Divinarum Institutionum

Quotiens igitur rogaris, temptari te a deo crede an sis dignus audiri. circumspice conscientiam tuam et quantum potes, medere uulneribus. nec tamen quia peccata largitione tolluntur, dari tibi licentiam peccandi putes: abolentur enim, si ideo largiare, quia peccaueris.

nam si fiducia largiendi pecces, non abolentur. deus enim purgari hominem a peccatis maxime cupit ideoque agi paenitentiam iubet: agere autem paenitentiam nihil aliut est quam profiteri et adfirmare se ulterius non peccaturum.

ignoscitur itaque iis qui ad peccatum inprudenter incauteque labuntur, ueniam non habet qui sciens peccat. [*](EPITOME 1-11] c. 00, 7 s. 17-583, 7] c. 62, 1 s. ) [*](AUCTORES 7] locus ignotus; Lactantium liberius reddere sententiam loci Luc. 6, 36 ss. existimat Isaeus. ) [*](B(G)ItHPVJ 1 pasces Bl, corr. B* ab Aliunde incipit codicis G III pag. 141 (82) paene tota lecta aliunde Bl (aliunde B2, aleunde B3) G 2 sepelli B1, sepile B7, sepili sic B3, sepe[l]l(i) G 3 prodeest B pditae ex fditae V nequitiae] neque uitiae R 4 transfer* (t er.) P 5 perditura P1, corr. P2 dno B, [dno] G 6 dns Bl, corr. B\', d[ns] G 7 auderis V inquid B praeces BH 8 suplicis H, suplitais P tuis P1, corr. PJ miseritus B, miserwtus P3 10 audieris jB1 (udi *0 minus cert., in ras. corr. B3) H, adiiUiris (s. I. u er.) ex adimis sic P tuum del. P1 12 dno BG 13 circuminspice R 14 merdeTe B2, medere bis V 15 putes] putes ab eo B abolentur — nam si om. R aboletur Pl (corr. P*) V ideo] do P1 (corr. P1), deo V 16 peccaueras H fiduci[a]m G 17 abolernltur V dns Bl (corr. B3) G purgare R hominem om. R 18 iubet agi paenitentiam H paenitentiam agere, om. autem, H 20 ignoscitur (alt. i ex e) V iis RP3, his BHPXV 21 incautcq.1 P5 )

immo uero tum magis iustitiam debet operari, cum factus est iustus, ut quod ante in medellam uulnerum fecerat, postmodum faciat in laudem gloriamque uirtutis.

eo accedit quod nemo esse sine delicto potest, quamdiu indumento carnis oneratus est. cuius infirmitas triplici modo subiacet dominio peccati, factis dictis cogitatione: per hos gradus ad summum columen iustitia procedit.

primus est uirtutis gradus malis operibus abstinere, secundus etiam malis uerbis, tertius etiam cogitatione rerum malarum.

qui primum gradum ascenderit, satis iustus est, qui secundum, iam perfectae uirtutis, siquidem neque factis neque sermone delinquat, qui tertium, is uero similitudinem dei adsecutus uidetur.

est enim paene supra humanum modum ne in cogitationem quidem admittere quod sit uel factu malum uel inprobum dictu.

itaque etiam iusti homines, qui frenare se possunt ab omni opere iniusto, nonnumquam tamen ipsa fragilitate uincuntur, ut uel in ira malum dicant uel in aspectu rerum delectabilium cogitatione tacita concupiscant.

quodsi mortalis condicio non patitur esse hominem ab omni macula purum, debent ergo largitione perpetua peccata carnis aboleri.

unum est enim [*](EPITOME 14-22] cf. c. 56, 1. ) [*](B(G)RHPVJ 1 lab**e (or er.) B 2 ab ex ad ? B* in ope[r]e largi desinit codicis G pag. 141 (82), sequitur pag. 142 (81), in qua nihil legi poterat eHistimet (s er.) B qua P1, corr. PJ 3 debeat B, 8. I. redimere add. B1 tum uero (corr. tn. 2) B magis om. B 4 mede*la (1 er.) H, medelam P 5 facerat R 7 quam**diu (in er.) P triplici** (que er.) quoque modo R 8 domino pI (corr. P3) V peccanti BI, peccanti* B2, peccta«ti" B3 cogitationibus V 9 culmen B2 (columen Bl) H praecedit B\', corr. B1 est om. H 10 abstin*** (aur er.) sic R 11 primum gradum qui H 12 *scenderit (e er.) sic R, ascendit P, *ascendit (g er.) y\' perfectae iam R 13 sermonibus V 14 qui om. R *is (h er.) B 15 poene Bl, corr. B3 humanH (~ tn. 3) B, hominum P1 (in ras. et 8,1. corr. P1) V cogitatione B 16 factum B1 (m expunx. B3) H, facto PY dictum H 17 ab] ut ab H 18 iniuste R 19 iram BI, m del. B3 20 concupiscant (a ex u m. 3) P 20 quodiSii B* 21 marcu\'la Pl parum R 22 abolere P1, corr. P1 )

danda igitur opera ut indumento iustitiae pietatisque uelemur, quo nos exuat nemo, quod nobis sempiternum praebeat ornatum.

nam si deorum cultores simulacra insensibilia excolunt et quidquid pretiosi habent in ea conferunt, quibus nec uti possunt nec gratias agere, quod acceperint, quanto iustius est et uerius uiuentia dei simulacra excolere, ut promereare uiuentem ?

quae sicut usui habent quidquid acceperint et gratias agunt, ita deus, in cuius conspectu bonum feceris, et probabit et mercedem pietatis exsoluet.

Si ergo in homine praeclarum et excellens est bonum misericordia idque diuinis testimoniis et bonorum malorumque consensu optimum iudicatur, adparet philosophos longe afuisse ab humano bono, qui neque praeceperunt eiusmodi quicquam neque fecerunt, sed uirtutem quae in homine propemodum singularis est pro uitio semper habuerunt.

libet hic interponere unum de philosophia locum, ut illorum plenius coarguamus errores qui misericordiam cupiditatem metum morbos animi appellant.

conantur illi quidem uirtutes a uitiis distinguere: quod est sane facillimum. quis enim non possit liberalem [*](EPITOME § 2 - c. 17] c. 56, 2-7. 19-21] c. 56, 2. ) [*](BRHPV] 1 uiri post sapientis B 2 qua] quia H eget] haec non perfecerit H ille licet B cpesum V 3 grassum R pauper et (exp. m. 1 ?) P mewdicus P3 4 est om. R pie**tatisque B 6 praebewt Bs, praebeat H, praebet BlRPV insensabilia R 7 colunt H eo R conferent B 8 quibus] quae his Volkmannus, obseru. misc. 1872, pag. 14, sed quibus ad quidquid respicit (cf. pag. 480, 6); uti possunt sc. simulacra insensibilia 9 iust\'i\'us B2 eicol*ere (u er.) B 10 uiuentem promereae re R promerear* fe er., e s.l.add. m. 3) sic B, promerear P1 (promerear"e uiuere1 corr., sed uiuentem seruauit P1) V qua H sic R usut Bl 11 dominus B conspectum B 12 probauit BI, corr. B1, propabit H 14 diuiii*is (i er.) B 15 consensum P1 (m expunx. P1) V adpare\'* (t er., \' distinctionem add. m. 2) sic B 16 quiral P2 17 an (eam) uirtutem ? propemodum om. R 18 libet (b ex c m. 2) P 19 philosofia* (m er.) H post locum s. I: et P2 20 errorem R metus H 22 satne Pl, face V posset B liberale (~ m. 2) P )

item fortitudo si nulla necessitate cogente aut non pro causa honesta certum periculum subierit, in temeritatem conuertitur. libertas quoque si alios insectetur potius quam insectantibus resistat, contumacia est. seueritas etiam nisi se intra congruentes nocentium poenas coerceat, fit saeua crudelitas.

itaque dicunt eos qui mali uideantur non sua sponte peccare nec mala potius eligere, sed bonorum specie lapsos incidere in mala, dum bonorum ac malorum discrimen ignorant.

haec quidem falsa non sunt, sed ad corpus cuncta referuntur. nam parcum esse aut constantem aut cautum aut quietum aut fortem aut seuerum uirtutes sunt quidem, sed huius temporariae uitae. nos autem, qui hanc uitam contemnimus, alias nobis uirtutes propositas habemus, de quibus philosophi ne suspicari quidem ulla ratione potuerunt.