Octavius

illic Vulcanus Iouis fulmen cum Aeneae armis in incude fabricatur, cum caelum et fulmina et fulgura longe ante fuerint, quam Iuppiter in Creta nasceretur, et flammas ueri fulminis nec Cyclops potuerit imitari nec ipse Iuppiter non uereri.

quid loquar Martis et Veneris adulterium deprehensum et in Ganymeden Iouis stuprum caelo consecratum? quae omnia in hoc prodita, ut uitiis hominum quaedam auctoritas pararetur.

his atque huiusmodi figmentis et mendacns dulcioribus corrumpuntur ingenia puerorum et isdem fabulis inhaerentibus adusque summae aetatis robur adolescunt et in isdem opinionibus miseri consenescunt, cum sit ueritas obuia, sed requirentibus.

Quis ergo dubitat hominum imagines consecratas uulgus orare et publice colere, dum opinio et mens imperitorum artis concinnitate decipitur, auri fulgore praestringitur, argenti nitore et candore eboris hebetatur?

quodsi in animum quis inducat, tormentis quibus et quibus machinis simulacrum omne formetur, erubescet timere se materiem ab artifice, ut deum faceret, inlusam.

deus enim ligneus, rogi fortasse uel infelicis stipitis portio, [*]( 1 lautum Andr. Schottus; at cf. Heum. VII, 457 et de uoc. coronatum Plat. de Rep. III, p. 398 A II quam sermone Vrsinus 3 tamen hominum rebus Vsener 4 Martem r; matrem P 5 a Briareo Vrsinus; at cf. p.26, 7; 34, 2; 36, 7 7 fleuisse Gelenim: fleuit Pr II loro Heraldm: thoro Pr, cesto Gelenius 9 Admeti Cypr. I. c. 1, 3 10 instruit Heusinger con. Nep. Them. 6,4 11 accepitPr, em. Gelenius II Vulcanus suppleuit Vrsinus 14cyclobsP 16 ganimeden P, ganimedem r 17 ut ui..tiis P; ut iudiciis Rigaltius 18 hiis P II dulcibus Heumann 19 hisdem r 20 adusque P: aliisque r II iisdem r 22 hominum scripsi: horum Pr 27 erubescet P II temere sc materies.. illusum (corr. in praef. illusam) r 1\\ materiSt P (g in ras.), materiei Vrsinus 28 lingeus P ) [*]( n. ) [*]( 3 )

et deus aereus uel argenteus de immundo uasculo, ut accepimus factum Aegyptio regi, conflatur, tunditur malleis et in incudibus figuratur: et lapideus deus caeditur, scalpitur et ab impurato homine leuigatur, nec sentit suae natiuitatis iniuriam, ita ut nec postea de uestra ueneratione culturam: nisi forte nondum deus saxum est uel lignum uel argentum.

quando igitur hic nascitur? ecce funditur, fabricatur, sculpitur: nondum deus est: ecce plumbatur, construitur, erigitur: nec adhuc deus est: ecce ornatur, consecratur, oratur: tunc postremo deus est, cum homo illum uoluit et dedicauit.

Quanto uerius de diis uestris animalia muta naturaliter iudicant! mures, hirundines, milui non sentire eos sciunt: rodunt, inculcant, insident, ac nisi abigatis, in ipso dei uestri ore nidificant: araneae uero faciem eius intexunt et de ipso capite sua fila suspendunt.

uos tergetis, mundatis, eraditis et illos, quos facitis protegitis, et timetis, dum unusquisque uestrum non cogitat prius se debere deum nosse quam colere, dum inconsulte gestiunt parentibus oboedire, dum fieri malunt alieni erroris accessio quam sibi credere, dum nihil ex his quae timent norunt. sic in auro et argento auaritia consecrata est, sic statuarum inanium consignata forma, sic nata Romana superstitio: quorum ritus si percenseas, ridenda quam multa, quam multa etiam miseranda sunt !

nudi cruda hieme discurrunt, alii incedunt pilleati, scuta uetera circumferunt, pelles caedunt, mendicantes uicatim deos ducunt: [*]( 1 aerens Gelenius: ereus P, cereus r, aureus Gataker 2 ut accepimus Vonk L. L. p. 56: ut Baepius Pr ; iam Gatakerus ut legimus uel ut scimus flagitauerat; de re cf. Herodot. 2, 1, 72 3 in addidit Meursius; cf. p. 33,12.Arnob. I, 39; in inc. (sine et) Wowerus 4 deus addidit Vahlen II sculpitur de Muralto, operarum ut uidetur errore \\I impurato P: imperito r 8 scalpitur r 10 illum P: ille r II uoluit P: nouit Mewrsiue, coluit Daui#ius 11 Quanto uerius Vrsinus: quanta uero Pr, quam uero Dombarl; Vrsini coniecturam ita probabat Heumannus, ut naturaliter delendum censeret 12 milui (nam non s. eos sciunt) Heumann II rodunt Wowerus: norunt Pr 13 insultant (i. e. conspurcant) Wowerus 15 tergitis r II quos facitis et protegitis, timetis Meursius 18 mallunt P 22 quam multa quam multa Heumann: quam multa Pr, quam multa, multa Gelenius 23 discurrunt alii, alii inc. Heumann 1\\ pilleati P: pileati edd. 24 pelues Monachius (ad Polycarpi epist. II, 366), peltas Cuperus 1\\ uicatim Gelenius: uicantes Pr )

quid, qui sanguine suo libat et uulneribus suis supplicat, non profanus melius esset quam sic religiosus? aut cui testa sunt obscena demessa, quo modo deum non uiolat qui hoc modo placat, cum si eunuchos deus uellet, posset procreare, non facere? quis [*]( 5 ) non intellegat male sanos et uanae et perditae mentis in ista desipere et ipsam errantium turbam mutua sibi patrocinia praestare? hic defensio communis furoris est furentium multitudo.