Tractatus Undecim

Priscillian, Bishop of Avila

Priscillian, Bishop of Avila. Priscilliani quae supersunt (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 18). Schepps, Georg, editor. Prague, Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1889.

[*](Wirceb. fol. 41 ) Etsi catholica fides dati per deum symboli iter possidens . credendi gloriam potius expetit quam loquendi, quoniam quae ueritate sui enixa sunt interpraetandi ingenium non requirunt, dicente apostolo: contentiones legis deuita, tamen temporis necessitate cogente, quam nobis inrogata per Hydatium episcopum inposuit iniuria, licet semper patientiae partes secuti simus fueritque in studio sustinere potius aliquem quam mouere, gratulamur sic rerum uenisse rationem, ut apud te, qui senior omnium nostrum es et ad apostolicae sedis gloriam uitae I experimentis nutritus beato Petro exhortatore uenisti, quod credimus et loquamur, adinplentes apud te apostolici sermonis fidem dicentis: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. In quo et nos, baptizati in Christo Christum induentes, et fidem ueri multiplici quidem dispositione sublimem sed unita unius dei potestate uenerabilem, sicut corde credimus, ita ad omnium salutem qui falsiloquio sermonum in scandalum missi sunt confitemur. Nam cum ante conplures annos uiui lauacri regeneratione reparati et [*]( 6 Tit. 3, 9; cf. Prisco can. XXVII. 12 cf. II. Cor. 4,13. 14 Rom. 10,10. 15 Gal. 3, 27. ) [*]( 1 Uid. subscriptionem tractatus primi. — De eis quae in hoc tractatu occurrunt nominibus propriis, uelut de Damaso Hydatio Caesaraugusta Hygino Sympliosio Hemeretensibus Ambrosio uid. uel potius opp. Sulp. Seuerutn, chron. II, 47 sqq. et libellum nostrum, quem supra ad p. 17, 29 commemorauimus. In margine superiore folii 41a manu saec. VIII satis rudi haec inscripta sunt: \'pro elimosina eccone\'; uid. praef. cap. II 3 pibfS, E cx I corr. 7 qUAODUis, syll. UIS erasa et punctis super-, positis del. )

35
sordentes saecularium

actuum tenebras respuentes totos nos dedissemus deo, legentes quod qui quemquam amplius quam deum diligeret discipulus eius esse non posset, alii nostrum iam in eclesiis electi deo, alii uita elaborantes ut eligeremur, catholicae pacis sequebamur quietem; uerum cum repente siue necessaria redargutione siue aemulatione uitae seu nouissimi temporis \' potestate orirentur contentiones, nos caritatem Christi dei optantes et pacem etsi conscientia confidebamus, timebamus tamen, ne quid, sicut factum est, contentio animorum faceret quod pax eclesiastica non teneret. Deo tamen qui I unus et in omnibus uerus est inter haec gratias, quod nullus e nostris qui libellum tradidimus usque in hoc tempus uel accusatorem reprehensibilis adhuc uitae potuit habere uel iudicem, licet obtrectari non semper nocentium sit, sed sit aliquotiens quietorum. Denique in conuentu episcopali qui Caesaraugustae fuit nemo e nostris reus factus tenetur, nemo accusatus, nemo conuictus, nemo damnatus est, nullum nomini nostro uel proposito uel uitae crimen obiectum est, nemo ut euocaretur non dicam necessitatem sed nec sollicitudinem habuit.

Datum nescio quod ab Hy ibi commonitorium est quod uelut agendae uitae poneret disciplinam: nemo illic nostrum inter illa repraehensus tua potissimum epistula contra inprobos praeualente, in qua iuxta euangelica iussa praeceperas, ne quid in absentes et inauditos decerneretur. Nos tamen, etsi absentes ibi fuimus, semper hoc in eclesiis et admonuimus et admonemus, ut inprobi mores et indecentia instituta uiuendi uel quae contra Christi dei fidem pugnant probabilis et Christianae uitae [*]( 3 cf. Luc. 14, 26. 23 sq. cf. I. Tim. 5, 20. 21. ) [*]( 24 cf. Lucifer Cal. p. 66 not. ed. Hartel.: quia. absentem nemo debet iudicare nec damnare. ) [*]( p 4 eleqecDUR 14 seo)eR, R ex N corr. pro sitsebsiT conicias sit seb Et 15 CAeSARIAUGUSlè 19 SolliCItubINern, (Y) falso erasum 24 b€C€RN€TUR, cf. supra lin. 4 26 INpROBOS 27 UITAelAmOaRejLbAmNeNTlfjNec; post UItAE una littera erasa est, syll. R€ in margine exstat in rasura. ) [*]( 3* )

36
amore damnentur, nec prohibere si quis contemptis parentibus liberis facultatibus dignitate et adhuc et anima sua deum : malluerit amare quam saeculum, nec spem ueniae tollere his, qui, si ea quae prima sunt non quaeunt, uel in mediis tertiisque consistunt, quoniam multis mansionibus apud deum patrem positis, si fides symboli incorrupta teneatur, teneri debere propositam nobis in Christo spem, etiamsi adinplendi perfecti operis non habeant facultatem, sequentes apostolum Paulum, qui aliis secundum imperium praecipere, alios secundum ueniam admonere, alios sine auctoritate praecepti consilio informare se dixit, ut omnes lucrifaceret qui ad Christi fidem diuersa misericordiae uocatione uenissent.

Fidem uero sicut accepimus, ita et tenemus et tradimus, credentes unum deum patrem omnipotentem, sicut scribtum est: ex quo omnia et nos per ipsum, et unum dominum Iesum Christum, sicut scribtum est: per quem omnia et nos per ipsum, natum ex Maria uirgine ex spiritu sancto, sicut scribtum est: ecce uirgo accipiet in utero et pariet filium et uocabitis nomen eius Emmanuel quod interpraetatur nobiscum deus, et iterum de eo: spiritus sanctus ueniet in te et uirtus altissimi obumbrauit te ideoque et quod nascetur sanctum uocabitur filius dei, passum sub Pontio Pilato, crucifixum, sicut scribtum est: I et inter iniquos deputabitur, sepul- [*]( 5 cf. Io. 14, 2. 7 cf. Rom. 7, 18. 9 cf. I. Cor. 7, 6 et 9, 19; I. Tim. 1, 1; Prisco can. XLI. 15 I. Cor. 8, 6; cf. Prisco can. XXV. 16 I. Cor. 8, 6. 18 Es. 7, 14; Matth. 1, 23. 21 Luc. 1, 35. 24 Es. 53, 12; Luc. 22, 37. ) [*](4 Cicero, orator 1, 4: prima enim sequentem honestum est in secundis tertiisque consistere. ) [*]( 1 pR0bl6 £ R€] infinitiuum nolui mutare in coniunctiuum; cf. quae dixi in Arch. f. lat. Lexik. III, 320 sq. 3 CDAllU6RIT] nolui scribere (DAIUGRIT 4 qUAEUNt) nolui mutare in qUAEKUNl 14 UMUCY) etc.] uide quae de hoc Priscilliani symbolo dixi in libello ad p. 17, 29 citato, p. 20 not. 22 OftUCDBRAUIT] cf. Arch. f. lat. Lex. III, 318 NASCEtUR\'] post hoc uerbum excidisse censeo: EX tE 23 SU6t, I linea et puncto del. )

37
tum, tertia die resurrexisse, sicut scribtum est in profetis: sustinete me in diem resurrectionis meae, ascendisse in caelos, sedere ad dexteram dei patris omnipotentis, sicut scriptum est: ecce uidi caelos apertos et filium hominis sedentem ad dexteram dei, inde uenturum et iudicaturum de uiuis et mortuis, sicut scribtum est: sic ueniet quemadmodum uidistis illum euntem in caelum, credentes in sanctam eclesiam, sanctum spiritum, baptismum salutare, sicut scribtum est: nisi quis renatus fuerit ex aqua et spiritu sancto, non ascendet in regna caelorum,

credentes remissionem peccatorum, sicut scribtum est: dico uobis, filioli, quia remittuntur uobis peccata propter nomen eius, credentes in resurrectionem carnis, sicut scribtum est: resurrectionem autem futuram etiam Moyses adnuntiauit dicente domino \'ego sum deus Abraham, deus Isac, deus Iacob\'; non est deus mortuorum, sed uiuentium; omnes enim illi uiuunt.

Cuius symboli iter custodientes omnes hereses doctrinas instituta uel dogmata, quae sibi altercationem non ingenia, sed studia fecerunt, catholico ore damnamus, bapti, sicut scribtum est, in nomine patris et fili et spiritus sancti; non dicit autem \'in nominibus\' tamquam in multis, sed in uno, quia unus deus trina potestate uenerabilis omnia et in omnibus Christus est, sicut scribtum est: Abrahae dictae sunt repromissiones et semini eius; non dicit \'et seminibus\' tamquam in multis, sed quasi in uno \'et semini tuo\' quod est Christus; de qua re loquens profeta ait: hic est deus noster nec reputabitur alius absque eo qui [*]( 2 Sophon. 3, 8. 4 Act. 7, 55. 6 Act. 1, 11. 9 Io. 3, 5. 11 I. Io. 2, 12. 14 cf. Matth. 22, 31. 32; Luc. 20, 38; Exod. 3, 6. 20 Matth. 28, 19. 23 Col. 3, 11. 24 Gal. 3, 16. 27 Bar. 3, 36-38. ) [*]( 21 Cf. p. 39, 15; 49, 2 al. De particula Et in hac formula a Priscillianistis consulto omissa opp. infra Orosii commonitorium, c. 2 sub fin., et quae Luebkert (p. 25 sq.) et Mandernach (p. 17) afferunt in libellis a nobis in praef. cap. I laudatis. ) [*](19 NONQeNIA 20 cAtbolhcoSORe, de litt. S parasitica uide quae in praefationis cap. II diximus )

38
accepit legem et dedit eam Iacob puero suo et Istrahel dilecto suo; posthaec in terris uisus est et cum hominibus conuersatus est.

Et quamuis longum sit ire per singula et aspernabile sit Christianis sensibus talium miseriarum uel repetere doctrinas, tamen haec ideo apud uenerabilem coronam tuam dicimus, ut, si in ea quae damnamus incurrimus, ipsa libelli nostri professione damnemur. Quis enim potest catholicis auribus Arrianae heresis nefas credere, qui diuidentes quod unum est et plures uolentes deos profetici sermonis lumen incestant, non legentes dicente Moyse: audi, Istrahel, dominus deus tuus deus unus est; cui testimonium in euangelio tulit dominus dicens: Moyses quae scribsit, de me I scribsit. Cuius tamen infelicitatis Fotinus adfinis non uult tenere quod lectum est: maledictus homo qui in homine spem suam ponit; de quo ipse etiam deus noster loquens ad eum quem ex infirmitate sanauerat, quem se credi uellet ostendit dicens: uade et dicito quanta tibi fecerit deus, et testimonium hoc uerum est. Quis Patripassianos hereticos ferat dicente scribtura: qui credit in filio habet uitam, qui non credit in filio non habet uitam? Quorum tanta infelicitas est, ut etiam daemoniaca confessione damnentur dicente ad deum in euangelio daemone: quid nobis et tibi est,

Iesu fili dei uiui, quid uenisti ante tempus perdere nos? Quis Ofitas uel insipiens incidat uolens deum habere serpentem, cum scribtum sit: ego sum dominus deus tuus qui eduxi te de domo seruitutis; non erunt tibi dii alii praeter me; non facies tibi idolum nec ullam similitudinem ex his quae in caelo susum [*]( 10 Deut. 6, 4. 12 Io. 5, 46. 14 Hierem. 17, 5. 17 Marc. 5, 19. 18 testimonium] Tit. 1, 13. 19 Io. 3, 36; I. Io. 5, 12. 22 Matth. 8, 29; Marc. 1, 24; Luc. 4, 34. 25 Exod. 20, 2-4; Deut. 5, 6-8. ) [*]( 21 Hilarius, de trin. VI, 49: Dignum enim est haereticos non iam apostolicis doctrinis, sed daemonum ore conuinci. Clamant enim et saepe clamant: quid mihi (cod. Uat. \'nobis\') et tibi est, Iesu fili Dei altissimi? ) [*]( S 5 bOctRINAe, e ras. del. 10 MONleqeNTesbiceNTeoDoYse] uide quae de hoc ablatiuo dixi in Arch. f. lat. Lex. III, 322 )

39
neque quae in terra deorsum neque (quae) sub aquis neque quae sub terra. Quis uellit Nouatianorum baptismata repetita, cum scribtum sit: una fides unum baptisma unus deus. Quarum tamen sectarum infelicitatem teste deo Christo quia ex fabulis uulgi, non ex aliqua contentionis conlatione cogno, quia cum his uel contendisse peccare est, unum hoc scientes quod qui sibi sectarum nomen inponunt Christiani nomen amittunt: inter quae tamen omnia Manicaeos, iam non hereticos, sed idololatras et maleficos seruos Solis et Lunae, inuictiacos daemones cum omnibus auctoribus sectis moribus institutis libris doctoribus discipulisque damnamus, quia de his scribtum est: cum tali nec quidem cibum sumere. Nobis enim Christus deus dei filius passus in carnem secundum fidem symboli baptizatis et electis ad sacerdotium in nomine patris et fili et spiritus sancti tota fides,

tota uita, tota ueneratio est.

In hac ergo ueritate fidei et in hac simplicitate uiuentibus nobis a Caesaraugustana synhodo Hydatius redit, nihil contra nos referens, quippe quos et ipse in eclesiis nostris secum etiam communicantes demiserat et quos nemo nec absentes quidem praesumpta accusatione damnauerat. Sed ut sciat corona uenerabilitatis tuae, unde excandescentiae eius dolor, unde debaccans toto orbe etiam in eclesias furor fuerit: reuersus e synhodo et in media eclesia sedens reus a presbytero suo actis eclesiasticis petitur; datur etiam post I dies paruos in eclesiis nostris a quibusdam libellus et deteriora quam prius a praesbytero obiecta fuerant obponuntur; segregant se de clericis ipsius plurimi, profitentes non nisi purgato sacerdoti se communicaturos. [*]( 3 Eph. 4, 5. 6 cf. Prouerb. 24,19. 12 I. Cor. 5, 11. ) [*]( 24 cf. Hilarius, de trin. IV, 12: media in ecclesia et in consessu fratrum, uid. etiam 13 et VI, 5. 6. ) [*]( 1 qUAE (ante SUB) deest in codice, sed exstat antecedens uox NE qUE in uersus fine 2 UELLIt] scribere uellT non placet 10 IN UICtlACOSJ legendumne INU6CTICI0S? 13 CARINEmJ uid. quae de litt. M parasitica dixi in praefationis capite II 24 F. Loofs in Theol. Literaturzeitung\' (ed. Harnack) 1886, col. 395 coniecit \'presbyterio\' )

40
Hinc nos conuenti damus ad Hyginum et Symposium episcopos quorum uitam ipse nouisti huiusmodi litteras: omnia subito fuisse turbata; prouideri oportere, qualiter eclesiarum pax conposita duraret. Rescribtum est, ut uerbis ipsis loquamur: quantum ad laicos pertineret,

si illis suspectus Hydatius esset, sufficeret apud nos sola de catholica professione testatio; de reliquo dandum pro eclesiarum pace concilium; nullum autem in Caesaraugustana synhodo fuisse damnatum. Quis non consacerdotibus crederet, praesertim cum in eadem synhodo uir religiosus qui haec scribebat Symposius adfuisset? Capimus tamen inter ista consilium, ut euntes ad Hemeretensium ciuitatem praesentes ipsi uideremus Hydatium, I pacis potius deo teste quam contentionis auctores. Si enim iniuria et non obsequium fuit consulere potius praesentem tamquam fratrem uelle quam uelut reum euocare, rei sumus; sin uero uenientes et ingredientes in eclesiam turbis et populis concitatis non solum in praesbyterium non admissi, sed etiam adflicti uerberibus sumus, putamus caedentem potius iniuriam fecisse, non caesos.

Nos tamen quibus cordi pax erat accipientes professionem laicorum, quam reprobare, quia esset catholica, non poteramus, ad omnes prope coepiscopos nostros, quid sacerdotalis reuerentia passa fuisset, scribsimus mittentes etiam gesta rerum et fidem professionum nec hoc tacentes, quod multi ex his post professionem ad sacerdotium peterentur. Rescribitur ad nos dandum super ista concilium; credendum habitae professioni et sicut dedicationem sacerdotis in sacer I dote, sic electionem consistere petitionis (in) plebe. Hinc ille plus quam oportebat timens concinnat preces falso et rei gestae fabulam texens dissimulatis nominibus nostris rescribtum contra pseudoepiscopos et Manichaeos petit et necessario inpetrat, [*]( 6 SUpfl\'c £ R £ T] infinitiui loco posuit coniunctiuum 14 TACJUAOD RC B 15 eUOCARei 17 UeRUeRIBUS, U (in ueRI) lin. pertenui del. 26 SACER()otES 27 IN deest in codice; a uerbo plEBE incipit nouus uersus 29 tE\'ÇENS (sed cf. e. g. August., c. Prisco et Orig., c. 1: neque isti inueniunt unde suas fabulas texant; Oros., adu. pag. I, 10, 19 )

41
quia nemo non, qui pseudoepiscopos et Manichaeos audiret, odisset. Uiro etiam spectabili fratri tuo Ambrosio episcopo tota mentitur et, cum relato sibi rescribto sub specie sectae quam nostrum nemo non damnat in

omnes rueret Christianos, hereticum etiam Hyginum nobiscum uocans, sicut epistulae ipsius missae ad eclesias prolocuntur, agens scilicet, ne iudices haberet, si omnes diuersis obtrectationibus infamasset, eclesias nostras commendauimus deo, quarum communicatorias ad te epistulas detulimus totius cleri et plebis suscribtione transmissas, et ad te qui potuimus uenientes uoluimus quidem absentes supplicare, ut si haberet quod Hydatius obiceret sacerdo I tum audientiam postulantes nec refugientes tamen iudicium publicum, si ipse malluisset. De nullo autem metuit audiri qui optat probari; sed studio factum fuerit an malo uoto, deus iudicabit, ut quaestor, cum iustas praeces diceret, respondere tardaret. Nos tamen, non omittentes in causa fidei sanctorum iudicium malle quam saeculi, uenimus Romam, nulli graues, hoc solum desiderantes, ut te primum adiremus, ne taciturnitas metus conscientiae iudicaretur,

sed magis libellum tradentes rei gestae ordinem et, quod omnibus maius est, fidem catholicam in qua uiuimus panderemus. Nam si et de scribturis quibusdam, quas Hydatius de armario suo proferens in calumniosas fabulas misit, quaeritur de nobis sententia, id nobis cordi est et semper fuit, ut omnia in scribturis sub cuiuslibet apostoli profetae episcopi auctoritate prolatis, quae Christum deum dei filium profetant aut praedicant et consentiunt canoni [*]( 18 Hilarius, de trin. VII, 1: ne .. rea in nobis sit.. taciturnitas. 22 Augustinus, contr. Faust. II, 3: profertis nobis ex armario uestro nescio quem primum hominem. ) [*]( 9 SUSCR16TI0N6] ita cod. 10 Af>SENtES] ab hoc uocab. incipit nouus uersus; fortasse scribendum est pRAESENtES 11 UT] desideratur uerbum finitum; an leg. Et pro UT? Of>ICEREt] fuit 06JEEREt 13 mALLuISISEt] ita cod. 15 luhlCABlt, U (in Ult) lin. del. 20 OOIMIBUSAIUS1 (deficiente litt. (D) 23 qUERltUR NOBIS (ante SENltENtIA) ex NUBIS corr. )

42
euangeliis I uel profetis, non posse damnari; quae autem contra canonem et contra fidem catholicam sentiunt uel loquuntur, cum omnibus doctoribus discipulisque damnanda, quia scribtum est: omnis spiritus qui confitetur Christum de deo est, qui autem non confitetur de deo non est, et alibi: nemo loquens in spiritu sancto dicit anathema Iesu et nemo nisi in spiritu sancto loquitur dominum Iesum. Nec enim nos damnari debemus qui catholici sumus, si scibturas de deo loquentes secundum se haeretici falsauerunt;

de quibus et ipse Hydatius, qui se minus purgans infamari per haec mauult quos metuit audiri, in concilio Caesaraugustano sic ait: \'damnanda damnentur, superflua non legantur\'. In quo corona tua perspicit moris illius esse, non nostri criminis, si quorum una sententia est fides dicatur esse diuersa. Propter quod uenerabiles sensus tuos petimus, ut, si fides professionis nostrae, secundum quod tu relictam tibi de apostolis tradis, in I deo constat, si eclesiarum nostrarum testimonia pacificis epistulis scribta non desunt, si de scribturis aliud nec sentire possumus nec debemus, si nemo nostrum reus factus, nemo auditus, nemo in concilio depositus, nemo etiam cum esset laicus, obiecti criminis probatione damnatus est, licet noxio sacerdotium nihil prosit et possit sacerdos deponi qui laicus meruit ante damnari, praestes audientiam, depraecamur, quia omnibus senior et primus es;

Hydatium facias conueniri ac si confidet aliquid probare de nobis, coronam aeterni sacerdotii non omittat, si zelum domini usque ad finem fuerit persecutus. Uel si insitae tibi benignitatis adfectu nulli uis iniuriam quam ille nobis inposuit inrogare, des ad fratres [*]( 4 I. Io. 4, 2. 3. 6 I. Cor. 12, 3. 26 cf. Es. 9, 7. ) [*]( 1 pOSSE] ita cod., quamuis 1)1 praecedat 4 OroNES 5 NON NONCONIFItITETUR 10 blY\'}ÒATIUS, 1 (ante b) lin. del., fuit bAlb. 11 qmmmum, I (in qUI) lin. del. 12 INSUPERFluA, IN lin. del. 14 piblS blCATUR ex buc. corr. 15 U€N€ Ra\'biIiS piblSpROf€SSIOlN€S,cf.suprap.l4,13. 22 SAC€RboTUtt> )

43
tuos Hispanienses episcopos litteras depraecamur. Omnes enim petimus, ne cui iniuriam fecerimus, ut concilio constituto et Hydatio euocato quos reos factos inpraesen I tes legerint non audiant inauditos. Tamen nemo condemnet ita, ut omnia Hydatius quae epistulis missis intulit probet, et solam probandae accusationis neccessitatem habeat; timorem reatus omittat, quoniam illum de nobis nullus accusat; nam et peccatum in nos facile ignoscimus, si probamur, quoniam nouimus et ex nobis discimus, quid deceat sacerdotes, tantum ut probata fide et uita nostra scribto quod contra Manichaeos datum est,

dato testimonio sacerdotum qui interfuerint concilio, repugnemus, ne sub nomine noxiorum in diebus uestris, quod nefas scitis, aut eclesiae catholicis uiduentur sacerdotibus aut eclesiis sacerdotes. [*]( 1 SblSpANiervJteS, T lin. del. 3 FACltoS, 0 ex U corr. 1N PRAESENltES] uid. Arch. f. lat. Lex. III, 325 5 Et] recte conicias seb 6 NECCESS.] ita cod. 8 pRo\'BA(T)US, S lin. del. et litt. R ad U alligata NO\'u,mUL.$J 9 quob, 0 lin. del. 14 expllClt AbbAfDASUCY)1 INCipiT LIB. beflbe.1 beApOCRYf IS1. ! fol. 55b scriptura uacat. )

44