Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

num igitur dubium est quin illi omnes quid esset bonum et malum ignoraueriut, qui nec deum nec aduersarium dei scierunt?

itaque finem bonorum ad corpus et ad hanc uitam breuem retulerunt, quam scilicet solui et occidere necesse est, non sunt progressi ulterius, sed omnia eorum praecepta et omnia quae inducunt bona, terrae inhaerent et humi iacent, quoniam simul cum corpore, quod est terra, moriuntur.

pertinent enim non ad uitam homini conparandam, sed ad quaerendas uel augendas opes honores gloriam potentiam: quae sunt uniuersa mortalia, tam scilicet quam ille qui ut ea sibi contingerent laborauit. hinc est illud:

  1. uirtus, quaerendae finem rei scire modumque
    2. .
[*](AUCTORES 21] cf. pag. 495, 7. ) [*](BRHSPVJ 1 erraueriwt B, erraueriint (exp. m. 2) P quae (a in ras. ex 2 litt. m. 3) B ruer01 B3 2 unde B2 3 scilicet ille S, rillel scilicet V nomini R 4 ab om. H hiis B principiis om. R, principibus H 8 auocatos R terrenis B demersos R ad eras. B poena. (m er.) B interficiat B sempiterna\'* (m ir., distinctionem 1 add. WI. 2) B 10 omines sic H quid — malum] quod et malum sit bonum H esset1 B1 11 aduersarium] aemulum H dei] humani generis B, om. R scierint SPV 12 et] sed B1, corr. B2 ad om. SPl, s. I. P1 rettulerunt R, retulerint V quam] quod P 14 sed] et Bx, corr. Bl illorum R et] ut edd. 15 inrhaJerent (h s. l. m. 2, am. 3) B et om. V humani Bx, humi corr. B7 quoniam] quod P1, quod (i. e. quoniam) P2 cum∗∗ (in er.) B 16 *oriuntur (m er.) B 17 homini* Cs er.) B cojparandum Bl, corr. B3 uel] et R 18 prae] quae B1, corr. B5 tam1 B3 19 eas (exp. m. 3) P hinc B3 20 illa (a ex ud) B3 21 cf. ad pag. 495, 7 uirtutis H quwerendwe (pr. a s. I. m. 3, alt. a fll. 2) B, quaerende S, quaerende (\\ m. 3) P rfineml B3 modum f-dum, B) BS, modum quae R\' ) [*]( 32* )
500

praecipiunt enim quibus modis et quibus artibus res familiaris quaerenda sit, quia uident male quaeri solere. sed huiusmodi uirtus non est proposita sapienti: nec enim uirtus est opes quaerere, quarum neque inuentio neque possessio in nostra potestate est. itaque et quaesitu et obtentu faciliores sunt malis quam bonis.

non potest ergo uirtus esse in iis rebus quaerendis in quarum contemptu uis ac ratio uirtutis apparet, nec ad ea ipsa transfugiet quae magno et excelso animo calcare ac proterere gestit, neque fas est animam caelestibus intentam bonis, ut haec fragilia sibi conparet, ab inmortalibus suis opibus auocari, sed potissimum in iis rebus conparandis uirtutis ratio consistit quas nobis nec homo ullus nec mors ipsa possit auferre.

cum haec ita se habeant, illut quod sequitur uerum est:

  1. uirtus, diuitiis pretium persoluere posse
    2. .
qui uersus idem fere significat quod primi duo. sed ne- . que ipse neque quisquam philosophorum scire potuit pretium ipsum uel quale uel quod sit. id enim poeta et illi omnes quos secutus est putauerunt recte opibus uti, hoc est frugi esse, non instruere conuiuia sumptuose, non largiri temere, non [*](AUCTORES 8] cf. Cic. de off. m 5, 24. 14] cf. pag. 495, 8. ) [*](BRHSPY] 1 upraecipiunt (ad er.) B enim] etiam H familiares BV2 e, s. I. sit V mala H, malae V huius mundi H 3 sapienti\'** (\' distinctionem add. m. 1, add. m. 3) B est opes - ergo uirtus (6) om. R 4 nostra S 5 quaesitu Heumannus, quaestu BRSPV. quaestus H obtentus H 6 iis R, his cett. 7 contemtu (m in ras. ex n m. 2) B apparet (alt. a in ras. ex 3 lilt., quarum tertia e, tn. 2) B ▼ 9 protegere B, pro*iterere (p er., t vi. 2) P animum P intentam (corr. m. 3) P 10 bona* (m er.) H iab iamortalibus B* immortalitatibus H opibus cum codd. recent. Buenemannus, operibus C 11 iis R, his cett. conparendis P1 (e in a corr. P7) V uirtutis (tis ex tib; m.2?) S 12 posset B, potest H 13 est] sed H 14 cf. ad pag. 565,11 diuitiis] ac uitiis R praemiu (miu in ras. ex tiu ut uid. m. 3) B, ptium SV possit H 15 fere om. B primo pI, in ras. corr. P3 16 ad ipse fort. conferendum pag. 396, 1 (409, 16); an poeta addendum ? pro quo Lucilius coni. SchoeUius et Thilo 17 ipsum uel om. R id] idem H enim B1 olli P 18 frigi P1, corr. P1 19 sumptuosi Bl, corr. Bl, sumptuese S, sumptioso (alt. o minus cert.) Px, sumptjose Ps, sumptiose V temere (pr. e ex i m.2) P )
501
effundere in res superuacuas aut turpes rem familiarem.

dicet aliquis fortasse: \'quid tu? negasne hanc esse uirtutem?\' non equidem nego, contraria enim uidear probare, si negem, sed ueram nego, quia non sit illa caelestis, sed tota terrena, quandoquidem nihil efficit nisi quod remaneat in terra. quid sit autem recte opibus uti et qui sit ex diuitiis fructus petendus decla-. rabo apertius, cum de pietatis officio loqui coepero.

iam cetera quae sequuntur nullo modo uera sunt. nam inprobis inimicitias indicere, aut bonorum defensionem suscipere potest cum malis esse commune.