Vita Caecilii Cypriani

Cyprianus religiosus antistes ac testis Dei gloriosus, etsi multa conscripsit, per quae memoria digni nominis auperuiuat, etsi eloquentiae eius ac Dei gratiae larga fecunditas ita se copia et ubertate sermonis extendit, ut usque in finem mundi fortasse non taceat: tamen quia operibus eius ac meritis etiam haec praerogatiua debetur, placuit summatim pauca conscribere, non quo aliquem uel gentilium lateat tanti uiri uita, sed ut ad posteros quoque nostros incomparabile et grande documentum in immortalem memoriam porrigatur et ut ad exemplum sui Iitteris dirigantur. certe durum erat, ut cum maiores nostri plebeiis et oatecumenis martyrium consecutis tantam honoris pro martyrii ipsius ueneratione tribuerint, ut de passionibus eorum multa aut ut prope dixerim paene euncta conscripserint, utique ut ad nostram quoque notitiam qui nondum nati fuimus peruenirent, Cypriani [*]( Incipit Cecili Cypriani antestis dei T, Incipit de uita Cecilij antistitis Cypriani t (cum codex t cum T unde descriptus est ubique fere conspiret, riglo T has conspirantes lectiones intellegi uolui), Breuis descriptio uitae beatissimi et doctissimi Cipriafti episcopi et martiris w, Incipit passio beatissimi Cypriani martyrip μ. — 3 antestis Tl, antiatitea fi deo T etsi T, tametsi Wfiv 4 multa] mulata T quae ex qua T sni dignominis a sed sui s. I. m. 2 superbibat Tl 5 gratia p 8 debetur] delectat Wfi; hic uerba l. 11 ut ... dirigantur inserit wuv 9 quo] quod v uel om. ωμtanti ex tñi. corr. fi m. 2 10 in om. ωμ 14 et addidi ad om. ωμυsui Τμ, suum wv in litteras ωμυ 12 dirigantur T, dirigatur u, digeratur wv plebis Τμ 1, plebi μ2 .13 catecuminis Τμωmartirum wp consecutus w martyrii] m.rii T, marius t 14 ipsi w, ipm w tribuerint scripsi, debuerint T1 tωμ, dederint Τ2υaut] aut prope aut ft1 15 ut prope twa, prope Tv conscripserit T1 utique om. v 16 quaeque p. )

Unde igitur incipiam ? unde exordium bonorum eius adgrediar, nisi a principio fidei et natiuitate caelesti? siquiidem hominis Dei facta non debent aliunde numerari, nisi ex quo Deo natus est. fuerint licet studia et bonae artes deuotum pectus imbuerint, tamen illa praetereo: nondum enim ad utilitatem nisi saeculi pertinebant. postquam et saeras litteras didicit et mundi nube discussa in lucem sapientiae spiritalis emersit, si quibus [*]( 1 passio om. to praeteriretur q. e. s. m. habuit] praehabuit Tit, aon habuit T* 2 quae in qui corr. T et quae ... paterent om. Twii d cod. Fossattensis( = F) uetwtiainlus, extabant in cod. Florietcensi (= L); de his duobus tnas. cf. Suinartii ,Âcta martyrum p. 171 §. 1 uel Gallandii btUioth. uet. palr. praef XXIX 3 quidam te 4 magnitudinibus to terreret ωμet imperarem Tl, imparem (t, Vnde sparem to 5 confitear T\'n perferendum Tl sermonuln T 6 facta tam] factam T 7 gloriosa TFL, gloriarum ωμυ8 alieni tv de eo p., eo T, qui a deo w 9 audiere T, minus audire M concupiacentes ... I. 12 minusom. 10 concupiscentis T 10 cognoscere om. F, 11 tacuerint Ta, taceant ex tacueret μ m. 2 dixero nOlI opibus] di uero masonibus T, di t (spatio uacuo relicto) 12 defici] felici t deficitur scripsi, defigitur TL, deficit tqiv 13 nostram w satiet] sci et T 14 utrumque Tin utrimque ju, in utnnnque w urgemus Tl; si quidem add. v uos nos] tuos nos Ttet nos up: m. 1 15 auribus] precibus v 19 in licet T, in eo licet fort. 20 illi ft praetereo] praeter eorum T 22 sapientiae om. T spaalis u, spiritakm T\' si om. wp )

Aiunt apostolorum litterae, debere neophytos praeteriri, ne stapore gentilitatis nondum fundatis sensibus adhaerente aliquid, in Deum nouitas inerudita peccaret. ille fuit primus et puto solus exemplo, plus fide posse quam tempore promoueri. sed etsi in apostolorum actibus eunuchus ille describitur, quia toto corde crediderat, a Philippo statim tinctus: non est similis comparatio. ille enim et Iudaeus erat et de templo Domini ueniens prophetam legebat Isaiam, et sperabat in Christo, etsi nondum eum uenisse crediderat: hic de imperitis gentibus ueniens tam matura fide coepit, quanta pauci fortasse perfecerint. mora denique circa gratiam Dei nulla, nulla dilatio. parum dixi: presbyterium uel sacerdotium statim accepit. quia enim non omnes honoris gradus crederet tali mente credenti? multa sunt quae adhuc plebeius, multa quae iam presbyter fecerit, multa quae ad ueterum exempla iustorum imitatione consimili prosecutus prof [*]( loperibus] uirtutibus 10 2 meti t, metit corr. in messuit T, metet fort. seuit] seruit Τμ1ω, serit μ2; fort. seuerit scropibus to 3 cummaxime T, umquam de tOwv plantatis] palmitis w, nouiter plantatis v 4 incredibiliter T, increduliter L, incredibilia μωυ 5 peruenit IO potes T dici ex dice T m. 2 res enim] sensum ωμ quae fidem (t sed quae 8. 1. m. 2 peruenit to 6 inquam tritura] si potest Tt sed add. T m. 2 in margine: dici messis uindcmiam w 7 apostoli toftv litteras T neoffitos p praeterire T*, praeterim p1 8 nundum w 9 dno T nouita t ineradita] inendita T, om. t in spatio uacuo et] ut t puto om. 10 10 posse om. 11 etsi om. T actis v enonohus to 12 consimilis 10 13 fuerat ωμ templi T . domini om. T 14 per prophetam (i iaiam om. ωμ in om. T 15 eum om. w hinc T 16 coepit fide μυ, ceperunt fide to perfecerunt Tv 17 dei gratiam 11 nulla om. T 18 uel T, et (iv, om. 10 statim] stygim T accepenmt to, om. t 19 honorum v gradus] gerendus to menti w \'quae om. T 20 adhunc T multa sant p1 presbiterio T fecit v 21 persecutus T (prosecatus t) )

Erat sane illi etiam de nobis contubernium uiri iusti et laudabilis memoriae Caeciliani et aetate tunc et honore presbyteri, qui eum ad agnitionem uerae diuinitatis a saeculari errore correxerat. hunc toto honore atque omni obseruantia diligebat, [*]( 1 deo T, dm fl., dominum wv obsequio praestitit v sermo] serui M 2 do om. w praedioatum T, predestinatum ωμυ laudationem T 3 deo placuisset r 4 aliquo T, aliqui dei fi, aliquid dei w, aliquo dei v et cui om. u 5 comparetur to dicebat w 6 et om. ωμ 7 contemptis] eontentus (i 8 tantum] tm fi exeroitate Tto proflcit T, perfecit w pietatis om. wp, temporarie T*, temporalia wuv 9 penuriam T 10 suadella T, medella wu. 11 sedibus T, aensibne ωμ fiia] aera (i 12 diabulo Tl, diabolis ωμ1 impetui w, impetus Tl deum v 13 suam fidem T gratiair domue ex dns ju. m. 2 14 reuocata] reuersa v; est add. wv sinu uacuo om. p, uacua w 15 directus ... illo om. to 16 uentus t potentiori w 18 per om. ωμ19 ipse om. ωμ 20 se om. T 21 nobis] nonis ωμ 22 caecSliani TwfiFL, caeciiH v et aetate tunc] etate w presbiterii T 88 nere T )

Longum est ire per singula: enumerare cuncta eius onerosim est. aa. proDationem Donorum operum SOlum noc aroitror satis esse, quod iudicio Dei et plebis fauore ad officium sacerdotii et episcopatus gradum adhuc neophytus et ut putabatur nouellus electus est. quamuis in primis fidei suae adhuc diebus et rudi uitae spiritalis aetate sic generosa indoles reluceret, ut etsi nondum officii spei tamen fulgore resplendens imminentis sacerdotii totam fiduciam polliceretur. non praeteribo etiam illud eximium, quemadmodum cum in dilectionem eius et honorem totus popuius inspirante Domino prosiliret, humiliter ille secessit, antiquioribna cedens et indignum se titulo tanti honoris existimans, ut dignus magis fieret. magis enim dignus efficitur, qui quod meretur exrnsat. quo tunc ardore plebs aestuans fiuctuabat, spiritali deaiderio concupiscens, ut exitus docuit, non episcopum tantum: in eo enim quem tunc latenti diuinitatis praesagio taliter fiagitabat, non solummodo sacerdotem sed et futurum martyrem requirebat. obsederat fores domus copiosa fraternitas et per omnes aditus sollicita caritas circuibat. potuisset fortasse tunc illi apostolicum illnd euenire, quod uoluit, ut per fenestram deponeretur, si iam [*]( 1 suscipiens ω 2 demulsis T, de multis t; eius add. v 3 merito wv 4 arcessitione v, accersioae ωμ2 5 et] ut v communicationem T, eommunione ωμυ 6 pietates T, pietat t (post at spatio 2 litt. relicto) 7 ire onu ωμ singulae T numerare Tfi, nuixtiare fD, om. v cuncta ... est om. to cuncte T, sancta Oicon. eios] facta add. pv 8 est] enarrare add. n, enumerare add. p 9 esset T 11 rudia to 12 spualis p ut solet reluieret M 13 spe wp1 tamen «x tm fi m. 2 15 in om. p dilectione eius et honore T 16 ad.. spirante v, spirante ωμprosileret Tw 17 sedens w dignum T 18 meretur] timet 10 19 estuante ωμ 20 tantum episoopum wv 21 latentis 10, latentem v prosagio to 22 et om. t futurum] etiam add. v requirebant T 24 posset tunc illi fortasse w 25 eueoiret T, connenire w fenistram T iam tum Τμ, iam ID, tamen cum F, cum v )

Exinde quemadmodum se gesserit, quis referre sufficiat? quae illi pietas, qui uigor, misericordia quanta, quanta censura. tantum sanctitatis et gratiae ex ore lucebat, ut confunderet intuentium mentes. grauis uultus et laetus nec seueritas tristis nec comitas nimia, sed admixta utrimque temperies, ut esset ambigere uereri an diligi mereretur, nisi quod et uereri et diligi merebatur. sed nec cultus fuit dispar a uultu, temperatus et ipse de medio. non illum superbia saecularis inflauerat, nec tamen prorsus adfectata penuria sordidarat: quia et hoc uestitus genus a iactantia minus non est, quod ostendit taliter ambitiosa frugalitas. quid autem circa pauperes episcopus faceret, quos catecumenus diligebat? uiderint pietatis antistites seu quos ad officium boni operis instruxit ipsius ordinis disciplina seu quos sacramenti religio communis ad obsequium exhibendae dilectionis artauit: Cyprianum de suo talem accepit cathedra, non fecit. [*]( 1 similaretnr F, fiimilaret TfiL, simularet w 2 omnes] oseinis T, om. t in spatio uacuo suspensos anxio ωμ 3 inuictus to 4 restituerunt tofi1 ut et T, et Wfi, etiam ut v 5 patientiae T, patienter wp, quam patienter v 7 cui] ui T non posset w 9 se om. Twfi quis ex qui p. m. 2 10 illa T qui] qui illi w misericordiae wp quanta om. Twu, 11 tamen] tantum w ore] ore eiua v inuentium mentes T, hominum mentes intuentium. w 12 nec] ne T 13 sed om. w recte fort. utrumque T, ut quam w, utq. fi 14 an] plus an v meretur w et uereri] uereri w 15 disper 10 16 affecta iam fi 17 sordiderat Tl et] ad w uestimenti w a] et w 18 quod TFL, quam Wfiv ostendit T, ostentat FL, obstentata w, ontata fi, ostentata v aliter T fragalitas T, fragilitas Fw 19 episcopos T facere w caticnminus T diligebant T 20 uiderit w antistes w, antestis T, ant stis t seu] esse seu T quos] quod ωμ 21 quos] quod wp. 22 arctauit p. 23 accipit cathedram T )

Statim denique pro talibus meritis etiam proscriptionis gloriam consecutus est. nec enim aliud oportebat, quam ut eum qui intra secretam conscientiae latebram religionis et fidei toto honore florebat etiam publice celebrata gentilium fama titularet. posset quidem tum pro uelocitate qua semper omnia consecutus est etiam martyrii circa eum debita corona properare, maxime cum et suffragiis saepe repetitis ad leonem postularetur: nisi per omnes ordines gloriarum transeundum illi eSset et sic ad summa neniendum, et nisi imminentes ruinae ope tam fecundi pectoris indigerent. finge enim tunc illum martyrii dignatione translatum. quis emolumentum gratiae per fidem proficientis ostenderet? quis uirgines ad congruentem pudicitiae disciplinam et habitum sanctimonia dignum uelut frenis quibusdam lectionis dominicae coerceret ? quis doceret paenitentiam lapsos, ueritatem haereticos, schismaticos unitatem, filios Dei pacem et euangelicae precis legem? per quem gentiles blasphemi repercussis in se quae nobis, ingerunt uincerentur? a quo Christiani mollioris affectus tirca amissionem suorum aut, quod magis est, fidei paruioris consolarentur spe futurorum? unde sic misericordiam, unde patientiam disceremus? quis liuorem de uenenata inuidiae malignitate uenientem dulcedine remedii salutaris inhiberet? quis martyres tantos exhortatione diuini sermonis erigeret? quis denique tot confessores frontium notatarum secunda inscriptione signatos et ad exemplum martyrii superstites reseruatos incentiuo tubae [*]( 3 intra in T secreta p. et om. T 5 potuisset v tunc ωμυ 6 circa] certa to 7 cum] mecum T seperetur T (repetitis ..., postulare om.) et nisi T 8 illi om. w 9 iniminentis ruinae T imminens nuDa wuv iam T 10 indigere T, indigeret Wfiv. iranslatione dignatum 10 11 quis] qui se T, quod wa pro fide (i ostendere 10 12 uirginem wu. discipline w 13 dominici] , dñr T 14 coherceret T 15 filius Tl 16 blaephemia to percussi wa in se] in his wp, in se iis v quae] qua et a T 17 uince- retur T mollioris] meliores Tw 18 admissionem w suorum om. 40 peruioris 10, pars iuris T consolaretur (i, consularentur T, 19 spe] saepe (i sic et ti unde om. (i patientiam] pacem T 20 uenata 10 malignitatem T \' 21 dulcedinem Tw remediis salutarem T (non t) exhiberet T, imbiberet (i martyras n 22 exoratione T 23 fortium non tantorum p scriptione T signatus T, insignatos 10 24 superstitis Tfi1 ) [*]( m. ) [*]( g )

Puto denique etiamnunc aliqua de dilationis utilitate dicenda, tametsi iam dudum pauca perstrinximus. dum enim quae uidentur postmodum subsecuta satiamus, sequitur ut probemus, secessum illum non hominis pusillitate conceptum, sed sicuti est uere fuisse diuinum. uastauerat popujum persecutionis infestae insolens atque acerba grassatio, et qui omnes decipere una fraude non poterat artifex hostis, quacumque miles incautus prodiderat latus nudum, dispari genere saeuiendi singulos diuersa strage deiecerat. debebat esse qui posset saucios homines et uaria expugnantis inimici arte iaculatos adhibita medicinae caelestis medella pro qualitate uulneris uel secare interim uel fouere. seruatus est uir ingenii praeter cetera etiam spiritaliter temperati, qui inter resultantes conlidentium schismatum fluctus [*]( 1 animare w bene oin. wp. spiritalium T contingit w 2 necessario T1 et tam] etiam wp 3 dalatus T (non t) multis w 4 aliud quid T excusam w 5 uitare T 6 uero T, uero ωμ sed iusta formido om. w domino T 7 offenderet T malet w quam sic] quem si T 8 dicat T in om. T si de T, fides WIO, sic v 9 mancipiata T et nisi w latebra ωμnunc T 10 iuuenti T, uinens wp. peruisset et iam w peccaret Tivu 11 dicenda] disserenda 11 12 dum] per haec 11 quem uidetur T 13 satiamus T, faciamus t, sentiamus FL, sciamus wp., owi. o; de satiare cf. indicem 14 pusillanimitate v secuti T 15 dei populum w/xv infectae T 16 acerua T (non t) crassatio ωμqui T, quia wuv 17 quemcumque T prodierat T \' 18 latus] laetus T dispari genere] dispartgere T, dispargere t 19 et om. T expngnatis T 20 inimica T 21 medela WV, medellas T secure 10 22 uir ingenii] uirginei p praeter] propter io temperanti T, temperantis wp 23 fructus to )

Percurramus tamen cetera, si uidetur. erupit postmodum lues dira et detestabilis morbi uastitas nimia, innumeros per diem populos ad suam quemque sedem abrupto impetu rapiens eontinnatas per ordinem domos uulgi trementis inuasit. horrere . omnes fugere uitare contagium, exponere suos impie, quasi cum illo peste morituro etiam mortem ipsam posset aliquis excludere. iacebant interim tota ciuitate uicatim non iam corpora, sed cadauera plurimorum et misericordiam in se euntium contemplatione sortis mutuae flagitabant. nemo respexit aliud praeterquam lucra crudelia. nemo similis euentus recordatione trepidauit, nemo fecit alteri quod pati uoluit. quid inter haec egerit Christi et Dei pontifex, qui pontifices mundi huius tanto plus pietate, quanto religionis ueritate praecesserat, scelus est praeterire. adgregatam primo in loco plebem de misericordiae bonis instruit. docet diuinae lectionis exemplis, quantum ad promerendum Deum prosint officia pietatis. tunc deinde subiungit non esse mirabile, si nostros tantum debito caritatis obsequio foueremus: eum enim perfectum posse fitfri, qui plus aliquid publicano uel ethnico fecerit, qui malum bono uincens et diuinae clementiae [*]( 1 iter] inter TwL libram limitem T non] nonne v, num (i. 010 om. t 3 fortuito v ecclesiae T illius F uoce] luce T 4 respondit et dicit T 5 admitti w non credo om.wu 7 luis T detestabiles w 8 populus T ad suam quemque (quoque p, quamque w) sedem Twp., a sua quemque sede a arropto w, arupto u1 9 uulgo T horrore (i 10 fugere] flere TFL 11, moriturus F possem aliquis T, aliquis posset v 12 in tota 17 uicatim om. wuv non om. T 13 transeuntium ωμυ 14 alind] illud L 16 pati] sibi fieri Oxon. noluit ωμ2 17 christus et dei pontifices T 18 est] erat wp. 19 premo to looo uno 17 misericordiae] nunc tc 20 instituit 17 docens wuv, rtdocet L 21 dno T pietatis] ueritatis T 22 mirabiles in uro tantum T et obsequio p sed et s. I. m. 2 23 eum enim T, cum μ, eum wv quis plus w, qui boni F 24 uingens wat, iungens T dementie w ) [*]( g* )

Multa alia et quidem magna, quae temperandi uoluminis ratio non patitur prolixo opere sermonis iterari: de quibus hoc tantum dixisse satis est. quod si illa gentiles pro rostris audire potuissent, forsitan statim crederent. quid Christiana plebs faceret, cui de fide nomen est? distributa sunt ergo continuo pro qualitate hominum atque ordinum ministeria. multi qui paupertatis beneficio sumptus exhibere non poterant, plus sumptibus exhibebant, compensantes proprio labore mercedem diuitiis omnibus cariorem. et quis non sub tanto doctore properaret inuenire partem aliquam talis militiae, per quam placeret et Deo patri et iudici Christo et interim sacerdoti? fiebat itaque exuberantium operum largitate, quod bonum est ad omnes, non ad solos domesticos fidei. fiebat plus aliquid quam de Tobiae incomparabili pietate signatum est. ignoscat ille et ignoscat iterum et frequenter ignoscat aut ut uerius dixerim merito concedat, [*]( 1 exerces T persequentium ωμυ 2 sicut w monet dns ju, ** monet T, monet t orarit v, om. T facit deus ωμ, deus facit v 3 solem suum v super bonos et malos suum solem w impartitur w 4 cunctis malim tam tantum W; sed etiam alienis add. v 5 non] cur non v imitatur ωμυ respondete inquit v 6 dum T, diem w 7 degenere sese T probari v sabole T 8 aemulatione wv 9 quidem] quedam w magna] praetereo add. wv 10 prolixo wp., proximo T, prolixiore v opere sermonis scripsi, onere sermonis Twp., sermone v; cf. cap. 14 interari T, replicari v 12 potuisse w forsitam satim statim p1 quod to christiane pleps T 13 faceret] falret 10 14 pro qualitate continuo M misteria ωμ 15 paupertatis beneficio] angustia paupertatis beneficia. v 16 propriora T 17 inueniri in parte aliqua v 19 interim] tam bono interim v 20 apud omnes v, om. T non] non solum w 21 de om. wp. inconparabile T 22 illi w illiterum p1 23 ant ut) ut T, et ut 10, at ut p dixerit TH, dixerat Tl et merito concedam tofi )

His tam bonis et tam piis actibus superuenit exilium. hanc enim uicem semper repraesentat impietas, ut melioribus peiora restituat. et quid sacerdos Dei proconsule interrogante responderit, sunt acta quae referant. excluditur interim ciuitate, ille qui fecerat boni aliquid pro ciuitatis salute, ille qui laborauerat ne uiuentium oculi paterentur infernae sedis horrorem, ille inquam qui excubiis pietatis inuigilans pro nefas ingrata bonitate prouiderat, ne omnibus tetram ciuitatis faciem relinquentibus multos exsules \'deserta respublica ac destituta patria sentiret. sed uiderit saeculum, cui inter poenas exilium computatur. illis patria nimis cara et commune nomen est [cum parentibus]: nos et parentes ipsos, si contra Dominum suaserint, abhorremus. illis extra ciuitatem suam uiuere grauis poena est: Christiano totus hic mundus una domus est. unde licet in abditum et abstrusum locum fuerit relegatus, admixtus Dei sui rebus exsilium non potest computare. adde quod Deo integre seruiens etiam propria in ciuitate peregrinus est. dum enim se a carnalibus desideriis continentia sancti spiritus abstinet conuersationem prioris hominis exponens. inter ciues suos aut ut prope dixerim inter parentes ipsos uitae terrestris alienus est. accedit*quod etsi haec alias I poena posset uideri, in huiusmodi tamen causis atque sententiis,, [*]( 1 christo T 2 post] per v nec actos p. 8 a rege et to, et arge T, agere et p. 4 tam piis] piis to exilium eaperaenit (i 5 nt] in T priora T 6 et] et nt ωμ quod T responderit] taceam add. ωμ 7 referam ωμ e (ex p) ciuitate ωμυ 8 bono T ille ... horrorem om. T 10 nigilans w nephas ωμ 11 pronideat to tetram] tractam T facient t 12 distitata T 13 poenas] etiam add. ωμ2, te add. p1 illis] omnibus v 14 nimis corr. in omnis pm. 2 parentibus] parentes TJtwp. nos et parentes om. w 15 contra deos uaserint T illis om. 10 17 est nna domus ωμ abditum] ambitam T abstrasam] absurdum to 18 religatas T admixtis tD\' \' exsiliam OJn. io 19 compatari to quid w deo om. t iif propria w 20 enim om. to a om. v 21 abstinens T, abstinent t 22 etiam inter v ant ut Twp., aat v proprie ωμ 23 terrestres T alienus] add. simplex fi1, exp. u* etsi] si T alias] talia corr. in et alia p. m. 2 24 possent p* )

Iam nunc, quod secundo posueram loco, cum gratiarum actione repetamus, prouisum esse diuinitus etiam pro animo tanti uiri apricum et conpetentem locum, hospitium pro uoluntate secretum et quidquid apponi eis ante promissum est qui regnum et iustitiam Dei quaerunt. atque ut omittam frequentiam uisitantium fratrum et ipsorum inde ciuium caritatem, quae repraesentabat omnia, qufbus uidebatur esse fraudatus, admirabilem uisitationem Dei non praeteribo, qua antistitem suum sic in [*]( 1 ad probandae] approbande ωμ pcrpetimur experimenta w 3 et pessimum om. T 4 ignoscentibus (i 5 puto T 6 locum om. fi situm Tfi 7 uisum ωμ habentur T 8 amoenitates scripsi, amoenitatis T, amenitate w, amoenitatem μυ uigoris t uicinia T sed et ωμ uasta rupes fi, uasta rupe T, rupes uasta w 9 hospitas Tft1 solitudines T, sollitudini w auia] uia T 11 qui T uenerant T, ueneratur w non si wti, non sibi T, cui si v, non sibi si fort. 12 deficerint T, defecerint t heliae] aliae T danicli wv 13 ministrarent] procurarent ωμ absit om. Twfi credat om. T minime T mundum modo t 14 confessionem T nominis christi wu, de futuro T 15 pontifices T misericordiae] nunc semper 10 16 instituat w honorum T, horum ωμυ; an bonorum? 18 animo] amico w 19 conpetentes T uoluptate (i 21 frequentium T1 22 ipsorum et v qui representabat to, quare praesentem quaerebat T 23 uideatur w 24 quam Tw antestitem T, antistem tc- )

Quid hac reuelatione manifestius, quid hac dignatione felicius? ante illi praedicta sunt omnia quaecumque postmodum subsecuta sunt. nihil de Dei uerbis imminutum, nihil de tam sancta promissione mutilatum. singula denique secundum quod ostensa sunt recognoscite. dilationem petit crastini, cum de passionis sententia cogitaretur, postulans ut res suas die illo quo inpetrauerat ordinaret. hic dies unus significabat annum, quo ille post uisionem acturus in saeculo fuerat. nam, ut manifestius dicam, eo die post exactum annum coronatus est, quo hoc illi ante annum fuerat ostensum. diem autem Domini, etsi non annum in diuinis litteris legimus, promissioni tamen futurorum debitum illud tempus accipimus. unde nihil interest, si nunc sub diei significatione solus annus ostensus est, quia illud plenius debet esse quod maius est. quod uero nutu potius et non sermone prolatum est, repraesentationi temporis seruabatur sermonis expressio: solet enim tunc uerbis quodcumque proferri, quotiens quidquid profertur impletur. nam et uere nemo cognouit quare hoc ostensum fuisset, nisi post eodem die quo id uiderat coronatus est. medio nihilo minus tempore imminens passio pro certo omnibus sciebatur: passionis tamen dies certus ab eisdem omnibus [*]( \' 1 non (i 8. I. m. 2 lecta] lata w 2 et sic scripsi, etsi Τωμυ 3 resipisco] gauderem v incerte ωμ, incerta T sic] est T tremebam] tenebar ex tenebatur w 4 pauore] pari T repulsaret T, repulsarent t 5 haec T 7 secuta w imminutum] immutatum w de om. T 8 sanctam promissionem T mutilatum est p, utilatum et T, m. sed M singula ... recognoscite add. (t* in marg. 9 delationem T 10 sententis passionis cogitaret w quo Tw, quem v, om. p. 13 exactum] > esitum corr. in exitum anni pm. 2 quo] quod T hoc om. w 14 autem diem t non om. T 16 accepimus u, accipiamus w sub om. p, sententie w 17 significationi T offensus fi quia] qua T 18 esse debet T 19 prolatum wu, planatum T, explanatum v temporis T s. I. m. 2 seruatur ωμ 20 solet] sed et w 21 uere nature w 22 ei ostensum v nisi] nisi quia v postquam Wfi quo id] quod T, quo ωμ 23 nihil hominis w pro certo om. 10 ab omnibus wuv 24 iisdem v )

Iam de Xisto bono et pacifico sacerdote ac propterea beatissimo martyre ab urbe nuntius uenerat. sperabatur iam iamque carnifex ueniens, qui deuota sanctissimae uictimae colla percuteret : et sic erant omnes dies illi quotidiana expectatione moriendi, ut corona singulis posset adscribi. conueniebant interim plures egregii et clarissimi ordinis et sanguinis, sed et saeculi nobilitate generosi, qui propter amicitiam eius antiquam secessum subinde suaderent: et ne parum esset nuda suadela, etiam loca in [*]( 1 scilicet om. v, licet T 2 nam et to, nam *** T angelom corr. in euangelium T (non t) 3 de filii nomine T, filii nomen tOfiv 4 scripture to relaturus] relicturus T 5 ibi T nuntius] nutritos p antestites T, antistites t 6 muniuit om. Twp, monstrauit maiim 7 et de] et T 8 dispositionem T uere] non to 9 summa] suprema iccirco v , dilatio eet] dilatione t 10 circa] cetera w fouendorum] curam add. v, dispositionem add. w supremo iudicio topv 12 aere Tμ etiam tantum to indulgenti T eiecant T (non t) 13 et qui occisuri erant om. T, et qui erant occurai tc* admissa v quam om. v . et om. wp, 15 notis t ministrare T, releuaret v 16 et om. ωμ pro uoluntate dispositis v 17 xjsto ftv, noto <0 18 ab urbe om. to sperabatur] expectabatur eo iam om. wp 19 sanctissimi top. uictimae om. Twfi 21 singulis possift T, posset singulis v 22 carissimi p. sed et] sed t, sed ut io saeculi] saecularis T 23 nouilitate T 24 et ne parum esset] me paroisiet T soadella n1, suadebant T et etiam p )

Et hi erant quotidiani actus destinati ad placentem Deo hostiam sacerdotis, cum ecce proconsulis iussu ad hortos eius (ad hortos, inquam, quos inter initia fidei suae uenditos et de Dei indulgentia restitutos pro certo iterum in usus pauperum uendidisset, nisi inuidiam de persecutione uitaret) cum militibus suis princeps repente subitauit, immo ut uerius dixerim subitasse se credidit. unde enim posset tamquam improuiso impetu mens semper parata subitari? processit ergo iam certus expungi quod diu fuerat retardatum, processit animo sublimi et erecto, hilaritatem praeferens uultu et corda uirtutem. sed dilatus in crastinum ad domum principis a praetorio reuertebatur, cum subito per Carthaginem totam sparsus rumor increbuit productum esse [*]( 1 sederet w offerebat T ille uero v 2 mente] me T neglexerant T blandientium w 3 fortasset T* etiam om. w pluribus t et fidelibus] fidelibus wp. 4 iubebatur T illi w sublimi T 5 praeconia T quia] qui t et de] de T 6 infestinatione Tw, infestinationem (i cristi nominis w annelente w seruns T 7 occasione T 9 fuit illi w sacri cupido v 10 nota passionis w contingeret Tx de om. ωμ 11 dno T negaretur T .12 et ii erant p, et ierant T dei T 13 sacerdotis cum om. wu proconsuli ft hortus T, ortos p, 14 ad om. t de dei T, dei ωμυ15 certu T usu T 16 inuidia fi, inquam T 17 repente] referente p se om. T 19 semper om. T praeparata T, pauitans w 20 diu om. w sublimis wu ot om. Tw erecto wu, secreto T hilari tamen t 21 proferens 10 . ultus T (uultns t) corde] sorde T uirtntis t 22 ad dominum] admodum w reuertabatur fi, reuerebatur w, renertebat T 23 increpuit Twu esse prodictum w )

Inluxit denique dies alius, ille signatus, ille promissus, ille diuinus, quem si tyrannus ipse differre uoluisset, numquam prorsus ualeret: dies de conscientia futuri martyris laetus et discussis per totum mundi ambitum nubibus claro sole radiatus. egressus est domum principis, sed Christi et Dei princeps et agminibus multitudinis mixtae ex omni parte uallatus [est]. sic autem comitatui eius infinitus exercitus adhaerebat, quasi ad expugnandam mortem manu facta ueniretur. eundi autem interfuit transitus stadii. bene uero et quasi de industria factum, ut et locum congruentis certaminis praeteriret, qui ad coronam iustitiae consummato agone currebat. sed ubi ad praetorium uentum est, nondum procedente proconsule secretior locus datus [*]( 1 iam T 8. l., om. w tassium p, tasium w de gloriosa fort. notitia T 2 proclarissimo w 3 concurrebant] ch. currebat T netsus 17 4 deuotione] diuinatione T gloriosiasimi w gentibug T et] etiam a dolendum] reliqua desunt in Tt; add. t: Erplicit de nita Cecilii Cypriani antistitis 5 oum] enim w 6 conaiuae eius] eis w ex more] comites ex more w 8 sui om. w 9 ei] enim wu diuina tunc (i 12 proconsule ωμ 13 segnitiam (i, senitiam w 14 conquerar] consequar (i hoc ut malum w 15 ut de] ut 10 16 quem om. w 20 laetus] iactus w 22 est om. w 23 est inclusi 26 uere wii 29 secertior w )

Legit itaque de tabula iam sententiam iudex quam nuper in uisione non legerat, sententiam spiritalem non temere dicendam, sententiam episcopo tali et tali teste condignam, sententiam gloriosain, in qua dictus est sectae signifer et inimicus deorum, et qui suis futurus esset ipse documento et quod sanguine eius inciperet disciplina sanciri. nihil hac sententia plenius, nihil uerius. omnia quippe quae dicta sunt, licet a gentili dicta, diuina sunt. nec mirum utique cum soleant de passione pontifices prophetare. signifer fuerat, qui de ferendo signo Christi docebat: inimicus deorum, qui idola destruenda mandabat: documento autem suis fuit, qui multis pari genere secuturis prior in prouincia martyrii primitias dedicauit. sanciri etiam coepit eius sanguine disciplina sed martyrum, qui doctorem suum imitatione gloriae consimilis aemulati ipsi quoque disciplinam exempli sui proprio cruore sanxerunt.

Et cum exiret praetorii fores, ibat comes militum turba: et ne quid in passione deesset, centuriones et tribuni latus tegerant. ipse autem locus conuallis est, ubi pati contigit, ut [*]( 1 iter om. (i, inter to 2 sedile] sed ille 10 3 honore] horrore to tessariis w, theBBariis p sed ariis sup. auris m. 2 quodam to 4 quasi] quem w 5 mutaret malim qui nidelicet v, ut to 6 ut] si v iam] in (i 9 contempserat] conspexerat (t 10 Bubito] sabbato 10, saluto fi\' 11 interrogatus (i 13 ęenten spualem 10 14 consignam 10 15 sectae suae p. 16 et qui] qui to et exp. (i 17 incipere d. senciri to 18 ducta (i1 20 etiam prophetare wp et qui w 21 qui] quod (i 24 sed 10, sed ad (i 25 cumsimilis emulanti p. 26 se sanxerunt μ 129 conuallis scripsi, qui uailis 10, qualis p, aequalis v )

Sic consummata passione perfectum est, ut Cyprianus qui [*]( It ) bonorum omnium fuerat exemplum etiam sacerdotales coronas in Africa primus imbueret, quia et talis esse post apostolos prior coeperat. ex quo enim Carthagini episcopatus ordo numeratur, numquam aliquis quamuis ex bonis et sacerdotibus ad passionem uenisse memoratur. licet semper Deo mancipata deuotio dicatis hominibus pro martyrio deputetur, Cypriapus tamen etiam ad perfectam coronam Domino consummante profecit: ut in ciuitate ipsa, in qua taliter uixerat et in qua prior fecerat multa praeclara prior et sacerdotii caelestis insignia glorioso cruore decoraret. quid hoc loco faciam? inter gaudium passionis et remanendi dolorem in partes diuisus animus et angustum [*]( 1 densatis ex se densalis pm. 2 at om. (i, ad w, sed v 2 uel per (i, per v 3 personae] praessnre ωμ repserant p., respirant w 4 negaret w zachei (i 5 uiderent fort. 6 et] etiam 10 labentem dexteram (i 8 hora] ora fi 11 talis (i, tali v et quod] quod (i est (t s. I. m. 2 publica. w 12 ipso om. w 14 uota] nita to ut] et w pari w 15 et sub] sub w 17 legationi w 19 sacerdotalis tofi corone w 20 et om. μ1 22 et bonus et ex p, et bonis to 23 mansipata w 25 perfecit (i 26 in qua taliter u. e. L q. prior om. p prior om. w 27 et] etiam v. )