Divinarum Institutionum

Exequerer nunc testimonia ceterarum, nisi et haec sufticerent et illa opportunioribus locis reseruarem. sed cum defendamus causam ueritatis aput eos qui aberrantes a ueritate falsis religionibus seruiunt, quod genus probationis aduersus eos magis adhibere debemus quam ut eos deorum suorum testimoniis reuincamus?

Apollo enim, quem praeter ceteros diuinum maximeque fatidicum existimant, Colophone residens, quo Delphis credo migrauerat amoenitate Asiae ductus, quaerenti cuidam quis aut quid esset omnino deus, respondit uiginti et uno uersibus, quorum hoc principium est:

1. αὺτοϕυὴς ἀδίδαϰτος ὰμήτωρ ἀστυϕέλιϰτος,
2. οὔνομα μηδὲ λόγῳ χωρούμενός, ἐν πυρὶ ναίων,
3. τοῦτο θεὸς, μικρὰ δὲ θεοῦ μερὶς ἄγγελοι ἥμεῖς,

num quis potest suspicari de Ioue esse dictum, qui et matrem habuit et nomen? quid quod Mercurius ille Termaximus, cuius supra feci mentionem, non modo ἀμήτορα ut Apollo, sed ἀπάτορα quoque appellat deum, quod origo illi non sit aliunde?

nec enim potest ab ullo esse generatus qui ipse uniuersa generauit.

Satis ut opinor et argumentis docui et testibus confirmaui quod per se satis clarum est, unum esse regem mundi, unum patrem, unum dominum.

sed orasse quaerat aliquis a nobis idem illut quod aput Ciceronem quaerit Hortensius, si deus unus est, quae esse beata solitudo queat. tamquam nos quia unum dicimus, desertum ac solitarium esse dicamus. habet enim ministros, quos uocamus nuntios.

et est illut uerum quod dixisse in Exhortationibus Senecam supra rettuli, genuisse regni sui ministros deum. uerum hi neque dii sunt neque deos se uocari aut coli uolunt, quippe qui nihil faciant praeter iussum ac uoluntatem dei. nec tamen illi sunt qui uulgo coluntur, quorum et exiguus et certus est numerus.

quodsi cultores deorum eos ipsos colere se putant, quos summi dei ministros appellamus, nihil est quod nobis faciant inuidiam, qui unum deum dicamus, multos negemus.

si eos multitudo delectat, non duodecim dicimus aut trecentos sexaginta quinque ut Orpheus, sed innumerabiles esse. arguimus errores eorum in diuersum, qui tam paucos putant. sciant tamen quo nomine appellari debeant, ne uiolent uerum deum, cuius nomen [*]( 3 supra] p. 19, 5. 14 supra] p. 18, 13. ) [*](AUCTORES 10] frg. 30. 21—23] Theophil. ad Autol. 117 C; cf. Lobeckii Aglaopham. I 364. ) [*](BRSHMPPV] 1 quid MPV potes R 3 fecimus B ametora BS, AMЄ- TOPA sine matre P ametor aut HM 4 apatora B, apator HM, post graecum sine patre P quorq.\' P2 5 gouerauerit SIIM 7 et om. B et testibus confirmaui in mg. H2 8 unum patrem om. S 9 deum BP sed] do qu et HM ⌈a⌉ P2 11 solituq; I at R1, solituq; I queat R2 queat] *uiaeat (q er., s. I. m. 2) V queat tamquam] rqueaV (s. I. m. 2) quae ac tamquam H 12 qui HM idesertum ac solitajrium B 14 esorationibus H rctttuli B3, rectuli V1 15 hii RHM 17 ac] et HM, aut V1, in ras. corr. V2 20 quod] in quod SIIM 21 dicamus deum P dicamus] dicamus si HM 22 trecentis aut sexaginta M 24 sciant om. HM)