Commentarii in Apocalypsin
Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio
Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.
[Et misit angelus falcem et \'lIinclcmiauit uineam terrae et[*]( b) add. ΥΦ)misit in torcular irae animationis dei, et calcatum est torcular[*](14, 19. 20)foris extra ciuitatem.) Quod autem dicit missum in torcular irae dei et calcatum extra ciuitatem, calcatio torcularis retributio est peccatoris. et exiet sanguis [de torculari] usque ad frenos equorum: exiet ultio usque ad principes populorum, id est rectores, siue diabolum siue angelos eius. nouissimo certamine exiet ultio sanguinis effusi — sicut ante praedictum est: in sanguine peccasti et sanguis te persequetur — per stadia mille sexcenta, [*](14, 20 )15 id est per omnes mundi quattuor partes. quaternitas est enim [*](9-137, 2 cf. Beat. p. 460 sq. 13 Ezech. 35, 6 (e:; a[p.a ήμαρες LXX), cf. Hieron. in Ezech. XI: quoniam sanguini tradam te-siue quoniam in sanguine peccasti-et sanguis te persequetur (XXV 333 flf) ) [*]( 1 aduentu CBHKg hoc illud (= ih abx6) T<I>, hoc et illud S, hic illud CB 2 in messes aridas S sed semelj et semen S sed om. I aduentu HIK 3 consummatio IK, consummatione S, consummationem Mg mundi orn. CB regni CB apertione CB<Į>, appari- tionem S 4 regnuin IKM, regis F beatorum g futuram g est om. S 5 Et.. ciuit. add. X falcem] add. suam H 6 animationis FH (cf. Cypr. de lapsis c. 21: iram animationis suae = Esai. 42, 25), animaduersionis IKM, om. S calcatus F 7 foras M, furoris S quod .. ciuitatein om. M autem om. X 8 calcati IK calcatio] add. est CBml 9 exiit F, exiuit HIKMS cum Vulg. de torculari add. X 10 equoruinj add. et intra H, et quid hoc loco equi nisi principes et rectores mundi sunt, quia per eos diabolus operum suorum nequitiam uelociori cursu exercendo discurrit? bene ergo dicitur: \'exiit sanguis de torculari usque ad frenos equorum\' 58 (ex Ticonii libro, cf. Primasium et Bedam ad h. l.) exiet] et ut I, et in K ultio] damnationis ultio 33 usque (alt.).. lin. 12 ultio om. S 12 ad angelos F post eius angelos add. id est homines malos S in nouissimo uero certamine in diem iudicii 95 exit K, exiit IM 13 sicut ante] sequente (e tert. corr. in i) I 14 persequetur CBMg, persequitur cet. Btadia] add. inquit S sexcenta] sexcentos quater T 15 partis T est om. FS )
Eandem repetens persecutionem dicit apocalypsis: angelosc) [*]( add. ΥΧ 15, 1 ) septem habentes plagas [septem nouissimas], quoniam in his finita est ira dei. semper enim ira dei percutit populum contumacem septem plagis — id est perfecte, ut in Leuitico dicit —, quae in ultimo futurae sunt, cum ecclesia de medio exierit.
Quod autem dicit stetisse super mare uitreum ha- [*]( 15, 2 ) bentes citharas et fialas, id est super baptismum suum stabiliter in fide constitisse et confessionem suam in ore habentes exultaturos in regno coram domino. ad propositum reuertamur.
[Et uidi caelum apertum: et ecce equus albus, et qui sedebat[*]( 19, 11 )super eum, uocabatur fidelis et uerus.] Equum enim album et sedentem super eum dominum nostrum cum exercitu caelesti [*]( 1 cf. Ezech. 1, 10 et 16 4-8] hanc expositionem ex Ticonii libro deyromptam exhibet uberiorem Beatus p. 461 et 462 7 cf. Leu. 26, 28 9—12J cf. editionem Victorini p. 152, 8-11 13] nunc sequitur in TX particula d), cf. p. 131, 16-133, 15 ) [*]( 1 quaternata 11 quadriformis HIKM 2 rotis] quadratis add. S quadringenteni scripsi, quadringentem THS, quadringenti CBFIIBS, quadragies g sunt add. X 4 apocalypsis dicit CBg apocalypsin THIS post apocalypsin add. et uidi aliud signum in caelo magnum et mirabile S 5 septem nouissimas add. X quoniam in his (in ipsis 93) finita est ira dei T93, quia in ipsis consummata est indignatio dei X 6 semper .. dei om. CB propter homoeoteleuton percutet TS, percutiet HM 7 plagas IKM sicut idem deus in Leuitico frequenter repetit dicens: \'percutiam uos septem plagis\' add. 93, cf. Bedam (XCIII 177 M) 8 futura CB 9 Quod autem dicit om. X stetisse] stantes X stetisse] add. eos e, eum CB supra FHS 10 et fialas om. g suum om. H 12 ad propositum T, sed ad proposita X His omnibus tamen plagis explicitis ad propositum redit. \'et uidi sicut mare uitreum\' (c.15, 2) 58 p. 462 15 Et.. uerus add. X Et.. p. 139, 4 ad iudicium om. H 16 uocatur F uerax Fg Equus enim albus et sedens S album] add. esse CB )
[Et uidi angelum descendentem de caelo, habentem clauem[*]( 20, 1-3 )abyssi et catenam in manu sua. et tenuit draconem illum serpentem antiquum, qui cognominatus est diabolus et satanas, et alligauit illum mille annis, et misit illum in abyssum et clausit et signauit super eum, ut non seduceret etiam gentes, donec finiantur mille anni. post haec oportet eum solui breui tempore.]
[Et uidi sedes et sedentes super eas, et iudicium datum est. [*]( a) in Φ = c) in S)[*](20, 4. 5 )et animae occisorum propter testimonium Iesu et propter uerbum dei, et si qui non adorauerunt bestiam nec imaginem eius, neque acceperunt scriptionem in fronte aut in manu sua, et[*](1-4 cf. edit. Victorini p. 148, 14-17 cf. Ps. 71 (72), 8 6-141, 5 eundem apocalypsis textum exhibent Augustinus in libro de ciuitate dei XX c. 7 (ef. CSEL XXXX 2 p. 439) et Augustini in hac parte pedisequus Primasius (cf. in libro Th. Zahn (Forschungen zur Gesch. des neutestam. Kanons IV\' textum apocalypsis a me editum p. 162 sq.) )[*](1 regnum S mare TF etenim S aquilonis] add. quod est Arabicum S 2 fenicis TF maioris T 3 has] ac si IKM, om. F aduentum FS domini] add. Iesu S mundari] mandaturi sunt et S post mundari add. debeant IK 6 Et uidi... lin. 12 tempore add. X 7 catenam] add. magnam H cum Vulg. illum] add. et H 9 illum (pr.)... misit om. H illum (alt.)] eum HIK cum Vulg, in abysso H 10 etiam] amplius HIK cum Yzclg., iam F et August. 11 soluere F 13-145, 3 add. recensiones cĮlS quinque particulas dissono inter se ordine: cĮI seruat ordinem particularum a + b + e + d + e, S mutato ordine hanc exhibet seriem: c + e + a + d + b 13 sedem S sedentem S eam S est] add. illis g 14 animas g 15 si qui FS, si quis H, eos qui IKM, qui g adorauerit H 16 neque] nec IK inscriptionem H, item August.) inscriptione F frontem S manum suam g )
[Beatus et sanctus est, qui habet in hac prima resurrectione[*]( b) in Φ = e) in S )[*](20, 6 )partem: in istis secunda mors non habet potestatem, sed erunt sacerdotes dei et Christi et regnabunt cum eo mille annis.]
Mille anni in quibus alligatus est satanas, isti sunt ab ad- [*](c) in Φ = a) in S ) uentu primo Christi usque ad terminum saeculi; mille autem dicti eo loquendi modo, quo pars significatur a toto, sicut est illud: uerbi quod mandauit in mille generationes, dum non sint mille. quod autem ait:]
[haec resurrectio prima est, duae sunt resurrectiones; sed [*]( d) in = Φ d) in S) [*](20, 5) prima resurrectio nunc est animarum per fidem, quae non permittit homines transire ad mortem secundam. de hac resurrectione dicit apostolus: si resurrexistis cum Christo, quae sursum sunt quaerite.]
[Et misit illum, inquit, in abyssum, quia diabolus exclusus a [*]( e) in = Φ b) in S ) [*](20, 3 ) [*](7 sq. cf. Augustinum p. 441 l. 12-15: ut huius miliarii tamquam diei nouissimam partem, quae remanebat usque ad terminum saeculi, mille annos appellauerit eo loquendi modo, quo pars significatur a toto. Beatus addit p. 532: ergo audiendi non sunt qui dicunt, quod de Christi natiuitate usque ad secundum aduentum domini mille anni sunt, qui cum Eunomio (Cirinto cod. Aemilianensis) haeretico una sentiunt 9 Ps. 104, 8 14 Col. 3, 1 16 sqq. cf. Augustinum p. 442 1. 7-18: ideo illuc (scilicet in abyssum diabolus) dicitur missus, quia exclusus a credentibus plus coepit impios possidere ... \'clausit super eum\' dictum est: interdixit ei, ne posset exire, id est uetitum transgredi. \'signauit\' autem quod addidit, significasse mihi uidetur, quia occultum esse uoluit, qui pertineant ad partem diaboli et qui non pertineant. hoc quippe in saeculo isto prorsus latet, quia et qui uidetur stare, utrum sit casurus, et qui uidetur iacere, utrum sit surrecturus, incertum est ) [*](1 annis] add. et F reliquiae IK uiuent I, reuixerunt g 3 est om. S abet partem in resurrectione prima F prima om. g 4 ha- bebit FS sed] et I 5 regnauerunt F 6 Mille] illi S ab] in S ab aduentum xpi primo F 8 eo loquendi] eloquenti F, eloquendi Beatus p. 532 a] pro H 9 quo mandabit F dum] cum g 10 sunt FS mille om. IK 11 haec res. prima est om. S est om. IKM, post haec ponit H 12 nunc om. IKM 14 apostolus dicit F 16 inquit om. IKMg inquit illum S abyssum] add. hoc inquit g a credentium cordibus S; cf. Beatum p. 531: exclusit de cordibus credentium )
[Et ascenderunt, inquit, super terrae latitudinem et cinxerunt[*]( 20,9.10 )castra sanctorum et dilectam ciuitatem, et descendit ignis de caelo a deo et comedit eos. sed et diabolus, qui seducebat eos, missus est in stagnum ignis et sulphuris, ubi et bestia et pseudopropheta, et cruciabuntur die ac nocte in saecula saeculorum . hoc iam ad iudicium nouissimum pertinet.]
† Nam mille ann orum regnum non arbitror esse terrenum: [*]( 20, 6 ) aut si ita sentiendum est, completis annis mille regnare desinunt. sed ut mei sensus capacitas sentit. proferam. denarius numerus decalogum significat. et centenarius uirginitatis coronam ostendit. qui enim uirginitatis integrum seruauerit propositum et decalogi fideliter praecepta impleuerit et impuros mores uel [*]( 1 cf. Augustinum c. 8 p. 444 1. 11-14: nam paulo post dicit, quod solutus diabolus seductas gentes toto orbe terrarum adtrahet in bellum aduersus eam, quorum hostium numerus erit ut harena maris 3 cf. Apoc. 20, 8 4-9 eundem textum praebet Augustinus c. 8 p. 444 l. 14-20; ipse quoque addit: sed hoc iam ad iudicium nouissimum pertinet 10 hoc loco in archetypo crucis signum positum esse suspicor, a quo usque ad uoluminis finem. quae sequuntur Hieronymus se addidisse in prologo confessus est; cf. p. 15, 1. simile Hieronymi de regno mille annorum iudicium legimus in commentariorum in Danielem libro c. 7: sancti nequaquam habebunt terrenum regnum, sed caeleste: cesset ergo mille annorum fabula (XXV 534 M) ) [*]( 1 solutus] soluendus erit S diabolus] add. et S seducturus HMS gentes] add. in I terrarum] add. et S 2 abstrahet F in om. S bello IKM eam] ecclesiamg 3 uelud F harenaJ1 4 Et ascend... lin. 9 pertinet hic add. (P omissa particula p. 145, 10-147, 10, post ingrediuntur stagnum (p. 147, 10) S super] strpra F et Augustinus 6 a deo] ad eum F sed et IKS, sed HlII, et g 8 pseudopvopheta scripsi, pseudoprophetam F, pseudoprophetae cet. et om. FHg nocte et die H 9 iain] etiam F hoc etiam ad iud. pertinet nouissimum H, cuius codicis testimonium hoc loco finitur 1O-1-!7, 10] hanc Hieronymi expositionem praebet post uerba ad iudicium p. 139, 4 T (= TCB) et post uerba mille annis p. 141, 5 S, om. <1> 10 nam om. S terrenum T et Biuinus, terminum CB, aeternum S 12 proferri CB denarius] quoniam denarius CB 13 et om. CB 15 et] add. contra CB inipuros] feros S ) [*]( XXXXIX. Victorinus Pet. ) [*]( 10 )