Divinarum Institutionum

Rectius itaque Lucretius, cum eum laudat qui sapientiam primus inuenit, sed hoc inepte, quod ab homine inuentam putauit: quasi uero illam alicubi iacentem homo ille quem laudabat inuenerit tamquam tibias ad fontem, ut poetae aiunt.

quodsi repertorem sapientiae ut deum laudauit — ita enim dicit:

1. nemo, ut opinor, erit mortali corpore cretus
.
2. nam si, ut ipsa petit maiestas cognita rerum, -
3. dicendum est, deus ille fuit, deus, inclute Memmi —

tamen non erat sic laudandus deus, quod sapientiam inuenerit, sed quod hominem fecerit qui posset capere sapientiam: minuit enim laudem qui partem laudat ex toto.

sed ille ut hominem laudauit, qui tamen ob id ipsum deberet pro deo haberi, quod sapere inuenerit: nam sic ait:

1. nonne decebit
2. hunc hominem numero diuum dignarier esse?

unde apparet aut Pythagoram uoluisse laudare, qui se primus ut dixi philosophum nominauit, aut Milesium Thalen, qui de rerum natura primus traditur disputasse.

ita dum hominem [*]( 21 ut diii] c. 2, 6. ) [*](AUCTORES 7] cf. Ouid. Fast. VI 701-703. 10 ss.] Lucr. V 6 ss. 18 s.] ibid. 50 s. ) [*](BRHPVJ 1 is R, h*is (1 er.) P uita constare B 2 posset B in quibus bis P1, prius del. P3 3 sunt om. V 4 eum om. H 5 hoc] in eo B 6 illicubi H 7 inuenit H tibias] uas P 10 opin*or (1 er.) P immortali P creatus H 11 sicut H 12 dicendu* (B er.) sic B est\'! P inclute (corr. m. 2) V, inclyte BRHP cum codd. Lucr. Memmi] me in mi H 13 site1 B1 14 possit P 17 nam om. H 19 numero diuum C cum codd. Lucr. dignari uerum esse H dignari eresse* (^ m. 2, t er.) V 20 post Pythagoram add. eum VoVcmannus, obseru. misc. 1872 pag. 13 21 philosophorum BH, fllosofu* (u er.) V melisium V talem H 22 naturi Cx er.) B traditur] dicitur B ita] S; (i. e. Sed) in ras. V2, )

uerum potest ut poetae dari uenia. at ille idem perfectus orator, idem summus philosophus, ne Graecos reprehendam quorum leuitatem semper accusat et tamen sequitur, ipsam sapientiam, quam alias donum, alias inuentum deorum uocat, poetice figuratam laudat in faciem. grauiter etiam queritur extitisse aliquos qui eam uituperarent.

quisquamne inquit uituperare uitae parentem et hoc parricidio se inquinare audet et tam inpie ingratus It esse?

nos ergo, Marce Tulli, parricidae sumus et insuendi iudice in culleum, qui philosophiam negamus parentem esse uitae,

an tu, qui aduersus deum tam inpie ingratus es, non hunc cuius effigiem ueneraris in Capitolio sedentem, sed illum qui mundum fecit hominemque generauit, qui sapientiam quoque ipsam inter cetera caelestia sua beneficia largitus est? magistram tu uirtutis aut parentem uitae uocas? ad quam si quis accesserit, multo sit incertior necesse est [*](AUCTORES 5 s.] Tusc. I 26,64 (cf. Acad. I 2, 7). 8] ibid. V 2, 6. 16 magistram uirtutis] cf. magistram morum et disciplinae c. 13, 15. ) [*](B(G)BHPVJ 1 quaerit (t in ras. ex s ? fl.. 3) B *non (i er.) B 2 homine (e ex i m. 2) V poete (om. ut) dari uenia* (m er.) potest H 3 ueniam P1, m del. P3 ille (e in ras. ex a ? m. 3) B idest V1, in mg. i idem V1 alt. ideta1 FJ filosofos V1 4 ne] et B grare\'cos BS repraehend*it (a er.) B leuitatem Px, corr. P3 5 donum] deum B 6 ex inuentum hoc inuentu* B2, inuentum B3 poetic*e (a er.) uocat B uo-. I oit cantIII (corr. m. 2) V poeticae figuratum H 7 etiam om. H quaeritur BHaTPl (a ckl. P3) V eos uituperent H 8 quisquamne uituperare] uituperare quisquam codd. Cic. uituperare om. P 9 * * (se er.) inquinare se B audet B cum codd. Cic., audeat cett., quod uix dubito quin Lact. scripserit tam f ~ er.) V 10—218,1 distinxi, edd. sic (12) uitae? an — (15) largitus est, [uel (13) non — (16) est uncis inclus.] — (16) uocas, -(218,1) fuerit? summus (exp. m. al.) P 11 cutleum PY negamus in mg. V3 12 diuersum B\', aduersum B3 tantam P1, tan del. B3 13 es om. PV, sed 2 litt. incert. eras. V ueneratis Bt, corr. B3, uenerari R 14 illi H1 15 qucq:1 P1 16 magistram tu] magistratum B, magistram P aut (a add. m. 3) B uoces P a [U](oc)[e]s ad incipit codicis G pag. 55 (96), cuius in uerss. 1-3. 20. 22 pleraque legebantwr 17 quem B )

cuius enim uirtatisP quae ipsa ubi sita sit, adhuc philosophi non expediunt. cuius uitae? cum ipsi doctores ante fuerint senectute ac morte confecti quam constituerint quomodo uiui deceat. cuius ueritatis indagatricem profiteri potes, qui saepe testaris, cum tanta multitudo fuerit philosophorum, sapientem tamen extitisse adhuc neminem ? quid ergo te magistra illa uitae docuit?

an ut potentissimum consulem maledictis incesseres eumque hostem patriae uenenatis orationibus faceres? sed omittamus illa quae possunt excusari fortunae nomine.

studuisti nempe philosophiae et quidem sic, ut nullus umquam diligentius, quippe qui omnes cognoueris disciplinas, sicut ipse gloriari soles, eamque ipsam Latinis litteris inlustraueris imitatoremque te Platonis ostenderis.

cedo igitur quid didiceris aut in qua secta ueritatem deprehenderis. in Academia scilicet, quam secutus es, quam probasti.

at haec nihil docet nisi ut scias te nihil scire. tui ergo te libri arguunt, quam nihil a philosophia disci possit ad uitam. haec tua uerba sunt: mihi autem [*](AUCTORES 4] cf. pag. 215,14. 5] sententiam ex memoria loci or. 5, 18 (de or. I 21, 94) \'disertos ait se uidisse multos, eloquentem omnino neminem\' natam esse conicio. 7 magistra uitae] cf. magistra morum et disciplinae c. 13, 15; praeterea c. 15,10. 12 sicut — soles] cf. de nat. deor. I 3, 5 s.; de diuin. II 1 al. eamque — inlustraueris] cf. Acad. I 1, 3; Tusc. 11,1. 16 s.] cf. Cic. de nat. deor. I 7, 17 ab eodem — didicistis. 18] Acad. poster. frg. 32. ) [*](B(G)RS(a 6)HPV] 1 primum BG fuerit cuius] fuerit fuerit V sita] sit 1 te autB, om. Rl, sit an R2 2 an expediuemnt ? 3 constituerit (sic corr. m. 2) V 4 uiuere ex uiui sic R71 doceat V1 post deceat s. I. aut P3 5 potest BarRarII 6 a pientem tamen denuo incipit S (rol. 62x) extitisrse\' P adhuc extitisse SH 7 quirdl V1 magistra sac, - del. tn. 1 ? 8 potissimum B ingessereeumque (g ex c m. 2, eum in ras. ex sem ? m. 3) B 9 |||oratιο̎̎n̎ι̎bus (oni in ras. ex eodem oni ? m. 3, s. I. aliquid add. m. 2, nunc er.) B illam P 10 excusare V1 stud*usti* ex studiustis B 11 et * quidem sic ut] sic S, nomine sicut H 12 rqui\' 1D omnis Rl V1 sic S ipse om. P 13 te1 H3 14 ad cedo in mg. cedo significat dic m. post. R et dixeris H in om. SH 15 defenderis H 16 at] ad (sic corr. m. 2) R, et S 18 disxii B1 disci posci possit H mihi] uihil mihi R AUitem V1 )

si ergo philosophia uitae magistra est, cur tibi ipse caecus et hebes et obtunsus uidebare, quem oportuit illa docente et sentire et sapere et in clarissima luce uersari?

at quam confisus fueris philosophiae ueritate, docent ad filium conposita praecepta, quibus mones philosophiae quidem praecepta noscenda, uiuendum autem esse ciuiliter. quid tam repugnans dici potest?

si noscenda sunt praecepta philosophiae, ideo utique noscenda sunt, ut recte sapienterque uiuamus, uel si ciuiliter uiuendum est, non est igitur philosophia sapientia, siquidem melius est ciuiliter quam philosophe uiuere.

nam si sapientia est quae dicitur philosophia, stulte profecto uiuet qui non secundum philosophiam uiuet: si autem. non stulte uiuit qui ciuiliter uiuit, sequitur ut stulte uiuat qui philosophe uiuit. tuo itaque iudicio philosophia stultitiae inanitatisque damnata est.

idem in Consolatione id est in opere [*](AUCTOBES 7] Epist. ad M. filium ex lib. inc. frg. 2. ) [*](B(G)BSHPVJ 1 uidentur H 2 alia H cerni uideantur] cernuutur H uidentur B haebetes B1, a del. B3, sic saepe, habetes Rl, habet est, om. et V a (Bet)es et obtunsi incipit codicis G pag. 56 (95) paene tota lecta 3 obturnlSi R, obtunsi, sed n del. m. 3 P magistraest (st add. m.2) V 4 obtunsus (exp. m. 1?) P uidebaris B uidebar. equae (om. quem) H et quem G 5 docentem B cliai*rissima V7 6 conse [fi]s(su)[s] G, confessus R, confysus (corr. m. 3) P ueritatem RP, ueritati H 7 p*cepta (a er., c ex i) V quifo:\' B3 quiidemj V1 9 si om. B praecepta - noscenda sunt om. P 10 utque G 11 uel si ciui- Uter uiuendum est om. P est non om. G 12 melius est] est maius BG philosophe f-fe B) BP, filosofiae G, filosofiae (corr. m. 2) R, philosophif S, Ice philosophae H, filosofe (corr. m. 2) V 13 quae] illa quae H 14 prouecto S uiuit P qui non — stulte uiuit om. P non secundum philo-. sophiam] ciuiliter H philosophia S sic S 15 non stulte] sapienter H stultae G uiuet utroque loco pro uiuit BG H post ciuiliter uiuit hoc si autem sapienter uiuet qui ciuiliter uiuet S uiuat] uiuit V 16 philosophe e (6- et -fe B) BP, filosofiae (corr. m. 2) R, philosophie S, philosophae H, ice a filosofe (corr. m. 2) V uiuet BG philosophie (e lin. del. et corr. m. 3) P inanitatisquę (» add. m. 2) V )