Divinarum Institutionum

Lactantius

Lactantius. L. Caeli Firmiani Lactanti Opera omnia, Part I. Brandt, Samuel, editor; Laubmann, Georg, editor. Vienna: Gerold, 1890.

at enim ueritatis expertes non putant his esse credendum: illas enim [*](18 paulo post] c. 8, 8 ss. EPJTOME 14-16] c. 3, 1. 21-23] c. 3,2 (- praedicatoribus). ) [*](BRSMpPV] 1 (m)ulti B effectus M 2 c(up)iditatem B u(el> (post metum) B admi⌜se⌝rationem B3, administrationem PV 3 onvnibus1 P, om V mente(s) B ⌜p⌝utarentur (a ex e) P, utarentur V 4 pr(o)fecto B ipsa P\' (~ add. P2) V 5 uidebitur B tantum M 6 gnbernatione M possideat M simul edd., semel C 7 est om. R 8 quod — isti a- conglutinatione fissurae periit R 9 〈prae〉esse B 10 eetera) B dii non P 11 un(us) B ac ante potcns] et R omn ium R 12 iis scr., his BSMPV, hiis R ut edd., et C edd. a cn utibus B seruient B edd., seruiunt S 13 nec] sed PV 14 q(uod) B seniit R1 15 dns M 18 qui] quia M reputant M 19 aperi⌜e⌝mus B3 21 quia B 22 loquntur (q ex c) B3 uniu(s) B 23 praedixerunt BS)

12
non diuinas, sed humanas fuisse uoces aiunt: uidelicet quia de uno deo praeconium faciunt, aut insani aut fallaces fuerunt.

atquin inpleta esse inplerique cottidie illorum uaticinia uidemus et in unam sententiam congruens diuinatio docet non fuisse furiosos. quis enim mentis emotae non modo futura praecinere, sed etiam cohaerentia loqui possit?

num ergo fallaces erant qui talia loquebantur? quid ab his tam longe alienum quam ratio fallendi, cum ceteros ab omni fraude cohiberent? idcirco enim a deo mittebantur, ut et praecones essent maiestatis eius et correctores prauitatis humanae.

praeterea uoluntas fingendi ac mentiendi eorum est qui opes adpetunt, qui lucra desiderant: quae res procul ab illis sanctis uiris afuit.

ita enim delegato sibi officio functi sunt, ut derelictis omnibus ad tutelam uitae necessariis non modo in futurum, sed ne in diem quidem laborarent contenti extemporali cibo quem deus subministrasset. et hi non modo quaestum nullum habuerunt, sed etiam cruciatus atque mortem.

amara sunt enim uitiosis ac male uiuentibus praecepta iustitiae. itaque ii quorum peccata et arguebantur et prohibebantur excruciatos eos acerbissime necauerunt. ergo a quibus afuit studium lucri, afuit etiam uoluntas et causa fallendi.

quid quod aliqui eorum prmcipes aut etiam reges fuerunt, in quos cadere non potest suspicio cupiditatis ac fraudis, [*](BRSMpPV] 1 uoces fuisse SM 3 adquin B et sic fere ubique, atquin R, atqui S et sic fere ubique, at*quin ex antquin P; in RMHPV plerumque atquin, raro adquin uel atqui in plerisque BM co∗tidie (t er.) B et sic saepissime, cottidie B, sed plerumque cotidie cum cett. * ci uitinia (a s. I. m. 2, ci m. 1) P, u⌞a⌟ticinia V1 4 congruens om. S furiosos fuisse R 5 semotae (s s. 1. R2) RSM G posset (e ex i) R2 ert (i. e. erunt) M 7 qui talia loquebantur om. BRSM \'his R2 8 ceteris RlVac, ceteros (0 ex alia litt. m. 2) S 10 humanam VI 11 petunt M 12 ad illis V ⌞ab⌟fuit S2, fuit PV 13 sibi1 P2 14 non B \\indi)em B 15 temporali M 16 et om. PV hii R, hi qui M nou ulla (inter n et u uidet. n euanuisse; II euanid. restituit m. 3) B, ullum M 17 mortem amaram. M s:unte)nim B 18 ii edd., hii BRJf, hi SP V et om. M 19 aceruissime BacPac V uegauerunt PacV 20 (ante studium) affuit (pr. f in eras. d) R, a,b:fuit 82, fuit l\'V affuit R, ⌞ab⌟fuit S7 re 22 adere (s. I. m. 2) R, in mg. t cadere m. al. antiqua posset M suspitio MPac(corr. Plt) )

13
et tamen praeconium dei singularis eadem qua ceteri diuinatione fecerunt?

Sed omittamus sane testimonia prophetarum, ne minus idonea probatio uideatur esse de his quibus omnino non creditur.

ueniamus ad auctores et eos ipsos ad ueri probationem testes citemus, quibus contra nos uti solent, poetas dico ac philosophos. ex his unum deum probemus necesse est, non quod illi habuerint cognitam ueritatem, sed quod ueritatis ipsius tanta uis est, ut nemo possit esse tam caecus, quin uideat ingerentem se oculis diuinam claritatem.

poetae igitur quamuis deos carminibus ornauerint et eorum res gestas amplificauerint summis laudibus, saepissime tamen confitentur spiritu uel mente una contineri regique omnia.

Orpheus, qui est uetustissimus poetarum et aequalis ipsorum deorum, siquidem traditur inter Argonautas cum Tyndaridis et Hercule nauigasse, deum uerum et magnum πρωτόγονον appellat, quod ante ipsum nihil sit genitum, sed ab ipso sint cuncta generata. eundem etiam Φάνητα nominat, quod cum adhuc nihil esset, primus ex infinito apparuerit et extiterit.

cuius onginem atque naturam [*](EPITOME 3 omittamus-propbetarum] cf. ad p. 11,21. 5-13] c. 3, 2. 13-14, 10. 15 sq.] c. 3, 3. ) [*](AUCTORES 13-14, 7] frg. 57 et 75 Abel (cf. Orphica ed. Herm. p. 465; Lobeckii Aglaopbam. I 480. 496). ) [*](BRSMpPV] 1 ad praeconium M eadem qua] eodam modo quo M, eademq⌜ua⌝ P2, eademq. V diuinationem M 3 ommittemus M m\'inus B2 4 de quibus his B1 PV edd. (sed cf. p. 11, 24), ante his add. ab B1; malim iis 5 auctorem M probationem ueri PV 8 quo PV edd., sed cf. IV 7, 8; Epit. 37, 5 habuerunt BMP 9 qui non BSM 10 diuinitate Sx, diuinitatis S2 quam*uis (q er.) P 11 ornauef S t re⌜s⌝V2 amplificauerun* (t m. 2?) S 13 regiq; (q; m. 2) S post omnia 6 fere litt. eras., S et M 15 tyndaridis (alt. d in ras. ex n et s in ras. m. 2) B, tyndaiis PV 16 ΠΡΩΤΓΟΝΩΝ B1, corr. B3, ΙΙΡΩ- TOTONON (alt. T in ras. V) MV, UPOTOTONON M post graecum primogenitum BP, idem ante SM, primigeuitum in mg. V1 appellat om. S, in ras. M post nihil eras. eẽt M 17 generatum B 18 ΦΑΝЄTA BS, ΦΑΝ⌞H⌟TA P, phaneta M post graecum prima apparitio P, ante quod est illuminatorem S quodj quoniam M ex infinito] nihil finito PV rinifinito B3 19 et om. M )

14
quia concipere animo non poterat, ex aere inmenso natum esse dixit:
  1. πρωτόγονος Φαέθων περιμήϰεος ἠέρος υἱός
  2. .

aliut enim amplius quod diceret non habebat. hunc ait esse omnium deorum parentem, quorum causa caelum condiderit liberisque prospexerit, ut haberent habitaculum sedemque communem:

  1. ἔϰτισεν ἀθανάτοις δόμον άϕθιτον
  2. .
natura igitur et ratione ducente intellexit esse praestantissimam potestatem, caeli ac terrae conditricem.