Commentarii in Apocalypsin

[Post haec, inquit, uidi et ecce ostium apertum in 4, 1 caelo.] Ostium apertum in caelo noui testamenti praedicator uidit Iohannes et dicitur ei: ascende huc. [et uox prima, quam audiui tamquam tubam loquentem mecum, loqucbatur dicens: ascende huc.] quando apertum ostenditur, clausum fuisse ante hominibus manifestum est. satis autem et plene patefactum est, quando Christus in corpore in caelis ad patrem ascendit. uox autem prior quam audierat: cum dicat illum secum esse locutum, sine contradictione argu- [*]( 4. 1 cf. 1,10 ) untur, qui alium in prophetis, alium in euangelio dicunt fuisse locutum, cum magis ipse qui uenit ipse in prophetis locutus sit. Iohannes enim ex circumcisione erat et omnis ille populus ueteris testamenti praedicationem audierat, illa uoce aedificatus [*](1 aliquid pati] pati tribulationes et passiones X33 inungue TD, unge F 2 scripturas C huius] scil. scripturae 4 scidio F redeunt FIK 5 post sibi add. sunt S post sed add. et FIKS eis mercedem CBIK 6 sedere.. solio] reddere eis solium IK sederej sedem CB, residere M iudicis CB 8 post.. caelo add. X inquit om. (1) - 9 osteum T ostium ... caelo om. IKM, ostium .. praedicator otn. F noui...huc] nouum testamentum praedicatur IKMS praedicatur TDml 10 ct uox .. huc add. X 11 tubae loquentis FS cum Vulg. 12 loquebatur om. S hic F 13 antea MS, om. DCB 14 et om. IKM patefactum] satisfactum DCB in caelis om. F caelos elKM 15 audierat] ascenderat F 16 illam .. locutam S esse om. DCB arguit OB, arguit eos g 17 alium in euangelio om. T dicunt] dr F 18 locutum esse dicunt T cum... locutus sit om. T locutus sit CB, sit locutus I, sit in pr. locutus S, locutus est cet. 19 post populus add. qui S 20 aedificatus] praedicatus T )

est. illa eademque uox, inquit, quam audieram, illa [*]( 4, 1 ) mihi dixit: ascende huc: id est Christus, quem paulo ante quasi filium hominis inter candelabra aurea ambulantem se uidisse fatetur, et nunc exinde recolit, quae per legem in similitudinibus praenuntiata erant, et per hanc scripturam coniungit omnes priores prophetas et aperit scripturas. et quia postquam inuitauit in caelo omnes credentes in nomine suo dominus noster, statim spiritum sanctum effudit, qui ferturus est ad caelum, ait: statim factus sum in spiritu.

et cum [*]( 4, 2 ) aperiatur per spiritum sanctum mens fidelium et illud illis manifestetur, quod et prioribus est praedicatum, significanter [ait: et ecce sedes posita erat in caelo.J solium positum, [*](4, 2 )quod est sedes iudicii et regis, quem solium uidisse (se) ait similitudinem iaspidis et sardii. iaspis aquae color est, sardius ignis. haec duo iudicia posita esse usque ad consummationem orbis super tribunal dei exinde manifestantur, quorum iudiciorum duum unum iam consummatum est in cataclismo per aquam, aliud autem consummabitur per ignem. [et iris erat in circuitu sedis.] [*](4, 3 ) [*]( 3 cf. Apoc. 1, 13 15 cf. ibid. 4, 3 ) [*](1 quem T 2 id est] idem DCB xps <1\\ sps TS quasi TD(I>, quam CBS 3 can debra T, cf. Archiv fiir lat. Lex. V 567 5 renuntiata TFIl1 7 caelum CBg 8 qui.. caelum om. <I) ferturus TS, laturus DCB 9 est om. T in caelum CB ait] sequitur IK factus sum] fui X cum Vulg. 10 illis] eis S 11 manifestatur F significanter TFS, significatur IKM 12 ait (ait om. \'I1) .. caelo add. X solium positum T, sedes posita X 13 quod] quid IK sedis T, cf. Georges, Wortformen s. tt. iudicis IK et supra .. sardini add. X 14 aspectu] aspectui S, erat K, om. I sardinis I super .. 1. 16 sardii om. IK11I supra S 15 quem] quod CB, om. FS se addidi iaspis F 16 sardii Dm2eg, sardi TD, sardini CBF, sar- dinis S iaspidis T coloris S color est] habet colorem I sardini CB 18 manifestatur I quorum] quoniam CB duum] duorum DS, duorum dum F, dei K, duorum (iudiciorum) dei I 19 cataclismum TFI 20 et iris .. sedis add. X hyris FS saepius erat om. IK )

irin autem circum solium: eosdem colores habet iris et arcus dicitur, de quo etiam ad Noe et filios eius locutus est dominus. ne timerent inrigationem dei. iam statuam, inquit, arcum meum in nubibus, ne iam aquam timeatis sed ignemante solium autem tamquam mare uitreum simile [*]( 4, 6 ) cristallo: donum baptismi, quod per filium suum paenitentiae tempore, antequam iudicium iudicet, effundit; ideo ante solium id est \'ante iudicium\'. cum autem dicit: mare uitreum simile cristallo, aquam mundam, stabilem, non uento agitatam. non in procliuo defluentem, sed tamquam donum dei inmobilem traditam ostendit.

[Et pcr circuitum scclis] quattuor animalia: quattuor [*]( 4, 6 ) animalia quattuor sunt euangelia. primum, inquit, [animal] [*]( 4, 7. 8 ) simile leoni et] secundum simile uitulo et tertium [habens faciem] simile[m] homini[s et] quartum simile

Υ) aquilae uolanti: habentes alas senas in circuitu et oculos intus et foris: et non cessabant dicere, inquit: hagios hagios hagios, sanctus sanctus sanctus dominus deus.

X) aquilae uolantis: habentes alas senas et per circuitum et intus plena sunt oculis: et requiem non habebant dicentes: sanctus sanctus sanctus dominus deus omnipotens: et pro- [*](4, 10 ) \t cidentes XXIIII seniores ante sedem adorauerunt deum.

[*]( 3 Gen. 9, 13 )[*]( 1 hirin TS, hyrina F, yrim DCB, yris IKJI circa CBIK et om. S 2 post et add. ad FSaa 3 inrigationem scripsi, in regenerationem (-ne D) TD, in generationem I, in generatione I\'KIIIS$, in resurrectione OB, ambagibus additis: ne timerent ultra diluuium in generatione dei sed ignem. Sic enim ait S iam T, om. X33 4 ne Fl, nec YFlII. ut non IKg 5 ante solium autem] et ante sedem S, item ante sedem IKM, iam ante sedem F similem T 6 id est donum S post donum add. est IK 7 iudicat Dml, faciat X effudit TCBX 8 dicet T 10 procliuio F profluentem IX 11 inmobile DCBIK traditum L\'(ll 12 et.. sedis add. X, DE QVATTVOR ANIMALIA add. T alterum quattuor animalia om. FJJi 13 sunt om. IK animal add. X 14-15 similem T quater et adll. X ter secundus T post sec. add. animal F 15 habens faciem add. X similem hominis (addito et) X alt. similem 1K 16 uolantis TX 17 et om. FJtf 18 sunt om. S 19 foras T habent IK dicentia IKg 20 inquit om. CB Arroc T, agius D, agyos CB ter )[*]( XXXXIX. Victorinus Pet. )[*]( 4 )

sedentes uiginti quattuor seniores habentes tribunalia uiginti quattuor: libri sunt prophetarum et legis referentes testimonia iudicii. sunt autem uiginti quattuor patres duodecim apostoli et duodecim patriarchae: animalia igitur quod differentia uultu sunt, hanc habent rationem.

Simile leoni animal secundum Marcum, in quo uox leonis in heremo rugiens auditur: uox clamantis in deserto: parate uiam domino. hominis autem figura Matheus enititur enuntiare nobis genus Mariae, unde carnem accepit Christus. ergo dum enumerat ab Abraham usque ad Dauid et a Dauid usque ad Ioseph, tamquam de homine locutus est; ideo prae dicatio eius effigiem hominis ostendit. Lucas a sacerdotio Zachariae offerentis hostiam pro populo et apparenti sibi angelo dum enarrat, propter sacerdotium et hostiam ipsa conscriptione uituli tulit imaginem. Iohannes euangelista aquilae similis adsumptis pennis ad altiora festinans de uerbo dei [*]( 4 cf. Apoc. 4, 4 9 in quo .. domino] cf. Hieronymi prol. in euang. quatt. (Nou. Test. lat. ed. Wordstvorth p. I p. 13, 12) 10 Marc. 1, 3 (Esai. 40, 3) 13 cf. Matth. 1, 17 15 cf. Luc. 1, 8 19 cf. Ioh. 1, 1 adsumptis.. disputat] cf. Hieron. prol. in euang. quatt. (ed. jYordstvorth p. I p. 13, 16) ) [*]( 1 deus om. g 2 XXIIII seniores .. deum om. F 3 deum IKMg, dominum S 4 sedentes om. X hab. trib. om. X 5 testimonium IK 6 iudicia T post autem add.et TS 7 patriarchas T quod] quae IK 8 uultibus CB, uuitus DFM habet CB traditionem F 9 similem TFS post animal add. euangelium CB sec. Marcum] Marcum designatg 10 rugientis CBIKg uox .. domino om. g 11 domini CBIMm2 figuram DM, figure IK innititur IKM, mittitur Dml 12 enuntians IK 13 numerat IK abraam F a Dauid om. TFS 14 post loco est add. DE EFFIGIAE QVATTYOR ANIMALIVM T 15 hominis effigiem CB a sacerdotio TDFIKM, sacerdotium CBS 16 ostia T apparente IK, -tern CBS post appa deest folium in cod. D, cf. p. 61, 1 angelum CBS 17 post enarrat add. incipiens 1K hostiae CBIK ipsam T, ipsius IK, om. CB conscriptionem TlK 18 uituli imaginationem tenet CB 19 dei om. F ) [*]( 4* )

disputat. Marcus euangelista sic incipit: initium euangelii Iesu Christi sicut scriptum est in Esaia propheta: uox clamantis in deserto —leonis habet effigiem —: Matheus autem: liber generationis Iesu Christi filii Dauid filii Abraham - haec est facies hominis -; Lucas autem dixit: fuit sacerdos nomine Zacharias de uice Abia et mulier ei de filiabus Aaron — haec est imago uituli —: Iohannes autem sic incipit: in principio erat uerbum et uerbum erat apud deum et deus erat uerbum. hoc erat in principio apud deum; haec est similitudo aquilae uolantis. non solum autem hi IIII sed et ipsum uerbum dei patris omnipotentis, qui est filius eius, dominus noster Iesus Christus, fert easdem imagines in tempore aduentus sui ad nos. et cum praedicatus est tamquam leo et catulus leonis, propter salutem hominis homo factus est ad mortem deuincendam et uniuersos liberandos: et quod se ipsum obtulit hostiam patri pro nobis, uitulus dictus est; et quoniam mortem deuicerit et ascendit in caelos et extendens alas suas et protegens [*]( 1 Marc. 1, 1-3 4 Matth. 1,1 5 Luc. 1, 5 8 Ioh. 1, 1. 2 14 Gen. 49, 9 18 cf. Hier. 48, 40 ) [*]( 1 disputans S incipiens g initium om. IK sancti euangelii F, euangelium IK 2 ysaia IK 3 post deserto add. et ideo 1K leonis .. effigiem TX, haec est leonis effigies CB mattheus T, 4 autem Iulls, est autem F, ait T, om. CB 5 abraam FS post facies add. filii F autem] uero g dicit CBIK post fuit add. quidam IKM 6 mulier ei T, uxor illi S, uxor eius IKM, utor illius F cum Vulg. 7 autem om. <I> at ioannes cum iucipit g 10 haec .. uolantis] similitudinem aquilae uolantis ostendit g haec] hoc I simile F 11 post autem add. suas euangelistae quaternas similitudines in suis exordiis euangeliorum exprimunt S hii quatuor praebet M, om. cet. et] in S, om. F 12 feret e, ferunt S 13 ad nos.. est] cum ad nos praedicat est S, cum nobis praedicat est g 14 post leonis add. et cum X 15 hominum S est om. TFM 16 quod] quia K, cum F ipsum om. IKll1 obtulerit FMS 17 patri om. IK quoniam] quod S mortem om. IKM deuicit elK 18 caelo eM, caelum IK et (ante extendens) om. elKMg alas] manus IKJI ) plebem suam, aquila uolans nominatus est. hae ergo praedicationes quamuis quattuor sint, una est tamen, quia de uno ore processit, sicut fluuius in paradiso cum sit unus in quattuor partes diuisus est.

Oculos autem intus et foris habere ea animalia, id [*](4, 6 b) est \'praedicationem noui testamenti\', prouidentiam spiritalem ostendit, quae et secreta cordis inspicit et superuenientia uidet, quae sunt intus et foris. alas senas: testimonia sunt uete- [*]( 4, 8 ) ris testamenti librorum ideoque uiginti quattuor faciunt; tot numero sunt, quot et seniores super tribunalia. sed sicut animal uolare non potest nisi pennas habeat, sic nec praedicatio noui testamenti fidem habet, nisi habeat ueteris testamenti praenuntiata testimonia. per quae tollitur a terra et uolat. semper enim quod ante dictum est et postea factum inuenitur, illud fidem facit indubitabilem. rursum tamen et alae si non haereant animalibus, uitam unde trahant non habent. nisi enim quae praedixerunt prophetae in Christo essent consummata, inanis erat praedicatio illorum. hoc tenet ecclesia catholica et ante praedicata et postea consummata uolat et merito tollitur a terra, uiuum animal. haeretici autem qui testimonio prophetico non utuntur. adsunt eis animalia, sed non uolant, quia sunt terrena. Iudei autem qui non accipiunt noui [*]( 2 cf. Apoc. 1, 16 b 3 cf Gen. 2, 10 10 cf. Apoc. 4, 4 ) [*]( 1 suam plebem CB haec TFml ergo om. CB 2 sunt e 5 ea om. Y(I) id est] in g 6 praedicationis IK specialem CB 7 quae] qui TFS superuenientia F 8 quae] qui TFI alae senae CBIK sunt test. CB 9 ideo FIKS post uiginti add. et S totidem IKM 10 numero sunt scripsi, numeros Y(Į)S, numerum codex Millanii supra F post tribunalia add. sedentes S sed] et I 11 nec] et F, om. IKZlf 12 post fidem add. non <l> nisi habet F pronuntiata F 13 a terra om. F 14 inuenietur TFMS 15 tamen om. g haereant] ereant T, erant lIl, sint IK, mereantur F 18 fuerat I, erit e, esset 58 p. 265 eorum S haec g post hoc add. enim S tenens CB, teneat F post catholica add. quae S 19 antea g post cons. add. sunt et S post uolat add. quippe S 20 post a terra add. in altum I haereticis cg testimonium propheticum F 21 ante eis add. et g adsunt eis] a suis I eis om. K 22 iudei TFIK, iudeis CBMS qui] quia OB S )

testamenti praedicationem, adsunt eis alae sed non uiuunt, id est inanem uaticinationem hominibus adferunt facta dictis non conferentes. sunt autem libri ueteris testamenti qui excipiuntur uiginti quattuor, quos in epitomis Theodori inuenies. sed et uiginti quattuor ut diximus patres et apostoli: iudicare populum suum oportet. interrogantibus enim apostolis et dicentibus: nos omnibus nostris relictis secuti sumus te: quid erit nobis? respondit dominus noster: cum sederit filius hominis super solium gloriae suae, sedebitis et uos super duodecim tribunalia iudicantes duodecim tribus Israel. sed et de patribus quia iudicaturi sunt, ait Iacob patriarcha: Dan iudicabit et ipse populum suum inter fratres suos sicut una tribus Israel.

[Et a sede proeedebant fulgora et uoces ct tonitrua[*]( 4, 5 )et septem faculae ignis ardentes.] Exire autem fulgora et uoces et tonitrua a solio dei et septem faces ignis ardentis: significat praedicationes et repromissiones a deo et minas. nam fulgora aduentum domini significant, uoces autem noui testamenti praedicationes, tonitrua autem, quod caelestia sint uerba, faces ignis ardentis donum spiritus sancti, quod (cum) in (ligno perdiderit primus homo, per) lignum passionis est redditum. [*]( 7 Matth. 19, 27. 28 12 Gen. 49, 16 ) [*]( 1 adsunt eis] a suis I eis 33, om. cet. uiuunt] uolant 8, uolabunt F 2 afferent TJJI 3 conserentes S accipiuntur OB, accipitur F, reci- piuntur I, recipiunt K 4 quos] quod et 23 Epithonis S teodri F, Theudori 58 p. 265 5 post diximus add. seniores S patres] patriarchas g apostoli TCB, apostolos eX33; an apostoli: (eos) scribendum? 9 solium] sedern g, cf. Vulg. 10 super d. tr.] super sedes duodecim e, super duodecim CB 11 quia TIKJJlS, qui CBFg 12 iudicauit T 13 sicut et Ulla tribus in Israel g, cf. Vulg. 14 et a sede .. ardentes add. X 15 et septem .. tonitrua om. I ardentis FK exire T, procedentes FM, procedentia KS 16 facies e 17 ardentis YS, ardentes (])g significant IKg predicationemF et reprom. om. CB promissiones F a deo] adoptionisg 19 tonitrua..uerha om.F 20 sunt CB facies F ardentes IJJIg donum] predanumi\'1 sancti spiritus CB 21 quod] quoniam CB cuni om. 0 ligno ... per om. 0 propter homoeoteleuton lignum IP..ZWS, ligno IKS )

Et cum haec fierent, cecidisse dicit uniuersos maiores [*]( 4, 10 ) natu et adorasse dominum. cum darent animalia [*](4, 9 ) gloriam et honorem: id est euangelia, actio scilicet domini et doctrina cum adimplesset ante per illos praenuntiatum uerbum. digne meritoque exultant scientes se rite uerbum domini ministrasse. denique et quia uenerat qui mortem deuinceret et coronam inmortalitatis solus dignus sumeret, omnes (quotquot.) habebant pro gloria aliqua actus sui optimi coronas. proiecerunt eas sub pedibus eius: id est propter emi- [*]( 4, 10 c ) nentem uictoriam Christi omnes uictorias sub pedibus eius. hoc et in euangelio suppleuit spiritus sanctus ostendendo — cum enim passurus nouissime ueniret Hierosolymis dominus noster et exisset illi populus in obuiam, alii praecisis ramis palmarum uiam sternebant, alii tunicas suas subiciebant—, duos scilicet populos ostendens, unum patrum et alium prophetarum, magnorum uirorum, qui quascumque habebant palmas uictoriarum suarum contra peccatum, uictori omnium Christo eas [*]( 12 cf. Ioh. 12, 13 13 cf. Matth. 21, 8 ) [*]( 1 haec fierent] efficerent F dixit M, dicunt F dicit uniuersos] diuersos CB 2 cum] et cum IK post darent add. illi g 3 euangelia TI, euangelica FMS%3, euangelii K actio] actionem prophetiam CB 4 domini et doctrina] et doctrina domini g doctrinam CBS 5 uerbo F digno TFlII, dignum K que] quo F exultant] exaltatum IKM sentientes g se rite scripsi, secreta F, secreta et YilLS\'93, se secreta et IK 6 et om. T quia uenerat] cum uenit CB deuinceret scripsi, distingueret I, disiungeret cet. 7 solum CB dignus om. IKM 8 quotquot om. 0 habebant TX, habentes CB aliquas$33 optimas IK%3 post coronas add. et IKMS1& 9 eas T, coronas suas X 10 uictoriam] gloriam uictoriae g, gloriam uictoriam codex Millanii post uictorias add. suas proiecerunt Millanius 11 hoc .. suppleuit om. F et] est quod S, om. IK supplebit S, subpleuisse IKM spiritu sancto ostendente 33 p. 266 ostendo T, ostendit IK 12 enim om. IKM uenit CB Hierosolymos e 13 noster om. I illi om. IK in om. BSSĮ3 14 post palmarum add. in K 15 ostendentes g patrum] patriarcharum $93 et om. g 16 post magnoium add. scilicet S 17 suarum om. CB )

sub pedibus iactabant. palma autem et corona idem significat, quoniam non datur nisi uictori.