Terentius Varro consules contra. Hannibalem missi inpatientia
Varronis consulis infelicissime apud Cannas Apuliae uicum
omnes paene Romanae spei uires perdiderunt.
nam in ea
Liuius 22, 7 § 1; 5 § 8; fort. etiam Cicero De
diuin. 1, 35 § 78
periit enim in eo consul Aemilius Paulus, consulares
aut praetorii uiri uiginti interfecti sunt, senatores uel capti
uel occisi sunt triginta, nobiles uiri trecenti, pedestrium militum
XL milia, equitum tria milia quingenti. Varro consul
cum quinquaginta equitibus Venusium fugit.
nec dubium est
ultimum illum diem Romani status futurum fuisse, si Hannibal
mox post uictoriam ad peruadendam Vrbem contendisset.
Hannibal in testimonium uictoriae suae tres modios anulorum
aureorum Carthaginem misit, quos ex manibus interfectorum
equitum Romanorum senatorumque detraxerat.
usque adeo
autem ultima desperatio reipublicae apud residuos Romanos
fuit, ut senatores de relinquenda Italia sedibusque quaerendis
consilium
confirmatum. fuisset, nisi Cornelius Scipio tribunus tunc
50 § 3; 23,
11 § 9) § 4 Florus 2, 6 § 19 (cf. Liuius 22, 51 et 26, 7 § 3)
§ 5 Eutrop. 3, 11 (ad interfectorum cf. Valer. Max. 7, 2 ext. 16 et
Periocha 23) § 6 Liuius 22, 53 (ct. Periocha) exscripsit Paulus 57 sq.
15 senatores — p. 249, 8 ab inferis axpressit Paulus 63, 26 - 64 not. lin. 2 potest) milia B quadraginta
quattuor milia D || romanorum 1| (1 linea deletum) L || quaDquam
Rb 3 extrema (a in ae al. m.) R || intenaetionis (ae in e) B
internicionis D || adducti (n in i) R 4 perˡiit (ii ex ui) D || eo]
eo bello R || haec consul aemiIius paulus om. D 5 aut] et R2 ||
praeturii (r, fort. ae quoque, in ras. m. 1) D || xx R 6 trigenta
D xxx R || ccc R 7 xʟL quadraginta milia D || ∗equitum
B || quingeoti] al.
m.) B || ∗equitibus R || uenusium] LRDB (uenesium B); Venuaiam
corr. fsh II fuigit D || nec R 9 ultimu(corr. m. 1, ex―us ?) B
10 poet om. L .11 uictuae D || anolorum D 12 karth- R
13 ∗equitum B 14 reip- L 15 reliquenda Ra || sedibua Ra
16 pntarent D 17 cornilius D
potius pro patriae defensione in sua uerba iurare coegisset.
Romani ad spem uitae quasi ab inferis respirare ausi dictatorum
Decimum Iunium creant: qui dilectu habito ab annis
decem et septem immaturae inordinataeque militiae quattuor
legiones undecumque contraxit.
tunc etiam seruos spectati
roboris ac uoluntatis uel oblatos uel, si ita opus fuit, publico
pretio emptos sub titulo libertatis sacramento militiae adegit.
arma, quae deerant, templis detraxerunt, egenti aerario priuatae
opes refusae sunt. ita equester ordo, ita plebs trepida
oblita studiorum in commune consuluit.
Iunius quoque dictator
antiquum Romanae miseriae factum recolens, pro supplemento
exercitus edicto uelut asylo patefacto homines quicumque sceleribus
ac debitis obnoxii essent impunitate promissa militiae
mancipauit; quorum numerus ad sex milia uirorum fuit.
Campania
uero uel potius omnis Italia ad Hannibalem desperata
penitus Romani status reparatione defecit. post hoc L.
Postumius
praetor aduersus Gallos pugnare missus cum exercitu
caesus est.
Deinde Sempronio Graccho Q. Fabio Мaximo consulibus
Florus 2, 6 6 23—25; Liuius 22, 57; cf.
Augustin. C. D. 3, 19 § 9 Liuius 23, 14;
Scipiones autem in
Hispania Hasdrubalem Poenorum imperatorem ad Italiam exercitum
conparantem grauissimo bello oppresserunt; nam xxxv
milia militum de exercitu eius uel caede uel captione minuerunt.
Celtiberos milites, quam primam externam manum Romani
in castris habere coeperunt, pretio sollicitatos ab hostiam
societate in sua castra duxerunt.
Sempronius Gracchus. proconsule
ab hospite suo Lucano quodam in insidias inductus
occisus est.
Centenius Penula centurio decerni sibi ultro bellum
aduersum Hannibalem petiit: a quo cum octo milibus militum,
quos in aciem eduxerat, caesus est.
post hunc Cn. Fuluius
praetor ab Hannibale uictus amisso exercitu uix euasit.
Pudet recordationis. quid enim dicam improbitatem magis
an miseriam Romanorum ? immo uerius uel improbam miseriam
uel miseram improbitatem.
quis credat eo tempore, quo aerarium
populi Romani egenam stipem priuata conlatione
(cf. Per.) et Eutrop. 3, 11
§ 14 Liuius 24, 49 § 7 sq. § 15 Liuius 25, 16 (cf. Per.)
§ 16 Liuius 25, 19 (cf. Per.) § 17 Liuius 25, 21 (cf. Per.)
§ 18-§ 21 Orosius in uniuersum duce usus Floro 2, 6 § 31 et 32, ad
§ 20 autem Eutropio 3, 13 compilato exscripsit Paulus 60 estp3 al.
m. mut. R || repi- L II runas Ra 3 pem D || annibalem D ||
pse B sed s. s. os (o m. 1, s m. 2) B 4 hispanias L || etaliam D
5 comparantem Rb D || XXXu. milia L XXI - V milia B treginta quinque
milia D 6 capcionem inuenilrunt D 7 c∗ethiberos (ante
t 8. 8. l m. 1) R celthiberus D 8 praetio LRa praecio ut fere
ubique D 9 castra sua v || simpronius D 10 quodam om. m.
1 sed 8. u. add. m.
— eo tempore, cum
unum domesticum, ut diximus, bellum ferri nullo modo posset,
tria insuper transmarina bella fuisse suscepta? unum in Macedonia
contra Philippum potentissimum Macedoniae regem,
alterum in Hispania contra Hasdrubalem Hannibalis fratrem,
tertium in Sardinia contra Sardos et alterum Hasdrubalem
Carthaginiensium ducem; extra hoc quartum Hannibalis, quo
in Italia premebantur.