Divinarum Institutionum

sine praemio esse non possunt, si nullum praemium quod ea dignum sit reperitur in terra, quandoquidem cuncta quae fragilia et caduca sunt spernit, quid aliud restat nisi ut caeleste aliquid efficiat, quia terrena uniuersa contemnit, et ad altiora nitatur, quia humilia despicit? id uero nihil potest esse aliut quam inmortalitas.

merito ergo philosophorum non obscurus Euclides qui fuit Megaricorum conditor disciplinae, dissentiens a ceteris id esse dixit summum bonum, quod simile sit et idem semper.

intellexit profecto quae sit natura summi boni, licet id non explicauerit, quid sit: id est autem inmortalitas nec aliut omnino quicquam, quia sola nec inminui nec augeri nec immutari potest.

Seneca quoque inprudens incidit ut fateretur nullum esse aliud uirtutis praemium quam inmortalitatem. laudans enim uirtutem in eo libro quem de inmatura morte conscripsit, una inquit res est uirtus, quae nos inmortalitate donare possit et pares diis facere.

sed [*]( 1 ut dixi] c. 11, 9. ) [*](EPITOME 16 s.] c. 30, 3 immortalitas — bonum. 17—209, 20] c. 30, 2 s. * ) [*](AUCTORES § 9] cf. Cic. Acad. II 42,129. 21] frg. 27. ) [*](BRHPVJ 2 est eius H neglegit (pr. g ex c R\') RPV rsi\' Bs 3 ad m. Pl, s. I. add. al. m. antiqua ista Bl, uita corr. B3, uita f m. 2) V 4 quU%\' (e m. 2) V optantur BI, n del. B* 5 si] sic R mag.ni (i er.) P 6 pareat V1 suscepti] sustenti Vi sustentati edd. separati H 7 quod] quam F1, 8. I. I quod V1 8 repperietur B 9 sint V aliud om. B 10 ad om. B 11 nititur H humiliora B, humiliw Ps dispicit BP 12 opscuris F1, opscunl F1 13 dissentriJens FJ 14 s{imile) B 15 in(tellex)it B 16 id om. P quod P est s. I. post u autem R 18 mutari B 19 feteretur F1 alium B immortatS (Ii m. 2) sic H, immortalitatis F 20 quam Vsc 21 nos in inmortali- Iri tatem H 22 dona (corr. m. 2) V )

non est igitur ut aiunt propter se ipsam uirtus expetenda, sed propter uitam beatam, quae uirtutem necessario sequitur.

quod argumentum docere eos potuit, quod esset summum bonum. haec autem uita praesens et corporalis beata esse non potest, quia malis est subiecta per corpus.

Epicurus deum beatum et incorruptum uocat, quia sempiternus est. beatitudo enim perfecta esse debet, ut nihil sit quod eam uexare aut minuere aut inmutare possit.

nec aliter quicquam existimari beatum potest nisi fuerit incorruptum. incorruptum autem nihil est nisi quod est inmortale. sola ergo inmortalitas beata est, quia corrumpi ac dissolui non potest.

quodsi cadit in hominem uirtus, quod negare nullus potest, cadit et beatitudo: non potest enim fieri ut sit miser qui uirtute est praeditus. si cadit beatitudo, ergo et inmortalitas cadit in hominem, quae beata est.

summum igitur bonum sola inmortalitas inuenitur, quia nec aliut animal nec corpus adtingit nec potest cuiquam sine scientia et uirtute id est sine dei cognitione ac iustitia prouenire.

cuius adpetitio quam recta, quam uera sit, ipsa uitae huiusce cupiditas indicat, quae licet sit temporalis et labore plenissima, [*](EPITOME 21—210, 23] c. 30, 3 (tantum — sumus). ) [*](AUCTOBES 8-13] cf. ad frg. 360 Epicuri (pag. 241, 15). ) [*](BBHPVj 1 efficii P, officii VI, s. I. et ras. corr. V* 4 ipsa BH t 5 beatam om. P nes essario (c m. 2) V 7 corporalis uita P, corporis V 8 per corpus///// (er corp in ras. ex 4 uel 5 litt. m. 3, post corpus 2-4 litt. tras., potest fuisse porcusiste) B et om. H 10 eam] ex ea H imminuere (lum- H) RH minuere aut] minuerereat V1, s. I. corr. V2 inmutari Bae, corr. m. 1 uel 2 11 westimari B2 12 nisi] nji HJ incorniptum (ante autem) a. I. B1 liisi1 P1 14 homine V 15 cadet RH 16 siJt1 Ps cadet H et beatitudo R 17 et om. V cadit in hominem — immortalitas in inf. mg. add. V, sed post bonum 4 fere litt. eras. 18 quia om. P1, quae s. I. Ps 19 scientiae uirtute P1 (s. I. corr. P3) V edd.; scientia et uirtute coniecerat iam Volkmannus, epist. gratul. pag. 6 et obseru. misc. 1872 pag. 13 21 quam recta om. P ipsi\' (i. e. us m. 2) V huiusc+e (a er.) B ) [*]( IVJllI. Lact. 1. ) [*]( 14 )

tanti est, ut Anaxagorae uisum est, contemplatio caeli ac lucis ipsius, ut quascumque miserias libeat sustinere.

cum igitur laboriosa haec et breuis uita non tantum hominum, sed etiam ceterarum animantium consensu magnum bonum esse ducatur, manifestum est eandem summum ac perfectum fieri bonum, si et fine careat et omni malo.

denique nemo umquam extitisset qui hanc ipsam breuem contemneret aut subiret (mortem) nisi spe uitae longioris. nam illi qui pro salute ciuium uoluntariae se neci optulerunt, sicut Thebis Menoeceus, Athenis Codrus, Romae Curtius et Mures duo, numquam mortem uitae commodis praetulissent, nisi se inmortalitatem opinione ciuium consequi putauissent. qui tamenetsi nescierunt inmortalitatis uiam, res eos tamen non fefellit.

si enim uirtus diuitias et opes ideo contemnit, quia fragiles sunt, uoluptates ideo, quia breues, ergo et uitam fragilem breuemque ideo contemnit, ut solidam et perpetuam consequatur.

ipsa igitur cogitatio per ordinem gradiens et uniuersa considerans perducit nos ad eximium illut ac singulare cuius causa nascimur bonum.

quod si fecissent philosophi, non quod semel apprehenderant tueri pertinaciter maluissent, profecto peruenissent ad uerum hoc, ut ostendi modo. quod si non fuit eorum qui caelestes animas una cum corporibus extinguunt, illi tamen [*](JiEHPVJ 1 et petitur VM 2 re╵ge╵s H7 infhmi (r er.) H 3 capiunt B 5 et om. H 6 ceter»rum R consensum magnum esse bonum H 7 eadem H eandem — perfectum om. P 9 extitit B 10 aut] ac H mortem add. edd., cf. Epit. 30, 1 spes H nam (n m ras. ex qu ? m. 3) B 11 qui om. V uoluntaria est seneci V obtulerunt (b ex p B3) BH 12 meneceus R, menoecheus P Athenis] at bonis Rl Mures] muc*ius (r er.) B, supra mures add. marii m. post. R 13 supra duo add. t qui V3 nisi se om. V1, in mg. i nisi FJ 14 de opinione B tametsi BR 16 contempnit (exp. m. 3) B quia fragiles — breuemque (om. ideo) contempnit in inr. mg. add. PJ 18 contenit (~m. 2) V 19 ipsa igitur in ras. ex igitur P3 *ordinem P 20 ac] et V causa. (m er.) B 21 non RlV, si non BP, et (s. I. R) non RtH 22 adpraehenderunt H 24 una/// V extingunt BH illi tamen] illitateu VI, s. I. et faR. corr. V1 )

idcirco enim soli animantium ad aspectum caeli erecti sumus, ut summum bonum nostrum in summo esse credamus,