Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

ut autem appareret cuius rei gratia opus illut elaborasset, effusus est [*](BRHSPYj 1 alltt\'stitem UV proficebatur V 3 jarderet (a ex alia litt., fort-. u) P in*uictu (i er.) S sumptuosus] et sumptuosus B scola HSP r 1 parsimoniae - laudator om. P laudatur V 6 quasi R 7 ageret yr amicitia R iudic*um (i er.) R miro] isto B 9 sententia H ut] in R 10 a oin. R hac] ac RH 11 retardet P disputationes f-es ex -is tIł. 2) R 12 aduersum se om. P aduersus edd. lJi graues P 15 christianonim BR 16 terroribus H hominibus V 17 cultum B 18 nomine Bl (corr. B3) HV maiestatem P post maiestatem hoc ut ille dicebat H 20 patibulo V 21 hoc se söScepisso B 21 obtinationo H 25 cru|ciamenta (ria add. m. 2?) B ne BV, nec // 2f. uellcnt. BSP )

405
in principum laudes, quorum pietas et prouidentia, ut quidem ipse dicebat, cum in ceteris rebus tum praecipue in defendendis deorum religionibus claruisset: consultum esse tandem rebus humanis, ut cohibita inpia et anili superstitione uniuersi homines legitimis sacris uacarent ac propitios sibi deos experirentur.

ubi autem religionis eius contra quam perorabat infirmare uoluit rationem, ineptus uanus ridiculus apparuit, quia grauis ille consultor utilitatis alienae non modo quid obpugnaret, sed etiam quid loqueretur nesciebat.

nam si qui nostrorum adfuerunt, quamuis temporis gratia coniuerent, animo tamen derisere utpote cum uiderent hominem profitentem se inluminaturum alios, cum ipse caecus esset, reducturum alios ab errore\', cum ipse ignoraret ubi pedes suos poneret, eruditurum alios ad ueritatem, cuius ille ne scintillam quidem unam uidisset aliquando, quippe cum sapientiae professor profligare sapientiam niteretur.

omnes tamen id arguebant, quod illo potissimum tempore id operis esset adgressus quo furebat odiosa crudelitas. o philosophum adulatorem ac tempori seruientem!

uerum hic pro sua inanitate contemptus est, qui et gratiam quam sperauit non adeptus est et gloria quam captauit in culpam reprehensionemque conuersa est.

alius eandem materiam [*](AUCTORES 22 alius] sc. Hierocles; cf. de tnort. persecut. 1(3.4. ) [*](BRHSPVj 1 princip#um (i er.) RH laudis (i ex e) JP, -es restituit B3 2 quidem] que* (m er.) H in om. P tura om. H 3 defendendis (alt. d ex t m. 2) S 4 tamen H ut orn. H, et P inpiw H2 5 et] ac BI, hac B3 superstitione f-ne ex -ni m. 1 ?) P uniuerse P\\ corr. P2 6 propitiorSl S2 7 quem P orabat B 9 *****utilitatis fsubtr er.) R oppugnare P 10 nam] quam B qui* (s er.) R, quis (exp. m. 1 ?) P adfuisset B 11 temporibus R grati P coniuereut R, eoniberent HS, conuenirent V, non congrueret B, congrueret P derideret B, tenere R 12 uideret B 18 rejducturuni (re add. m. 2) B alios om. P ra ab errore cum ipse ignoraret ubi pedes suos poneret et eruditurum in inf. mg. add. P2 14 alios om. P erudivtumjiij (v supra t est un ex erudituq. e ut uid. S2 15 ille orn. V nec V 16 quippaum (corr. ?Ił. 2 ?) V 17 ille potentissimo B 18 opus B 19 o om. B filosoforuin V ad- \',latorein PV temporis PV rueruml B3 20 uanitate R 21 et et est I(imt conuersa) eicit Heumannus gloriam HSV )

406
mordacius scripsit, qui erat tum e numero iudicum et qui auctor in primis faciendae persecutionis fuit: quo scelere non contentus etiam scriptis eos quos adflixerat insecutus est.

conposuit enim libellos duos, non contra Christianos, ne inimice insectari uideretur, sed ad Christianos, ut humane ac benigne consulere putaretur: in quibus ita falsitatem scripturae sacrae arguere conatus est, tamquam sibi esset tota contraria.

nam quaedam capita quae repugnare sibi uidebantur exposuit adeo multa, adeo intima enumerans, ut aliquando ex eadem disciplina fuisse uideatur.

quod si fuit, quis eum Demosthenes poterit ab inpietate defendere, qui religionis cui fuerat accensus et fidei cuius nomen induerat et sacramenti quod acceperat proditor factus est? nisi forte casu in manus eius diuinae litterae inciderunt.

quae igitur temeritas erat id audere dissoluere quod illi nemo interpretatus est? bene, quod aut nihil didicit aut nihil intellexit. tantum enim abest a diuinis litteris repugnantia, quantum ille afuit a fide et ueritate.

praecipue tamen Paulum Petrumque lacerauit ceterosque discipulos tamquam fallaciae seminatores, quos eosdem tamen rudes et indoctos fuisse testatus est: nam quosdam eorum piscatorio artificio fecisse quaestum; quasi aegre ferret quod illam re(ligione)m non Aristophanes aliquis aut Aristarchus commentatus sit.

Afuit ergo ab his fingendi uoluntas et astutia, quoniam rudes fuerunt. aut quis possit indoctus apta inter se et [*](BRHSPVJ 1 tum] tunc UllUS R quia uictor B 3 quosj quod H 4 libros B christiauos B2 iusfctator H 5 sed om. P ad] ut H ut om. H human+e (a er.) B, humanae RSP, humanf sic V 6 ita add. B3 scripturae (e add. m. 2) H sanctae BH acuere V 7 sibi] ut sibi H 8 uideantur H n post. adeo 5 litt. enLSae, quarum extremae at, B intime H \'euiumerans B3 \'fuisse1 (add. nt. 2) ei eadem disciplina B 10 supra quis hoc f; (i. e. sed) m. recentiss. P 11 qui] quae V 13 ni B \'eius1 B3 diuinae (o ras. ex m) H litterae om. V 14 \'t.elmeritas PJ audire SV 15 aut] aut quod R dicit B 16 a om.RV 17 afuit] fuit B 18 ceteros P 19 sectatores B, proseminatores R tamen om. H 20 est (t add. m. 2) R 21 fecisse] fuisse H 22 religionem scripsi, rem C; cf. religionem istain pag. 407, 7 non om. R aristharcus B, aristarcus HP I 21 is II fringendi.P uoluptas R 25 quis] quauis V)

407
cohaerentia fingere, cum philosophorum doctissimi, Plato et Aristoteles et Epicurus et Zenon, ipsi sibi repugnantia et contraria dixerint ? haec est enim mendaciorum natura, ut cohaerere non possint.

illorum autem traditio quia uera est, quadrat undique ac sibi tota consentit et ideo persuadet, quia constanti ratione subfulta est.

non igitur quaestus et commodi gratia religionem istam conmenti sunt, quippe qui et praeceptis et re ipsa eam uitam secuti sint, quae et uoluptatibus caret et omnia quae habentur in bonis spernit, et qui non tantum pro fide mortem subierint, sed etiam morituros esse se et scierint et praedixerint et postea uniuersos qui eorum disciplinam secuti essent acerba et nefanda passuros.

ipsum autem Christum adfirmauit a Iudaeis fugatum collecta nongentorum hominum manu latrocinia fecisse.

quis tantae auctoritati audeat repugnare? credamus hoc plane, nam fortasse illi hoc in somnis Apollo aliquis nuntiauit. tot semper latrones perierunt et cottidie pereunt, utique multos et ipse damnasti: quis eorum post crucem suam non dicam deus,