Divinarum Institutionum

nec mirum cuiquam debet uideri, si regnum tanta mole fundatum ac tamdiu per tot et tales uiros auctum, tantis denique opibus confirmatum aliquando tamen conruet. nihil est enim humanis uiribus laboratum quod non humanis aeque uiribus destrui possit, quoniam mortalia sunt opera mortalium.

sic et alia [*](AUCTORES 12 ss. prima omnium Aegyptus] cf. Orae. Sibyll. V 54 ss. (-pwTov). 77-85. 180. 14 s. gladius] cf. ibid. III 316 s. 15-19] cf. ibid. 350-355. 22-24] cf. supra c. 11, 5. ) [*](BHSP] 1 -stitia remxuiuit B3 rarescit BHP1, corr. P3 ita] et P \'im\'pietas P2 auar- rcnouauit B3 2 crebrescit BPI, corr. P3, crebescent S 3 sceleratis sint S diu uexeutur HS 4 isiut S5 *boni P v 5 confundetur (e ex a m. 2) H, coufundet* (v i. e. ur add. m. 2) S 6 nisi aut quaesitumJ aut uisi malo quaesitum P, sed cf. Epit. 66, 1 nemodefensum 7 ui H possirdelbuut H2 fidis B 11 erWtft P3 obpugnabaut P1, corr. P3 ciuitates (e ex i m. 3) P 12 primral H2 14 peragrauit Bl, corr. B2 gladius] clades S gladiuis,*orbem P 15 cunctu H 16 haec] haec enim H 18 e B, de H, e S, *e (a er.) P; cf. pag. 629, 25 asia B reuertitur H 20 ifjundatum P3 21 retl P2 22 est enim BS, dubitanter recepi, est HP 23 aeque om. H 24 sic (i. e. -cut) et S )

non inscite Seneca Romanae urbis tempora distribuit in aetates. primam enim dixit infantiam sub rege Romulo fuisse, a quo et genita et quasi educata sit Roma; deinde pueritiam sub ceteris regibus, a quibus et aucta sit et disciplinis pluribus institutisque formata; at uero Tarquinio regnante cum iam quasi adulta esse coepisset, seruitium non tulisse et reiecto superbae dominationis iugo maluisse legibus obtemperare quam regibus; cumque esset adulescentia eius fine Punici belli terminata, tum denique confirmatis uiribus coepisse iuuenescere.

sublata enim Carthagine, quae tam diu aemula imperii fuit, manus [*](AUCTORES 2-4] cf. Orac. Sibyll. III 159—161; VIII 6 ss. § 14- 16] cf.frg.99 et adnot. Haasii, qui Lactantium Seuecam patrem significare existimat, quae sententia est etiam Mai ad Cic. de rep. II11, 21 (ed. Stuttg. 1822, pag. 149 adn. 2), Jahnii in praef. edit. Flori pag. XXXVIII ss., Rossbachii, de Senecae philos. librorum recensione et emendatione (a. 1888) pag. 164 ss., cf. Addenda. nostra ad pag. 61, 3—7 et \'Auctores\' ad I 22, 1-4; Aunaei Flori (cf. I § 4-8), non Annaei Senecae, cum Lact. nomina confuderit, locum esse uolunt cum Salmasio in edit. Flori a. 1609, not. et castigat. pag. 12, Spengelius, Abhandl. der philos.-philol. Classe der bltir. Akad. der Wissensch., uol. IX, part. 2 (a. 1861), pag. 317 ss., et Ungerus, Philol. XLIII 438 ss.; Senecam philosophum, qua in opinione fuerunt priores quidam uiri docti, uelut Vossius de histor. lat. I c. 30 (ed. Amstelod. 1699, pag. 52), Fabricius, Biblioth. lat. uol. II pag. 439 ed. 1773, alii (cf. Buenemannum), retinet Westerburgius, Mus. Rheu. XXXVII 47 s. — cf. Ammian. Marcell. XIV 6, 4. § 15] aut Seneca aut Lactantius Sallust. Cat. c. 10 (maxime § 1) sequitur. ) [*](BHSP] 2 et (ante Aegyptios) om. H et grecos et persas H adsyrios ln, corr. P3 3 terra\'rũ P1? distructis B 5 regni P magni- tudinis S 6 labsu B 7 iscite H urbes (e ex i) B 8 in] per edd. aetatis B\', corr. B2 10 ducata P pueritia S 12 ad B cum iam quasi] cum iam quasi cum S 13 seruitium non tulisse in mg. H2 17 iuueniscere (alt. i ex e) P3 18 etenim S tandiu S )

haec fuit prima eius senectus, cum bellis laeerata ciuilibus atque intestino malo pressa rursus ad regimen singularis imperii reccidit quasi ad alteram infantiam reuoluta. amissa enim libertate, quam Bruto duce et auctore defenderat, ita consenuit, tamquam sustentare se ipsa non ualeret, nisi adminiculo regentium niteretur.

quodsi haec ita sunt, quid restat nisi ut sequatur interitus senectutem? et id futurum breui contiones prophetarum denuntiant sub ambage aliorum nominum, ne facile quis intellegat.

Sibyllae tamen aperte interituram esse Romam locuntur et quidem iudicio dei, quod nomen eius habuerit inuisum et inimica iustitiae alumnum ueritatis populum trucidarit.

Hystaspes quoque, qui fuit Medorum rex antiquissimus, a quo amnis nomen accepit qui nunc Hydaspes dicitur, admirabile somnium sub interpretatione uaticinantis pueri ad memoriam posteris tradidit: sublatuiri ex orbe imperium nomenque Romanum multo ante praefatus est quam illa Troiana gens conderetur. [*](AUCTORES 13 ss. Romam] cf. Orac. Sibyll. VIII 9-159. 165 (III 364). 171-173. § 19 Hystaspes] cf. Hilgenfeldium, Nouum Testament. extra canonem receptum, fascic. IV ed. alt. (1884) pag. 64, et locos ab eo adlatos. ) [*](EXPILATORES 15-17] Isidor. orig. XIII 21, 12. ) [*](BHSPj 1 terrae ImarJique P 3 uterentur H 4 haec] et haec (ae ex a m. 3) P lacerata> PJ 5 cibilibus H intestino ras. ex in testimonio S rursu S 6 recidit S ad alteram] adulteram H 7 duce B2 8 ipsam H 9 recentium S uteretur S 10 resta*t (n er.) S interitursl P3 senec*tute (in ras. et s. 1. m. 2) P 11 declarant SP post ambage 2 uel 3 litt. eras., quarum extrema m ?, B 12 ne om. P apert*e V (a er.) B 13 locuntur B, loquuntur HP, loquantur (corr. m. 2) S 14 numen Bl, corr. B3 15 histaspes Bae, corr. m. 1 uel 2, histaspex H, 4 hydaspes S, hystaspes (corr. m. 3) P 16 fuit H, fuerit BP, fuerat S 17 amnis (quoque) edd. hysdaspes B Isidor., chydaspes H admirabilis omnium HP 18 uaticinantis (tcrt. i ex e m. 3) P 19 sublatuiri B, r sublatuiLri P, sublatum iri HS; cf. ad pag. 23, 4 20 precatus H )

Quomodo autem id futurum sit, ne quis incredibile arbitretur, ostendam. in primis multiplicabitur regnum et summa rerum potestas per plurimos dissipata et concisa minuetur. tum discordiae ciuiles in perpetuum serentur nec ulla requies bellis exitialibus erit, donec reges decem pariter existant, qui orbem terrae non ad regendum, sed ad consumendum partiantur.

hi exercitibus III mensum auctis et agrorum cuius destitutis. quod est principium euersionis et cladis. disperdent omnia et comminuent et uorabunt.

tum repente aduersus eos hostis potentissimus ab extremis finibus plagae septentrionalis orietur, qui tribus ex eo numero deletis qui tunc Asiam obtinebunt, adsumetur in societatem a ceteris ac princeps omnium constituetur.