Divinarum Institutionum

quoniam crescit inquit mens in pueris et in iuuenibus uiget et in senibus deminuitur, apparet esse mortalem. primum non idem est anima et mens: aliut est enim quo uiuimus, aliut quo cogitamus. nam dormientium mens, non anima sopitur, et in furiosis mens extinguitur, anima manet, et ideo non exanimes, sed dementes appellantur.

mens ergo id est intellegentia uel augetur uel minuitur pro aetate. anima in statu suo semper est, et ex quo tempore spirandi accipit facultatem, eadem usque ad ultimum durat, donec emissa corporis claustro ad sedem suam reuolet.

deinde, quod anima quamuis a deo sit inspirata, tamen quia tenebroso domicilio terrenae carnis inclusa est, scientiam non habet, quae est diuinitatis.

audit igitur ac discit omnia et sapientiam discendo et audiendo capit, et senectus non minuit sapientiam, sed auget, si tamen [*](AUCTORES 4 s.] Lucr. III 434 s. 8] ibid. 445 ss. 22 s. senectus-decursa est] cf. Cic. de sen. 8, 26: sed uidetis eqs.; 18, 62. ) [*](BHSPj 2 ftdhuc1 (s. l. m. 2) corpus ad spiritu sic H 3 ac ex a 82 qua (~ m. 3) P 4 euanesceret H, uix recte, cf. pag. 621, 2 \'uelut umor1 B1 5 fra<gili UJase P2 6 defluit H terram qua S 7 illa P 9 mens scripsi, sensus C; cf. quae sequuntur et L-ucr. III 446. 453 liget at (sic) in senibus s. I. P3 et om. S 10 diminuitur BS 11. 12 utroque loco quod edd. 12 nam ex non P3 14 exai nimis B, excordes P 15 uel (ante minuitur) om. H pro aetate] jetate ,0 (i. e. propriaetate, \' et t add. m. 2) S anima] tAia n (i. e. Anima uero) 82 16 et om. H inspirandi BH accepit S 18 deinde, quod] cf. ad pag. 324,4 20 inclusa est scientiam] inclusaestiṅċlu̇ṡȧeṡėṅseientiam ut uid. Bl, inclusaest∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗∗ scientiam B2 inclausa H 21 augit Bl, corr. B3 )

at enim memoria deficit. quid mirum si labentis domicilii ruina premitur mens et praeterita obliuiscitur, non aliter futura diuina quam si carcerem quo cohibetur effugerit?

uerum eadem inquit dolori et luctui obnoxia est et ebrietate dementit, unde fragilis ac mortalis adparet.

idcirco igitur uirtus et sapientia necessaria est, ut et maeror, qui contrahitur indigna patiendo ac uidendo, fortitudine repellatur et uoluptas non modo potandi, sed etiam rerum ceterarum abstinentia superetur. nam (anima) si careat uirtute, si uoluptatibus dedita molliatur, morti fiet obnoxia, quoniam et uirtus, ut docuimus, inmortalitatis est fabricatrix et uoluptas mortis.

mors autem, sicut ostendi, non funditus perimit ac delet, sed aeternis afficit cruciatibus. nam interire prorsus anima non potest, quoniam ex dei spiritu qui aeternus est originem cepit.

anima inquit etiam morbum corporis sentit et obliuionem sui patitur et sicut aegrescit, ita etiam saepe sanatur.

hoc est ergo cur maxime uirtus adhibenda sit, ne ullo corporis dolore frangatur et obliuionem sui non anima, sed [*]( 14 docuimus] III 12; VII 9 ss. 15 ostendi] III 19,3-10; VII 11,2. ) [*](AUCTORES 1 ss. si nimia senectus eqs.] Lucr. III 451 ss. 3] ibid. 453; cf. etiam Cic. de sen. 7, 21: at memoria minuitur. 6] ibid. 459-486. 14 fabricatrix] cf. ibid. 472. 18] ibid. 487—522.\' ) [*]( i BHSPj 1 iuuenilis S, iuuenalis BH, iuuenalis (corr. m. 3) P aetatis (ti add. m. 1 uel 2) B et] sed BS 2 non est animae uitium post obsurduit traicit Heumannus e*uanuit (x ? er.) B 3 torpit H obsorduit SP 4 labentis (i ex e m. 3) P 5 diuinat (t add. m. 2) S 6 carcerem (pr. e ex a m. 2) S cohibetur (e ex i m. 3) P 7 lucturjl p3 dedementit H 8 ido S 9 necessaria B et om. H maeror P, meror BS, memor H qui edd., quo C contrahuntur P 11 putandi HPac certarum H 12 anima addidi, cf. 622, 5 13 debita, sed b part. eras. B mojliaitur B3, motliatur p3 morti fiet] mortificet et H fiat SP1, corr. P3 et om. B 14 est] et H 16 afflLcit B2, ac deficit pI, ardere facit s. I. corr. P3 17 quia Bl fa dcl. B3) prr 18 sensit B\', corr. B* 19 aegr∗escit ex egraescit JB2 20 ho\'c\' P3 )

nam quia iuncta est anima cum corpore, si uirtute careat, contagio eius aegrescit et inbecillitas de societate fragilitatis redundat ad mentem, cum autem dissociata fuerit a corpore, uigebit ipsa per se nec ulla iam fragilitatis condicione temptabitur, quia indumentum fragile proiecit.

sicut oculus inquit eunlsus ac separatus a corpore nihil potest uidere, ita et anima separata nihil sentire, quia et ipsa pars est corporis.