Divinarum Institutionum

Dixi de humilitate et fragilitate et passione, cur haec deus subire maluerit: nunc ipsius crucis ratio reddenda est et uis enarranda.

quid summus pater a principio disposuerit et quemadmodum cuncta quae gesta sunt ordinarit, non tantum diuinatio prophetarum, quae in Christum uera praecessit, sed etiam ratio ipsius passionis docet.

quaecumque enim passus est, non fuerunt inania, sed habuerunt figuram et significantiam magnam sicut etiam diuina illa opera quae fecit: quorum uis et potentia ualebat quidem in praesens, sed declarabat aliquid in futurum. aperuit caecorum lumina.

caelestis uirtus, [*](EPITOME 15 s.] c. 46, 1. ) [*](AUCTORES 15 s.] cf. Cyprian. pag. 89,1. ) [*](B(G)RHSPV] 2 mortalis H1, in ras. corr. H1 est om. G 3 id est] idem S in om. H 4 in carnem RV, in carne BGHS, om. P ideo om. P 5 carne] in carne B1 (et carne B2) G, carne V induit se V 6 in uoluntati[su]n(a) desinit codicis G pag. 90 (123) enim] igitur H 7 alt. ref P3 est om. H infinitate V 8 dñm SV 9 uoluntatibus B1, corr. B3 et om. V mancipata V 10 morte adficiunt sempiterna H possimus V 12 caronam H 13 T\'mortalitatis B 15 cruci H uis ex bis B 16 quid] quae V sumus Cx m. 2) S 17 ordinarit (alt. i ex e m. 2) H 18 in om. R processit BHV 19 miratio V passionis ipsius R 20 et significantiam magnam in inf. mg. add. B* 21 opera illa H uis et om. H 23 lumina (1 ex e m. 2) H post uirtus hoc et RSP (idem edd. distinctionem post lumina non pomntes), sed cf. reddidit sed (et) HSP pag. 378,1 )

uere enim caeci sunt qui caelestia non uidentes et tenebris ignorantiae circumfusi terrena et fragilia uenerantur.

patefecit aures surdorum. non utique hactenus uis illa caelestis operata est: sed declarabat breui fore ut qui erant ueritatis expertes, et audirent et intellegerent diuinas dei uoces. uere enim surdos dixeris qui caelestia et uera et facienda non audiunt.

mutorum linguas in eloquium soluit. admirabilis, etiam cum (hoc tantum) fieret, potentia: sed inerat huic uirtuti alia significatio, quae ostenderet mox futurum ut rerum caelestium nuper ignari percepta sapientiae disciplina de deo et ueritate dissererent.

nam qui rationem diuinitatis ignorat, is uere elinguis et mutus est, licet sit omnium disertissimus. lingua enim cum uerum loqui coeperit id est uirtutem maiestatemque dei singularis interpretari, tum demum officio naturae suae fungitur, quamdiu autem falsa loquitur, in usu suo non est: et ideo infans sit necesse est qui diuina proloqui non potest.

pedes quoque claudorum ad officium gradiendi reformauit. laudabilis diuini operis fortitudo: sed figura id continebat, quod cohibitis erroribus uitae saecularis ac deuiae iter ueritatis aperiretur, per quod graderentur homines ad dei gratiam consequendam.

is enim uere claudus existimandus est qui caligine ac tenebris insipientiae inplicatus et quo tendat [*](BRHSPV] 1 lucem] uicem V reddidisse sed BRV, reddidit sed H, reddidit et SP edd. significauit P 3 inluminari BI, inlumiuar[e]t corr. B2, luminaret V 4 cordis oculos H uere (in utroque cod. alt. e ex i) B2R1, uere̜ (add. m.3) P, ueri BIRIHSV 5 pro et om. H 6 sordorum S 7 uis om. H 8 ueritates V 9 dixerim (-ri ex -ris B2) BR, dixerit V qui caelestia (om. et) uera et facienda non audiunt in mg. H 10 audiunt in ras. ex 1 uel 2 litt. add. B2 mu*torum (1 er.) V 11 hoc e tantum addidi; an hoc sufficit ? 12 qua H 13 praecepta V 15 uerolinguis (corr. m. 2) B uero BlH sitt B1, om. S dissertissimus HP 16 uirtute* (iF ex i) V 17 do V tunc R (sed tuc ex tu S7) S 18 fungetur H falso HV loquetur H 19 et om. H praeloqui B1, corr. B3 20 gradi S1 21 id] haec H 22 diuinae Bx, deuii (sic) B3 23 graderent ur ex gradera∗c P3 25 et] est H, om. P quo* (d er.) H )

item labes et maculas inquinatorum corporum repurgauit. non exigua immortalis potentiae opera: uerum id portendebat haec uis, quod peccatorum labibus ac uitiorum maculis inquinatos doctrina eius purificatura esset eruditione iustitiae.

leprosi enim uere atque elephantiaci debent haberi quos uel infinitae cupiditates ad scelera uel insatiabiles uoluptates ad flagitia conpellunt et dedecorum maculis inustos labe adficiunt sempiterna.

iacentia mortuorum corpora erexit eosque nominibus suis inclamatos a morte reuocauit. quid congruentius deo? quid miraculo dignius omnium saeculorum quam decursam uitam resignasse, conpletis hominum temporibus adiecisse, arcana mortis reuelasse?

sed haec inenarrabilis potestas imago uirtutis maioris fuit, quae demonstrabat tantam uim habituram esse doctrinam suam, ut gentes in orbe toto, quae alienae a deo subiectae morti fuerunt, cognitione ueri luminis animatae ad inmortalitatis praemia peruenirent.

eos enim recte mortuos aestimaueris, qui datorem uitae deum nescientes atque animas suas a caelo in terram deprimentes in laqueos aeternae mortis incurrunt.

quae igitur tum faciebat in praesens, imagines erant futurorum, quae in laesis adfectisque corporibus exhibebat, ea spiritalium figuram gerebant, ut et in [*](BBHSPYj 1 offensilibus R per uia. V 2 repugnauit H 3 exigua Y inmortalis (n ex m m. 3) immo B, inmortalitatis H, mortalis Y 4 quod] cui H lauibus V 5 eruditione] caelestis eruditione H 6 uere om. P debant sic Y habere BV 7 cupiditatis B ad] ac H scelera uoluptates ad om. V insanabiles S 8 dedecora H, dedoriun ut uid. Sl, deeorum in ras. corr. S2, decorem V maculis] oculis V in*ustos (1 er.) B, inuitos Y 9 erexerit V eos V in omnibus S 10 inclamatos in mg. H7 a* S 11 dignrilus B1\' 12 conpletis - adiecisse] completisque omnum (sic) temporibus tempora adiecisse perpetua P post temporibus s. I. uitam add. B1 abiecisse H 13 archana H in1enarrabilis P3 15 post gentes add. quae S2 orbo Rx toto orbe V qui H 16 alieno V cognotione H 18 mortuos recte H existimaueris edd. 19 suas om. P a] e R, de H terra H reprimentes V laqueum H 20 tunc BV praesenti V 21 in laesis] laesis V, i+lesis bite (1 er.) S 22 exhibeba*t (n er.) B, eihibebat ea (sic corr. m. 2) R, exigebat V et, V1 )

ergo sicut opera eius significantiam quoque maioris potestatis habuerunt, ita etiam passio non simplex nec superuacua nec fortuita praecessit.

sed ut illa quae fecit magnam uirtutem ac potestatem doctrinae eius significabant, sic ea quae passus est odio futuram esse sapientiam nuntiabant. aceti enim potus ac fellis cibus acerbitates et amaritudines in hac uita sectatoribus ueritatis pollicebatur.

et quamquam passio ipsa per se acerba et amara specimen nobis futurorum tormentorum dabat, quae morantibus in hoc saeculo uirtus ipsa proponit, tamen illiusmodi potus et cibus in os doctoris nostri ueniens pressurarum nobis et laborum et miseriarum praebebat exemplum.

quae omnia tolerare ac perpeti necesse est eos qui ueritatem secuntur, quoniam ueritas acerba est et inuisa omnibus qui uirtutis