Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

cumque iam medium fretum tenerent, tum pedibus mare ingressus consecutus est eos tamquam in solido gradiens, non ut poetae Orionem mentiuntur in pelago incedentem, qui demersa corporis parte umero supereminet undas.

et rursus cum obdormisset in naui ac uentus usque ad extremum periculum saeuire coepisset, excitatus e somno silere uentum protinus iussit et fluctus qui maximi ferebantur conquiescere: statimque sub uerbo eius tranquillitas insecuta est.

mentiuntur fortasse litterae sanctae docentes tantam fuisse in eo potestatem, ut imperio suo cogeret uentos obsequi, maria seruire, morbos cedere, inferos oboedire.

quid quod eadem Sibyllae carminibus suis ante docuerunt? quarum una, cuius supra fecimus mentionem, sic ait.: [*]( 17 nna — mentionem] § 9. 15. 18 ut uid., qui loci ut hic ei lib. VIII Ornc. Sibyll. sumpti sunt, cf. p. 335,3 ss. (ex lib. VI) et. p. 336, lOss. (ex lib. III). ) [*](AUCTORES 2-71 Matth. 14, 22 ss. 8 poetaej praeter locum Vergilii cf. schol. Arat. Germanici (cf. Lact. I 11, 64) pag.92,16; 163, 4.14 Breysig, ubi Hesiodus (cf. frg. 17 Rzach) auctor appellatur. 9] Verg. Aen X 764. 9—13] Matth. 8, 23 ss. 15 s.] cf. Cyprian., Quod idol. d. n. s. 13 (pag. 29, 13 s.). ) [*](BliHSPV] 1 rquid\' U2 his V potuit S ar.s (i er.) S periata V 2 nthilj ad nihil H oculos om. V item H secessit rursus H, secessuros P\', corr. P3 3 sic f~ m. 2) S solebant pi, n del. P3 montF (~~ m. 2) H discupulis W, discipuli\'s\' S2 4 uti nauicula V seque praecederent om. B\', \'seque praepararent\' B3 praecederent (-ent ex -ant m. 2) R 5 urgente BHS uespere P contraria V 6 iam] iu V 7 est om. PV solo H 8 Orionem] de origine H, opinione V ini cedente H quide*mersa (m er.) P 9 umeros (o tkl. et corr. m. 3) B undas et] unda. sed RH 10 rursum B obdormissent H, obdormis\'set\' P2 rad\' B2 11 saeuire coepisset] desaeuiret P rcepisset\' S\' 12 maxime V 13 uerbum Heumannus subsecnta B 14 fortae H sante e.r sunt fu minus cert.) B* dicentes H in eo fuisse S 15 obsequi Ofn. S mari H saeuire (se- S) RS 16 a sibyllae H 17 suis in mg. H2 supra om. P )

335
  1. τοὺς ἀνέμους παύσειε λόγῳ, στρώσει δὲ θάλασσαν
  2. μαινομένην ποσὶν εἰρήνης πίστει τε πατήσας
    3. .

et rursus alia, quae dicit:

  1. κύματα πεζεύσει, νόσον ἀνθρώπων ἀπολύσει,
  2. στήσει τεθνηῶτας, ἀπώσεται ἄλγεα πολλὰ,
  3. ἐκ δὲ μιῆς πήρης ἄρτου κόρος ἔσσεται ἀνδρῶν
    4. .
[*](AUCTORES 1 s.] VIII 273 s. 4 ss.] VI 13 ss. ) [*](EXPLLATORES 1 s.] Sedulius (cf. Montefalconium ibid. pag. 245 s). 4 ss.] Sedulius (cf. Montefalcouium ibid. pag. 246). ) [*](BRHSPVJ 1 τοὺς άνέμους — άνδρω̃ν (6) om. H rou; om. B άνόμους pltrique (etiam HMQV) codll. Sibyll. ΠΑΥCЄIЄ R, IlAV CCIC S cwm codd. Sibyll. (παύσειε) paene omnibus, nArtlC B, nArCCIIC P, nArCICN V, HAVCI . €N Sedulius; παύσειTE edd.; de hoc optatiui usu cf. Struuium, opusc. I 75 AOra BRSPV Sedulim CΤΡΩCЄΙΔЄBR, CΤΡΩCΙΔЄ SV Sedulius, CTPQCIA P; παύσει όł (sic) codd. Sibyll. HMQV, στορέσει (-σεις, -σειε) 81 rell. SAAACCAN I S, HAAACCAN V 2 MЄNOMЄNHN BP, MЄNOMЄNHN S, MЄNOMЄNHЄN V Sedulius ποσὶν] FTATHICT P CIIIH- NIIC P, ЄIPIINNC V, €IP€NHC Sedulius; εἰρήνη plerique codd. Sibyll. πἰστει TE] IIICTЄITЄΓΓЄ V KPATHCAC B, IIACAC P εἰρήνην ποτὶ Zl ϰρατήσει codd. Sibyll. HMQV, εἰρήνη πίστει te πατήσας rell. interpretatio lat. eadem in S et P, alia ap. Sedulium ad loco Sibyll. cf. Stru- uium, opusc. I 72 3 et rursus alia que dicit in interpretationem lat. insertum habet S alia, quae] aliqua P; an alia aliqua? cf. pag. 25, 1 4 ΠЄZЄΥCI PV, sed pr. e in ras. ex II V2, nArZCfCI Sedulius; πεζεύσει Lad. cum duobus codd. Sibyll., cett. πεζεύσειε voaov Lact. cum uno cod. Sibyll., cett. voaou; uel νόμους uel νόμοις ANTPQHQN B, AMi Sedulius, 3x avopwv (uel τ\'-) aut T1 avou; (i. e. T\' ὰνθρώπους) codd. Sibyll. ΑΗΟΔΥCI V, ΑΗΟΑΥCI Sedulius; ἀπολύει codd. Sihyn. HMQV 5 CTIICC R, ΔΑCTHCЄI S, ZHCЄI V TЄΘΝЄΩΤΑC S, TCTIINUTAC P, T€BNNQTAC V ZHCЄITЄ -ΘΝΗΩΤΑC Sedulius AIlQCeTe B. ATAnDCCTAI R, AIIQ- CCTA P; ϰάπώσεται uel ἀποίσεαι codd. Sibyll. AATCO B, ANIIAC S, AAiAreA P, AAreA V πολλά] ITOA B, nOAAAC S, ITOA AA P; λυγρὰ codd. deteriores Sibyll. 6 Èx 81 μιη̃ς] ЄKAЄMICH P πήρης] IIVPIIC S, nHrHC V Sedulius; σπείρης aut ρίζης codd. Sibyll.; ad πήρης cf. pag. 333,1 in pera; cf. Alexandrum ad h. uers. ϰόρος] ΚΥΟC (f expunx. et linea del. m. 1) B, KOP€ S, KOPOCC V eCCCTC B, cce S, ЄCCЄT TAIO V KOPOCCC . eCIAI Sedulius ANAPQN P ЄKЄMHCΠΗΡΗCAPTOKOPЄC- CCTAIAPQN R interpretatio lat. eadem in S et P, in qua tertius uersus sic et de (de om. P) pane unius perionis fsuperionis, exp. m. 1 ? P) saturatio erit uirorum, alia ap. Sedulium ad loco Sibyll. cf. Struuium, opusc. 173 )
336

his testimoniis quidam relicti solent eo confugere, ut aiant non esse illa carmina Sibyllina, sed a nostris ficta atque conposita.

quod profecto non putabit qui Ciceronem Varronemque legerit aliosque ueteres, qui Erythraeam Sibyllam ceterasque commemorant, quarum ex libris ista exempla proferimus: qui auctores ante obierunt quam Christus secundum carnem nasceretur.

uerum non dubito quin illa carmina prioribus temporibus pro deliramentis habita sint, cum ea nemo intellegeret, denuntiabant enim monstruosa quaedam miracula, quorum nec ratio nec tempus nec auctor designabatur.

denique Erythraea fore ait ut diceretur insana et mendax. ait enim:

  1. φήσουσι Σιβλλην
  2. μαινομένην, ψευστείραν· ἐπὰν δὲ γένηται ἅπαντα,
  3. τηνίκα μου μνήμην ποιήσετε κοὐκέτι μ᾽ οὐδεὶς
  4. μαινομένην φήσειε, θεοῦ μεγάλοιο προφῆτιν
    5. .
[*](AUCTORES 3 Ciceronem] de diu. I 18, 34 (Sibulla Erytbraea); cf. II 54. Varroncmqup] cf. pag. 20, 9. 12 ss.] III 814 ss. ) [*](EXPILATORES 12ss J Sedulius (cf. Montefalconium ibid.pag.246). BRHSPVJ 1 testiminis B\\ testimonis B2, testiuioum B3 aiunt Bl ut uid. (corr. Bi) S, Wiant H2 2 sibyllae P conficta S atque eonposita om. H 3 quid V profectio V putauit V sceronem V 4 ceterosque F1 6 ob / \'/ierunt (2 uel 3 litt. er.) H, obver ex oner P1 ante post obtor s. 1 P3 7 \'temporibus\' B*, temporalibus 8., al del. 82 8 deliramento ut uid. Bl, in ras. corr. BJ, delirameuto (pr. e ex i m. 2) P, delorameutis H sunt S ea uemo cum intellegeret S 9 denuntia\'ba\'nt jB3 enim om. H monstruosa. (t er.) B, monstrosa RS, monstru\'o\'sa P 10 autor II designabitur S denique (i ex e m. 2) B erytream H 11 ut1 R1 insan.a (1 er.) H et om. S ait enim et uerftus graecos om. H 12 CIBVAAA S, CIВΥΑΑ\'M\' Plf, CVBIAAAN Sedulius 13 MЄNOMЄNIIN B, MAINOMCIIN S, MAliNOMCNII P, MAINO- MCNIIiNN V ΨЄΥCTPЄIAN B, ΨЄΥCIЄPAN, sed V addidit rubro scriptum man. recetUiss. R, ΨЄCTЄIPAN S, ΨЄICTPIAN V Sedulius CIIAN B, CI (sed dcl. m. 1) ЄIIAN S, ὲπήν uel ὲπ\' ήν codd. Sibyll. os] A€ P ł\'C- NIHC B, rCNNTAI V, rCNCTAl Sedulius 14 TIINIKA B cum codd. Sibyll., tum (cf. interpretat. lat. in SP tunc demum reminiscentur mei) NIKA R, IINIKA SPV Sedulius, ήνἰϰα Stnmius, opusc. I 75 MCNMIIN P ποιήσετε codd. quidam Sibyll., alii ποιήσουι; ΠΟΙΙΙCONTЄ B, ΠΟΙΙΙCATЄ RP, HOHICTЄ S, HONCTHTAI V, IIOICCTIITAI Sedulius; ποιήσεται Struuius v KOVKCTI B cum codd. Sibyll., OKCTI S, KЄΥΚЄTI P, KAIOVKCTI V Sedulius; ούϰέτι Struuius μ\' ούδεὶς ] MOV S, MOVACIC P, MЄΟΥΔЄIC V Sedulius, ό\' oaoelt codd. quid. deterior. Sibyll. 15 MAINOMCNH S, )
337

iacuerunt igitur multis saeculis, postea uero animaduersa sunt quam natiuitas Christi et passio patefecit arcana, sicut etiam uoces prophetarum. quae cum per annos mille quingentos et eo amplius lectae fuissent a populo Iudaeorum, nec tamen intellectae (sunt) nisi postquam illas Christus et uerbo et operibus interpretatus est —

illum enim prophetae adnuntiauerant — nec ullo modo poterant quae illi loquebantur intellegi, nisi fuissent uniuersa conpleta.