Divinarum Institutionum

adsueti enim dulcibus et politis sine orationibus siue carminibus diuinarum litterarum simplicem communemque sermonem pro sordido aspernantur. id enim quaerunt quod sensum demulceat, persuadet autem quidquid suaue est et animo penitus, dum delectat, insidit.

num igitur deus et mentis et uocis et linguae artifex diserte loqui non potest? immo uero [*](EPITOME c. 21] c. 58, 6 s. ) [*](AUCTORES 13 s.] cf. Cic. de or. I 8, 30. ) [*](B(G)RHPV] 1 conuenit BR a dei* (a er.) B 3 uolumptas B ex] et B cantutfm B2 perciltur B\', percipiltur B3 4 ille V 6 scenicas BH adquid B1, adquin B3, atquin (exp. m. 3) P 7 luxuri**am (os er.) B 8 dictu (~ m. 2) B est om. R 9 his BHPar (iis ras. ex his) V qui Bcorr. B2 sensu C" m. 2) B 10 penetrnrnlt B2 nam ex nec V 11 suauis B 12 exscribi R carnem Pl, s. I. et ras. corr. P3, carnem ex carnen F1, carmen corr. V3 13 decurrens R, quod coniecerat Buenemannus conl. IV 18,12; V 1,10; decipiens (n s. I. B2) BHPV 14 religione (~ m. 3) P ab Ad religionem incipit codicis G pag. 149 (79) paene tota lecta 15 accesseriwt P, accesserit (" m. 2) V post accesserint hoc si non fuerint B (sed s. 1. add. B3) R a perito aliquo R inperito (imp- H) GH, \'iiperito F1, perito BRPV1 munus H 17 sermonemu (et er.) B 18 asperna[n]tur 20 insidet C-dit B1) Bs, insidit ex insidat F; cf. pag. 561, 10 mentes B\', corr. B\' 21 diserti V stlmma uero immo (corr. m. 1 ?) B )

ergo qui ueritati studet, qui non uult se ipse deicere, abiciat inimicas ac noxias uoluptates, quae animam uitiant ut corpus cibi dulces: praeferantur uera falsis, aeterna breuibus, utilia iucundis.

nihil aspectu gratum sit nisi quod iuste, quod pie fieri uideas, nihil auditu suaue nisi quod alit animam melioremque te reddit, maximeque hic sensus non est ad uitium detorquendus, qui nobis ideo datus est, ut doctrinam dei percipere possemus.

itaque si uoluptas est audire cantus et carmina, dei laudes canere et audire iucundum sit.

haec est uoluptas uera quae comes est et socia uirtutis, haec non est caduca et breuis ut illae quas adpetunt qui corpori ut pecudes seruiunt, sed perpetua et sine ulla intermissione delectans.

cuius terminos si quis excesserit nihilque aliut ex uoluptate petierit nisi ipsam uoluptatem, hic mortem meditatur, quia sicut uita perpetua in uirtute est, ita mors in uoluptate.

qui enim temporalia maluerit, carebit aeternis, qui terrena praetulerit, caelestia non habebit. [*](B(G)RНPV] 2 iutellegerunt BI, corr. B3 quae ipse] quae ipsius ut ipse R omnibus ipse P 3 ueritati* B deicere B, decipere cdt., sed cf. II12,17 et adn. crit.; III29,15; IV 27,17 4 uo[l]untates G uitiant Buenemannus, subiciat BI, subiciuirt JBJ, subiciant G, sibi uitiant B, subiciunt H, sibi uinciant P, sibi uinceant V; praeterea illiciunt uel sibi subiciunt, uitiant coni. Buenemannus, suffocant Heumannus, sibi uinciant alii edd.; subuitiant scriberem, sa haec uox non careret auctore; uitiauit recepi, sibi et sub in codd. ex proximo cibi, ad quod transiluisset librarius archetypi, correcta esse coniciens cibi] sibi V dulces] ducas Bl, corr. B* 5 praeferuntur G uera falsis aeterna om. G falsi V [br]ebibus G 6 iure Bl, corr. B3 nitaiil B3 7 auditu* (s ? er.) B auditu suane P1, corr. P3, auditus uane Valet B te del. P3 9 data P1, carr. P5 possimus B, (po)[ssimus] G 10 itaque] ita est P1, corr. P3 11 **iucundum (in ? er.) B, [etiucun](d)[u](m) G 12 ers\'t (ante et) B3 breui[s]sedill[a]e (s et a add. m. 2, sed ex et m. 3) B 13 illa B qui] quae B uelut BH, ue[lut] G 14 cuius] cumius P1, m del. P3, cumuis V1 in cuius t[er] desinit codicis G pag. 149 (79), sequitur pag. 150 (80), cuius in uerss. 1-22 et 30. 31 multa legi poterant 15 uoluntate V 17 uolu[n]I[ta.](te) G temporaria B3 f-lia Bl) PV 18 et caruerit Bl, et carebit B3 tierrena prjaetulerit V1, terrena prae del. et s. I. terrena per scr. V1 ) [*]( 36* )

Ad uoluptates autem saporis et odoris, qui duo sensus ad solum corpus pertinent, nihil est quod a nobis disputetur, nisi forte quis exigit ut dicamus turpe esse sapienti ac bono, si uentri et gulae seruiat, si unguentis oblitus aut floribus coronatus incedat: quae qui facit, utique insipiens et ineptus et nihili est et quem ne odor quidem uirtutis attigerit.

fortasse quispiam dixerit \'cur ergo illa facta sunt, nisi ut iis fruamur?\' at enim saepe iam dictum est uirtutem nullam futuram fuisse, nisi haberet quae opprimeret. itaque fecit omnia deus ad instruendum certamen rerum duarum.

ergo mlecebrae istae uoluptatum arma sunt illius cuius unum opus est expugnare uirtutem iustitiamque ab hominibus excludere. his blandimentis et suauitatibus titillat animas: scit enim quia mortis est fabricatrix uoluptas.

nam sicut deus hominem ad uitam non nisi per uirtutem ac laborem uocat, ita ille ad mortem per delicias ac uoluptates, et sicut ad uerum bonum per fallacia mala, sic ad uerum malum per fallacia bona peruenitur.

cauenda sunt igitur oblectamenta ista tamquam laquei et plagae, ne suauitudinum mollitie capti sub dicionem mortis cum ipso corpore redigamur, cui nos manciparimus.

Venio nunc ad eam quae percipitur ex tactu uoluptatem: qui sensus est quidem totius corporis. sed ego non de [*](8 saepe iam dictum est] cf. ad Epit. 24,10. ) [*](EPITOME 1-6] c. 57, 6. 10—20] c. 57, 5 (a quibus omnibus); cf. c. 24. 18—20] c. 58, 9 renuntiandum — incidamus. ) [*](B(G)RHPVJ 1 at B doloris V 3 for[te] JB1 sapientia BorP1, alt. a del. PS 4 guylae H ungentis R aut] ac edd. 5 ineptus] ineptus est R 6 nihil GHV et (ante quem) om. R 7 iis RP3 t in ras. corr., his BHPlV 9 nisi] nihil P habent (corr. m. 3) P Oipjprimeret B1 itaque] *idqu*e (h et a er.) B omn[e] B7 10 istruendum B, [struendum] G 12 âusJtitiamque B2 his] Bis H 13 titillas Bl, corr. B3 15 rad uitam1 B3 16 ac] ad B1, corr. B1, et R uoluptate* (s er., - add. m. 3) B radl B [bon](umu;[e](rum) G 17 fallaciS (~ er.) mala* (m er.) B mala — fallacia om. P bona] hic fere desinit codicis G pag. 150 (80) 18 oblecmta V tamquam] quam P1 (corr. P3) V 19 mollitiae BHV, molliti R, mollitig par, ras. in -tie corr. capta P 20 redicamur R mancipamus B, mancipari oportet H, mancipauimus edd. )

cum excogitasset deus duorum sexuum rationem, adtribuit iis ut se inuicem adpeterent et coniunctione gauderent. itaque ardentissimam cupiditatem cunctarum animantium corporibus admiscuit, ut in hos adfectus auidissime ruerent eaque ratione propagari et multiplicari genera possent.

quae cupiditas et adpetentia in homine uehementior et acrior inuenitur, uel quia hominum multitudinem uoluit esse maiorem uel quoniam uirtutem soli homini dedit, ut esset laus et gloria in coercendis uoluptatibus et abstinentia sui.

scit ergo aduersarius ille noster quanta sit uis huius cupiditatis, quam quidam necessitatem dicere maluerunt, eamque a recto et bono ad prauum et malum transfert.

inlicita enim desideria inmittit, ut aliena contaminent quibus habere propria sine delicto licet. obicit quippe oculis inritabiles formas suggeritque fomenta et uitiis pabulum subministrat;

tum in intimis uisceribus stimulos omnes conturbat et commouet et naturalem illum incitat atque inflammat ardorem, donec inretitum hominem inplicatumque decipiat.

ac ne quis esset qui poenarum metu abstineret alieno, lupanaria quoque constituit et pudorem infelicium mulierum publicauit, ut ludibrio haberet tam eos qui faciunt quam quas pati necesse est.