Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

[*]( 21, 2 )

In regno ergo et in prima resurrectione exhibetur ciuitas sancta, quam dicit descensuram de caelo quadratam, differentium et pretiositatis et coloris et generis lapidum [*]( 21, 18 ) circumdatam, auro mundo — id est dilucido — simi-[*]( 21, 21 ) lem. cristallo, inquit, plateam eius stratam; flumen [*]( 22, 1. 2 ) uitae per medium effluensetuitaefontesaquarum; lignum uitae in circuitu, per singulos menses faciens fructus differentes; lumen ibi solis non esse [*]( 21, 23 ) propter eminentiorem gloriam. agnus enim, inquit — id est deus —, lux eius est. [*]( 3 quadratam = TSTpafiuvov Apoc. 21, 16 4 cf. Apoc. 21, 19. 20 ) [*]( 4 preciositatis A genetiuus lapidum more Graeco pro ablatiuo; an lapidum <muro) scribendum? 5 mundum Aml delucido A 6 cristallo] Victorinus legit Apoc. 21, 21 it?ó:na;).),Dç pro GaÀDç 9 lumen ibi scripsi, luminibus A 10 id est] De agno dei A in mg. 11 eius scripsi, eis A )

147

148

[*]( 21, 21. 13. 25 ) Portas uero eius de singulis margaritis, ternas ex omnibus partibus, non clausas, sed esse apertas. [*]( 21, 24. 26 ) multam rationem ostendit scriptura adferri ibi munera regum seruiturorum, regionum et gentium: de subditione nouissimorum, de quibus tractauimus, ait. sed \'ciuitas\' non ita, ut nouimus, intellegitur; nos enim nihil amplius possumus arbitrari sine duce, quam quod audiuimus et uidimus. ceterum dicitur \'ciuitas\' omnis illa prouinciarum orientalium regio promissa patriarchae Abrahae. aspice, inquit, in caelo aloco, in quo modo tu stas — id est a flumine magno Eufrate usque ad flumen Aegypti —; omnem terram quam tu aspicis, tibi dabo illam et semini tuo. deinde spiritus sanctus ait: dominabitur a mari usque ad mareid est a mari rubro usque ad Arabiae et (a mari) aquilonis usque ad mare Phoenices — et usque ad fines terrae: sunt Syriae maioris partes. [fol. 21r has igitur prouincias uniuersas aequari et mundari in aduentum domini et claritate \'descendente de caelo tamquam nebula\' superfluente lumine claritatem solis et de insuper in circuitu contegi manifestum est.

Nam et per Esaiam ita testatus est spiritus sanctus: tamquam fumus lucis in ignem ardentem omni [*](5 cf. p. 138, 2 sq. ciuitas] cf. Apoc. 21, 2 9 Gen. 13, 14 10 Gen. 15, 18 11 Gen. 13, 15; cf. Irenaei aduersus haereses V 32, 2: Sic ergo et promissio dei quam promisit Abrahae firma perseuerat; dixit enim etc. (sequitur Gen. 13, 14. 15 et Gen. 15, 18) 13 Ps. 71 (72), 8 17 aequari] cf. Esai. 40, 4 18 cf. Ps. 71 (72), 6 21 Esai. 4, 5 ) [*]( 4 subditionem A; de ui nominis cf. Hebr. 5, 8 cod. Claromont.: didicit.. subditionem = jjjiaitev rJjv unaxo-rjv 6 nichil A 10 id est, quod post usque praebet A, transposui 11 egipti A 12 deinde] Quid agit spiritus sanctus A in mg. 14 a mari addidi aquilonis scripsi coll. p. 139, 1, lenonis A 15 fenicis A 16 sirie A maiores A, maioris T (cf. p. 139, 2) 19 in circuitu = ta ZY wixXo) (cf. Esai. 4, 5: jcavxa ta TCep;xuxXa>) 20 Esiam A in textu, Esaias add. A in mg. Itajprctestatus A 21 omni scripsi (cf. ndo-rj rg δόξη LXX), omnis A )

149

150

gloria contegetur; et alio loco ait: inluminare. Hierusalem; uenit enim tua lux et gloria domini tibi orta est. non enim sol inluminabit tibi (die neque. luna tibi) nocte; erit enim tibi dominus deus tuus lumen aeternum. et Dauid ait: et erit firmamentum in terrasuper cacumina montium, et exaltabitur super Libanum fructus eius, et florebunt de ciuitate tamquam faenum terrae. Danihel autem dixit lapidem sine manibus excisum percussisse statuam habentem quattuor in se — id est aurum et argentum, aeramentum et ferrum et in nouissimo testum — et ipsum lapidem, postquam statuam in puluerem redegerat, factum esse montem magnum, implens totam terram et ipse regi interpretatus est somnium et ait: tu es, inquit, aureum caput et gens tua. surget, inquit, regnum aliud humilius te, et tertium regnum erit, quod dominabitur totae terrae. quartum autem regnum durissimum et fortissimum tamquam ferrum. quod domat omnia et omnem arborem excidit. et in nouissimo tempore, inquit, tamquam testum ferro [fol. 2P] mixtum miscebuntur homines et non erunt concordes neque consentanei. et in illis temporibus suscitabit dominus deus regnum aliud, quod suscipient, inquit, sancti summi dei regnum. et [*]( 1 Esai. 60, 1. 19. 20 5 Ps. 71 (72), 16 8 cf. Dan. 2, 34. 35 13 Dan. 2, 38-40 18 Dan. 2, 40: omnem arborem excidit = uav oEvopov ev.v.07sti»v LXX (aliter Theodotion) 19 Dan. 2, 43 21 Dait. 2, 44 22 Dai;. 7, 18 23 Dan. 2, 44 ) [*]( 1 contegetur scripsi, contegitur A et alio loco] de hierusalem celestem dic (— dicit) A in mg. 3 illuminabit A die neque luna tibi om. A propter homoeoteleuton 4 erit enim scripsi, enim erit A 5 aeternum] Dauid A in mg. 7 florebunt] Visio danielis A in mg. 11 testum (= testam) A, cf. Georges, Wortformen p. 680 12 implens accus. neutr., quasi saxum, non lapidem scripsisset Victorinus totam terram] interpretatio somnii A in mg. 15 et] est A tertium] de tercio regno A in mg. 16 terrae] de quarto A in mg. 18 excidit scripsi, excidet A 19 ferro scripsi, ferrum A 21 in illis scripsi, michi A )

151

152

regnum hoc alia gens non indagabit; namque deus percutiet et indagabit omnia regna terrae, et ipsud manebit in perpetuum.

Huius regni mentionem meminit et Paulus ad Corinthios dicendo: oportet eum regnare, donec ponat inimicos suos sub pedibus sibi. in hoc regno dicturi sunt sancti: exultaui, quemadmodum audiuimus. in eodem regno inueniet integram fidem seruantes, quos dicit stetisse supra mare uitreum. habentes citharas et fialas, id est super baptismum suum stabiliter constitisse et confessionem suam in ore habentes ibi exultaturos.

In hoc regno promisit seruis suis dicendd: quisquis reliquerit patrem aut matrem uel fratrem et sororem meinominiscausa, centum partibus multiplicatam recipiet mercedem et nunc, et in futurum uitam aeternam possidebit. in hoc regno, qui fraudati sunt in bonis propter nomen domini, etiam omnibus sceleribus et carceribus necati multi — sed ante aduentum domini prophetae sancti lapidati necati secati sunt —, \'accipient solatium suum\', id est coronas ac diuitias caelestes. in hoc regno promisit se dominus redditurum pro annis, quibus \'comedit lucusta et bruchus et [fol. 22r] corruptela\'. in hoc seruabitur creatio uniuersa et recondita in se bona iussu dei eructabit. hic accipient sancti \'pro aeramento aurum et pro ferro argentum et lapides [*]( 5 I Cor. 15, 25 7 cf. Apoc. 19, 7 8-11 cf. recens. Hieronymi p. 137, 9-12 8 Apoc. 15, 2 12 Matth. 19, 29; cf. Irenaei adu. haereses libri V c. 33, 2: centuplum accipiet in hoc saeculo et in futuro uitam aeternam hereditabit 18 cf. H2bl\'. 11, 36. 37 et Commodiani carmen apolog. u. 221: Esaiam serraut, lapidant Hieremiam erecti 19 cf. Luc. 16, 25 21 cf. Ioel 2, 25 23 cf. Apoc. 20, 13 24 cf. Esai. 60, 17 ) [*](2 regna terrae scripsi, regnature A 3 imperpetuum A 4 mentionem] Paulus ad Corinthios A in mg. mentionem meminit = fj.ve(av jj.ifj.vrjay.si 11 more Aml, in ore m2 14 causam A multiplicatis A 18 necati multi scripsi, necatos multos A 21 rediturum A 22 corruptelia A 23 accipientes A 24 aeramento scripsi, aeramen A )

153

154

pretiosos\'. hoc loco \'transferet ad eos diuitias maris et uirtutes gentium\'. in hoc regno (sacerdotes domini dicentur ministri dei\', quomodo dicuntur sacrilegi. in hoc regno \'bibent uinum et unguentur unguento et tradentur in laetitiam\'.

De hoc regno meminit dominus, priusquam pateretur, ad apostolos dicens: non bibam de fructu uitis huius iam, nisi cum bibam uobiscum nouum in regno futuro. quod est \'centum partibus multiplicatum\', decies millies ad [*]( 21,18—20 ) maiora et meliora. nam quod dicit \'differentes lapides genere et colore\' exhibebuntur, (de) hominibus hoc dicit; sed et uarietatem fidei pretiosissimam singulorum hominum significat. [*]( 21, 21 ) portas autem margaritas apostolos esse ostendit. non [*]( 21, 25 ) claudentur, inquit: gratia per illos data est, nunquam autem eadem clauditur. hoc loco uidebunt \'faciem contra faciem\\ et [*]( 21, 14 ) unus alterum non requisiuit. nomina autem esse et patrum et apostolorum et in fundamentis et super por- [*]( 21, 12 ) tas: iam de XXIIII senioribus tractauimus, et de his qui regnauerint in hoc regno, ipsi mundum iudicabunt. [*]( 1 cf. Esai. 60, 5b 2 cf. Esai. 61, G 3 cf. Am. 6, 6 et Ps. 67, 4 6 Matth. 26, 29; cf. Irenaei adu. haereses V 33, 1 8 cf. Matth. 19, 29 decies millies ad maiora et meliora] cf. quae apud Papiam Hierapolitem in quarto libro de summa uineae fertilitate legimus (Irenaei adu. haeres. V 33, 3. 4); Papias, ex quo Victorinus hausit,. hoc agraphon domini cum loco JJlatth. 26, 29 coniunxisse uidetur 14 cf I Cor. 13, 12 15 Esai. 34, 16 18 I Cor. 6, 2 ) [*](2 ministri dei = XsiToupyol 8\'eo\'3 IJXX 3 bibpnt scripsi, bibunt A 8 milies A 9 genere et colore scripsi (cf. p. 146, 4), uero et illud A 10 de addidi 11 significat scripsi, significare A 14 clauditur scripsi, claudi A 18 iudicabunt] add. Apocalipsis Iohannis explicit A )