem belli abiciens, pacem
petiuit atque in pretium pacis Iugurtham dolo captum catenisque
obrutum per Sullam legatum misit ad Marium.
qui
in triumpho ante
in carcere strangulatus est.
Isdem diebus obscenum prodigium ac triste uisum est. L.
Heluius eques Romanus cum uxore et filia de Roma in Apuliam
rediens, tempestate correptus cum filiam consternatam uideret,
ut citius propioribus tectis succederent, relictis uehiculis
arreptisque equis filiam uirginem equo insidentem in medium
agmen accepit.
puella continuo ictu fulminis exanimata est,
Liuius 67 (cf. Periocha) § 20 et 21 Liuius
lib. ut uid. 63 (cf. Obseq. 37) hinc xc armatorum ad internicionem
cecidit Eutropianis inseruit Paulus 102 not. Un. 8 14 de
Roma-p. 313, 5 dissolutis excerpsit Paulus 104, 26-105 not. lin. 3 ex m) B || spongia ebibat (p in ras.) P sphongeaebibebat
L 8 poterat La perant B* || detendere D || nequiuerant
(a uid. del. fuisse sed post restit.) P nequiuerint R nequeuerunt D
4 maures D || ac] et h 5 ac] et PBDh || fug*erunt (er. i, non a
ut uid.) B || nonagenta D LX. (fuit LXL) PB 6 hisdem LPBD
7 quoq; (quo m. 1 in ras., ex haec ut uid.) D || internecionem (ec in ic)
P ternitionem (internet- 2) R1 internitionem D 8 bocchos PR1
9 adque P1R1 || praetium PB || cathenisque L 10 syllam LPB
silla| D 11 currum] curso D 13 hisdem LPBD || lucius
PBD 14 beluius B eluius LD || eque**s P ęques R1 || r. L
romanos R1 || apolia D 16 ut cicius (.nt ci in ras. m. 1) D II
proprioribus a. ras. B || |rib; tectis incipit S || uehiculae R1
17 adrepjtis (omisso que) S || ęquo B* 18 pue<1>|la S
pectoris pedumque uinculis dissolutis, monilibus etiam anulisque
discussis, ipso quoque corpore inlaeso, nisi quod obscenum in
modum nuda et lingua paululum exerta iacuit; equus quoque
ipse, quo utebatur, straturis frenis et cingulis dissolutis passim
ac dispersis exanimis procul iacuit.
Paruo post hoc intercessu temporis L. Veturius eques Romanus
Aemiliam
duas praeterea uirgines Vestales eadem Aemilia ad participationem
incesti sollicitatas contubernalibus sui corruptoris
exposuit ac tradidit. indicio per seruum facto supplicium de
omnibus sumptum est.
Isdem praeterea Iugurthini belli temporibus L. Cassius consul
in Gallia Tigurinos usque Oceanum persecutus rursusque
ab isdem insidiis circumuentus occisus est.
Lucius quoque
Piso uir consularis, legatus Cassii consulis, interfectus. C.
Publius alter legatus, ne residua exercitus portio, quae in
castra confugerat, deleretur, obsides et dimidiam partem rerum
omnium Tigurinis turpissimo foedere dedit: qui Romam
Liuius 63 (cf Periocha et Obseq. 37) § 23
et § 24 Liuius 65 (cf. Periocha) D || sine** (i in ras.) P || ademtis P
adeptig Sa || ac pectoris] accep toris D 2 dissolutis om. e ||
anu*lisque P 3 discuse(is) S discursis D || inleso (pro e fuisse
poteat ę) B 4 nuda om.
Caepio proconsule capta urbe
Gallorum, cui nomen est Tolosae, centum milia pondo auri et
argenti centum decem milia e templo Apollinis sustulit: quod
cum ad Massiliam, amicam populo Romano urbem, cum praesidiis
misisset, interfectis clam — sicut quidam contestantur —
quibus ea custodienda et peruehenda commiserat, cuncta per
scelus furatus fuisse narratur. unde etiam magna quaestio
post Romae acta est.