Divinarum Institutionum

primum scire nos conuenit nomen eius ne angelis quidem notum esse qui morantur in caelo, sed ipsi soli ac deo patri, nec ante id publicabitur, ut est sanctis litteris traditum, quam dispositio dei fuerit impleta;

deinde nec enuntiari posse hominis ore, sicut Hermes docet haec dicens:

αἴτιος δὲ τούτου τοῦ αἰτίου ἡ τοῦ θεοῦ ἅτε τοῦ ἀγαθοῦ [*](EPITOME 1-3. 5-293,1] c. 37, 8. ) [*](AUCTORES 6 et 293, 2] pag. 51* Patric. ) [*](EXPILATORES 6 et 293,2] Ps.-Aug. p. 4 B: ipse (sc. Mercurius) dixit: filius benedicti dei atque bonae uoluntatis. et ne de eius nomine taedium interrogationis sustineret, secutus adiunxit: cuius nomen non potest humano ore narrari ... loquitur (sc. Mercurius) autem ad filium suum dicens: est autem quis, fili, (edd. filii) inenarrabilis sermo sapientiae sanctus sanctus ... sequitur: de solo deo domino est, omnibus dominante deo mortalibus . et quia ab hominibus indagari non potest, addit et dicit: super homines est. 6—293, 5] Sedulius (cf. ibid.). ) [*](BRHSPV] 1 uirtus Heumannus, quod esse in cod. Regiomontano testatur Struuius, opusc. I 145; uirtusque coni. Buenemannw primo B 2 eius] quis V moratur H caelis S 5 enarrari B, enuntiare B ore hominis B hominis* (s ex b et u ? er.) P 6 αί̀τιος — βούλησις] AITIO- NAE (om. τούτου) ΤΟΥΑΙΤΙΟΥΗΤΟΥƟЄΑΓЄNЄΤΟΥΑΓΑƟΟΒΟΥ⃟ЄCIC B, ait IOCAЄΤΟΥΤΟΥΤΟΥ ΑΙΝΟΥΗΤΟΥΑΤΑƟΟΥΒΟΥΑΗCΥC R, AITIOCAG Tor- ΤΟΥЄΑΙΟΥЄ ToreeTorATA ror BorBorAecic H, AlflOC Aerorior TOfAIAIOfH ΤΟΥƟЄΑΓЄΤΟΥ ArAeor BOrAHCIC S, HAIKH (in ras. m. 3) ΔЄ Torror (del. m. 3) ΤΟΥΔΙΚ1ΙΟΥ (Δ ex A et K in ras. m. 3) H TOr- ƟЄΑΓЄΤΟΥΑΓΑΟƟΥ BOrAHCIC P, ΑΙΤΙΟΔЄΤΟΥΤΟΥ TOITOT AITIOr H ToreeAre (E fin. ras. ex e tå uid.) ΤΟΥΑΓΑƟΟΥ ROfAHCIC V, AITIOC AG TOYTOT AYTlOr H Tor ƟЄΑΓЄΤΥ APAeor BOrAHCIC Sedulius f, tOU- ὰγαθου̃ StadtmtUllerus, conl. Poemand. c. 14, 9 (pag. 133, 11 Partla.) rJiv όι TO γεννητὸν ὑπὸ TOO Otou γέγονεν, ojcep lativ UKO TOU ayaOoO xat TOU ta Ravra δυναμένου ποιει̃ν; edd. TOU θείου ayaOou, Struuius, opusc. 1149 του̃ θεƖου ϰαὶ ἀγεννήτου ayaOou post ayaOou add. edd. ἥ Oebv προήνεγϰεν, fort. interpretationem lat. qualis est in S et P secuti hanc causa autem huius causae uoluntas boni quae deum prouexit, sed extremis uerbis ƟЄΑΓЄΤΟΥ iUud reddi ostendit etiam interpretatio ap. Sedulium haec causa autem huius causae quae deum prouexit, diuini boni uoluntas; lacuna locum corruptum esse etiam Struuius putat, sed Lact. proximum ou ad τούτου του̃ αἰτίου traxisse uidetur; Ps.-Augustin. filius benedicti dei atque bonae uoluntatis, unde illum εὐλογητου̃ uel legisse in Lactantio suo uel ipsum e corrupta aliqua scriptura fort. ad similitudinem loci Marc. 14, 61 o χριστός, o υἱὸς tOii εὐλογητου̃ conflauisse suspiceris. )

293

βούλησις, οὗ τὸ ὄνομα οὐ δύναται ἀνθρωπίνῳ στόματι λαληθῆναι.

ἔστι γὰρ τις, ὦ τέκνον, ἀπόῤῥητος λόγος σοφίας ὅσιος τε περὶ τοῦ μόνου κυρίου πάντων, καὶ πάντα προεννοουμένου Θεοῦ, ὃν εἰπεῖν ὑπὲρ ἄνθρωπόν ἐστιν

sed quamuis nomen eius, quod ei a principio pater summus inposuit, nullus alius praeter ipsum sciat, habet tamen et inter angelos aliut uocabulum et inter homines aliut. Iesus quippe inter homines nominatur. nam Christus non proprium nomen est, sed nuncupatio potestatis et regni: sic enim Iudaei reges suos appellabant.

sed exponenda huius nominis [*](EPITOME 8—295, 3] c. 37, 9. ) [*](AUCTQRES § 5 ss.] cf. Tertull. Apolog. c. 3 (pag. 125). ) [*](EXPILATORES 8 s.] Isidor. orig. VII 2, 4. ) [*](BRHSPVj 1 0] OC S ΔΥΝΑΤЄ B, ΔΥΝΤΑΙ R, AINATAI S Sedulius, AVNATA P ANƟΡΩΠΙΝΩ RSV, ANePOIHNO B, AN6PQn»QN (N er.) P, ANƟΡΩΠΙΝΟ Sedulius στόματι λαληθη̄ναι om. P, CTOMATЄΛΑΗƟHNAI. V AAAHsfNAI B, AAHONNAI S ou — λαληθη̃ναι] ΟΥCTЄΟ̃ΝΟΜΑΟΥΑΥΝΑΤЄ- ANTPOIIINOC TOMATI AAAЄOЄNAЄ H 2-5 locum in breuius contractum latine interpretatur Lactantius c. 9, 3 interpretatio lat. eadem in SP, simillima ap. Sedul. 2 €CriN S τις ὼ́] HCQC S, TICΩ V, TICO Sedulius T6XYON V 3 AnOPPCTOC B, ANOPPHTOC S, nOPPHTOC V, ΠΟΡΡЄTOC Sedulius Aoroc S fonv — ἀπόῤῥητος] ЄCΤΙΝΓΑΤΤΑΙΛΟЄC- NONAnOPPCOC H oatdt τε περὶ scripsi secutus OCIOCICfl€PI R, coni. c. 9, 3 ineffabilem quendam sanctumque sermonem; OCIOCOCIOV B, OCJOOCCIOIK H, ΟΥΙΟCOCIOICTIЄPI (-TЄPI P) SP, OCIOC n€PI V Sedulius; oaioc jctpi edd., ὅσιος όσίοις περὶ Struuius του̃ μόνου — ἐστιν (5)] ЄΤΤΟΡΑΛƟ ΤΠΑΝΤΩΝΚΑΙΠΡΟЄΝΝΟΟΥΜЄΝΟΥЄΥΟΝЄΙΠЄΙΠΥΠЄ PANOPQnO- NЄCTIM • S, ΤΟΥΜΟΚΥΡΙΟΠΑΝΤΩΝ · et cetr; H, TOMONOVKVnANPQ KAInPOfNNOOr MЄΝΟΥӨΥΟΝ ЄΙΠЄΙΝΥΠЄP ANӨΡΟΠΟΝЄCTIN (N final. add. m. 3) P μόνου] MONOrH B nANTON B, nATQN V, ΠΑΝΤΟΥ Sedulius 4 nivta addidi, coni. fragm. Hermet. ap. Stob. ecl. I 35, 8 post med. o δημιουργὸς πάντα προὐπιστάμενος et Ps.-Apul. Asclep. c. 28 (pag. 51, 14 Goldb.) praescia omnium rerum diuinitate; cf. interpretat. lat. in SP de solo domino omnium et (et om. S) praesciente omnia deo (deo om. S); ap. Sedulium hoc de solo domino omnium et qui ante mente capitur deo ΠΡΟЄΝΝΟΟΥΜЄ///ΟΥ Sedulius Otov] ӨЄΥ V ΙΠЄIN BR, ЄTIIIN V, ЄΙΠΙΝ Seduiius Avnep B, vnvep R ANQPOIION B, AIIӨΡΩΠΟΝ v, ΑΝθΡΩΠΩΝ Sedulius 5 ЄCТI V interpretatio lat. eadem in SP, similis ap. Sedul. quam*uis (q er.) P ei] et V 6 nullus — tamen et om. V sciat] nouerit B, *sciat P 7 uocabulum et inter] uocabulunt (sic) inter et V alium B, aliud cett. 8 Iesus] itim B1, corr. B* naminatur P1, corr. P3 9 renim\' B3 10 appellant P )

erat Iudaeis ante praeceptum ut sacrum conficerent unguentum, quo perungui possent ii qui uocabantur ad sacerdotium uel ad regnum, et sicut nunc Romanis indumentum purpurae insigne est regiae dignitatis assumptae, sic illis unctio sacri unguenti nomen ac potestatem regium conferebat.

uerum quoniam Graeci ueteres χρίεσθαι dicebant ungui, quod nunc ἀλείϕεσθαι, sicut indicat Homeri uersus ille:

1. τοὺς δ\' ἐπεὶ οὖν δμῳαὶ λοῦσαν καὶ χρῖσαν ἐλαίῳ,

sed tamen [*](AUCTORES 10] Od. 8 49; p 88. 12 ss.] ἠλειμμένος Aquila interpretatus est I Reg. 2, 35; Ps. 83, 10. 88, 39; Dan. 9, 26 (Origen. Hexapl. ed. Montf. I 276. 599. 607; II 336). ) [*](EXPILA TOBES 2-7] Isid. orig. VU 2, 2. ) [*](BRHSPVj 1 eum inmutata] mutata R 2 Chrestum] xpm BH 3 ungentum R, ung\'u\'entum V quod (exp. m.2) B, otn. V peruugi RHV, i perunge P ii edd., hi BHSV, om. R, hii (exp. tn. 3) P 4 et] sed B sic (~m. 2) S 5 purpura. (e er.) R 6 adsumaptae B3 sic (- m.2) S ungenti RH 7 uerum om. V XPЄIЄCθЄ B, spatio relicto om. R, ungentum ΚϒΡΙΟCЄCθЄ H, ungueutum XPCICeAI S, XPЄIЄΚθΑΙ P 8 ungi BHV ΑΑΙΦЄCθЄ B, alifeste H, AAЄΙΦЄЄCθΑΙ S, AAЄΙΦЄCOAI P, ΑΑΙΦЄCθΑΙ V sic (~ m. 2) S homericus (om- S) HS 9 inter ille et τοὺς hoc quos propitiabant unxerunt oleo P 10 τοὺς 8\' ὲπεὶ ouv] KAITOrCMCN B, ΤΟϒΔЄΠΑΙΟϒΝ P, ΤΟϒCΔЄΠ∗ΟΙ̊Ν(\\ ? er.) V δμωαὶ — ὲλαίω̩] AMQAIAOVC ANKAIXPЄICANЄAЄΩ S AMQAI RS, OGMOAI B, AMQI P, AMQIA V AOrCAN V X(PI)CAN B, XPEICAN RP CAAID RSV, €A€Q B, CAIAD P, CAAIQN V tus de dee poiun moinusa oeobris anelin H 11 eum] cum V chvistum S2 id est om. V 12 hebraeice RH, hebreice BP, hebraice (ebr- S) SV messia BSP1 (s s. l. add. P1) V, messian H 13 hebraeicis H, hebreicis (ebr- P) BRP, hebraicis SV interpraetatae (e fin. add. m. 3) P ἠλειμμένος edd., MAQMCNOC B, HAIMMЄNOC BV, unctus elimenos S, unctus HAMM€NOC P, elimmenosy H 14 AAЄΙΦЄCθЄ B, ΑΑΙΦЄCθΑ V ante graecum hoc ab unguendo SP graecum sic apotu alipheste H, apotualifesthe S )

In primis enim testificamur illum bis esse natum, primum in spiritu, postea in carne. unde aput Hieremiam ita dicitur: priusquam te formarem in utero, noui te. item: beatus qui erat, antequam nasceretur; quod nulli alii contigit praeter Christum.

qui cum esset a principio filius dei, regeneratus est denuo secundum carnem. quae duplex natiuitas eius magnum intulit humanis pectoribus errorem circumfuditque tenebras etiam iis qui uerae religionis sacramenta retinebant.

sed nos id plane dilucideque monstrabimus, ut amatores sapientiae facilius ac diligentius instruantur. qui audit dei filium dici, non debet tantum nefas mente concipere, ut existimet ex conubio ac permixtione feminae alicuius deum procreasse, quod non facit nisi animal corporale mortique subiectum.