Divinarum Institutionum

sed unde isti errores et haec tanta flagitia manauerint, suo loco disseremus. interim uideamus et cetera, quae carent scelere, ne studio insectandi uideamur eligere peiora.

Isidis Aegyptiae [*]( 22 suo loco] II 16. EPITOME 2-6] c. 18, 8. 11-18] c. 18, 4. 23 - 82, 15] c. 18, 5 s. ) [*](AUCTORES 1 Pesc. Fest.] Historic. Rom. frg. ed. Peter pag. 375. 7. 8] Lucr. I 101. 83. 18] cf. Quintiliani declamat. ed. Ritter pag. I adn. ) [*](BRSHPV] 1 satyram R, sathyram PV 2 karthaginienses B, car- cett. solitas P 5 piacula B 8 quae peperit saepe] religio peperit Lucr. 10 cecitatis S acciderant S nec B negathocles S 11 quidem om. B occiderit SH 13 Matris] Matris Magnae Epit. 18, 4, Matris deum edd., sed cf. Epit. 8, 6 Mater ipsis BSP (sed alt. s s. I. P1) uir⌈il⌉ibus B2 14 femina H 17 districtos Rl gladio se exerentes H efferentes S 18 ecferuntur B, haec feruntur S, haec feceruntur H, efferuntur RPV 19 si] quod si H deos S colit B iratus] malim sceleratus uel insanus 20 non] ne (i. e. nonnej P, ue V; nonne edd. 22 manaue? S 23 interim om. H 24 aegyptia P ) [*]( XVIIII. Lact. i. ) [*]( 6 )

1. numquamque satis quaesitus Osiris.

semper enim perdunt, semper inueniunt. refertur ergo in sacris imago rei quae uere gesta est, quae profecto si quid sapimus declarat mortalem mulierem fuisse ac paene orbam, nisi unicum repperisset. quod illum ipsum poetam minime fugit, apud quem Pompeius adulescens morte patris audita haec loquitur:

1. euoluam busto iam numen gentibus Isim
2. et tectum lino spargam per uulgus Osirim.

hic est Osiris, quem Serapim [uel Serapidem] uulgus appellat. solent enim mortuis consecratis nomina immutari, credo ne quis eos putet homines fuisse.

nam et Romulus post mortem Quirinus factus est et Leda Nemesis et Circe Marica. et Ino postquam se praecipitauit, Leucothea materque Matuta et Melicertes filius eius Palaemon atque Portunus.

sacra uero Cereris Eleusinae non sunt his dissimilia. nam sicut [*](EPITOME 20-83, 4] c. 18, 7. ) [*](AUCTORES 6] Ouid. Metam. IX 693; cf. Lucan. VITI 831 ss. 13 s.] Lucan. IX 158 s. ) [*](BRSHPVj 1 quatinus S, sic saepe codd. excepto B paruulum filium S pamolum H uel (ante perdiderit) om. B 2 declabrato R pectora] corpora B\', in ras. corr. B2 3 sua] sua nuda H sic S ferat S 6 num⌈quam⌉quae B2, nusquamque H 7 inueniuntur S ergo] enim B 8 uera S 9 mulierem om. S p⌊a⌋ene B3 10 nisi unicum post repcrisset quod Rt, del. B2, post orbam 8. 1. nisi unicum illum add. 22* unic⌊ũ⌋ P, unicam V poeta S 13 issi P, issim V 14 et tectum] eiectum B, et rectum SH ligno PV uulgum S osiris S 15 serapem BPV, sarapem H sarapidem B1, corr. B2 uel Serapidem eiecit Volkmannus, epist. gratul. pag. 5 appellant B 17 putent B 18 ⌈ne⌉mesis V2 cice P mari**ca (ga er.) B 19 inopusfquam sic P praecipitauit in mare H leuchotea BV matlll (3 hastae er.) mutata P 20 melicertus V1, rus. et s. I. corr. V2 21 eleusiniae B, eleusinam V iis H)

aput Lampsacum Priapo litabilis uictima est asellus, cuius sacrificii ratio in Fastis haec redditur. cum dii omnes ad festum Matris Magnae conuenissent epulisque satiati noctem lusibus ducerent, quieuisse humi Vestam somnumque cepisse; ibi Priapum somno eius ac pudicitiae insidiatum, sed illam intempestiuo clamore aselli quo Silenus uehebatur excitatam, libidinem uero insidiatoris esse deceptam ;

hac de causa Lampsacenos asellum Priapo quasi in ultionem mactare consuesse, aput Romanos uero eundem Vestalibus sacris in honorem pudicitiae conseruatae panibus coronari.

quid turpius, quid flagitiosius, quam si Vesta beneficio asini uirgo est? at poeta fabulam finxit.

num ergo illut est uerius quod referunt ii qui Phaenomena conscripserunt, cum de duabus Cancri stellis locuntur quas Graeci ο̌νους uocant, asellos fuisse qui Liberum patrem transuexerint, cum amnem transire non posset, quorum alteri hoc praemium dederit, ut humana uoce loqueretur? itaque inter eum Priapumque ortum esse certamen de obsceni magnitudine: Priapum uictum et iratum interemisse uictorem.

hoe uero multo magis ineptum est, sed poetis licet quidquid uelint. [*](EPITOME 4-22] c. 18, 8. ) [*](AUCTORES 2 s.] ef. Cic. Verr. IV 48,106. 6 ss.] Ouid. Fast. VI 309-348. 16 ss.] cf. schol. Arat. Germanici pag. 70, 12 ss.; 129, 3 ss. Breysig; Hygin. Astron. II 23. ) [*](BRSHPV] 1 isoris H 2 in matrimonium R 3 ethnėao (exp. w. 1 uel 2) B, aet⌈h⌉nae R2, ethnae S, aethne H ascensis P 5 lamsacum BR, lansa⌊cũ⌋ (in ras. m. 1 ?) S, lamsacum. Apud lamsacum H, lapsacum PV litalis B asellis P1, corr. P2 6 ad festum] adfectu H 8 somn∗um (i er., que om.) R coepisse PV 10 asello V1 11 hec S lamsace- nos BRHP, lasacenos S, la⌈p⌉sacenos V3 12 ultione S consue⌊uit⌋ V1 14 consecrate H panubuw (s er., s s. I. m. 2) B 16 refer̃t//// (4 hastae er.) P ii Rl, hii BlVH, hi SPV faenomena ex senomina ut uid. B2, fetomenas H 17 concri R loquuntur SP 18 onus B, onos H, ONOIC P1, in mg. asinos m. al. 19 possit R, possent S 20 hoc] ob B dederint S 21 opsceni P1 (corr. P2) V 22 iratum] iterum B uectorem P1, corr. P* ) [*]( 6* )

quae sit ergo quaeramus. at ea profecto manifesta est. nam sicut Lunae taurus mactatur, quia similia habet cornua, et

1. placat equo Persis radiis Hyperiona cinctum,
2. ne detur celeri uictima tarda deo,

aput Lindum, quod est oppidum Rhodi, Herculis sacra sunt, quorum a ceteris longe diuersus est ritus, siquidem non εὺϕημία̣ ut Graeci appellant, sed maledictis et execratione celebrantur, eaque pro uiolatis habent, si quando inter sollemnes ritus uel inprudenti alicui exciderit bonum uerbum.

cuius rei haec ratio redditur, si famen ulla esse ratio in rebus uanissimis potest.

Hercules eo cum delatus esset famemque pateretur, aratorem quendam conspexit operantem ab eoque petere coepit, ut sibi unum bouem ueuderet. enimuero ille negauit fieri posse, quod spes sua omnis colendae terrae duobus illis iuuencis niteretur.

Hercules solita uiolentia usus, quia unum accipere non potuit, utrumque sustulit. at ille infelix cum boues suos mactari uideret, iniuriam suam maledictis ultus est, quod homini eleganti et urbano gratissimum fuit.

nam dum comitibus suis epulas apparat [*](EPITOME 10—85, 8] c. 18, 9. ) [*](AUCl\'ORES G s.] Ouid. Fast. I 395 s. ) [*](BRSHPVJ 1 nec] ne⌈c⌉ S, ne H 2 quit B, sic raro finxerunt (-r S) BSP 3 fincta BarH, facta S 4 sint. H ea] dea B, ate RI, eras. et res corr. R3 est] est res H 5 sic S qui⌈a⌉ H2 simili⌊t̃⌋ P2 babent B 6 placat equo] placitaequodisB, placat ⌊equo⌋ H2, placata equo P1 (placatã equo Pi) V rad⌊iis⌋ H2 hyperiona* (e er.) cintu P, hyperion accintuni V cinc⌊tum⌋ H2 8 hunc S quiral V2 inormis B 9 possit SH 10 lipsu, P1 11 lougi S 12 eyfemia B, eufemia RPV, eufenia SH aut V 15 si] nisi V nulla ParV 16 ratio om. PV, 18 patere P1, corr. P2 coepi P 19 enimuero om. B quod om. R 20 niteretur] maxime niteretur H hercule S 21 non potuit accipere SH utrosque H 23 maledicti⌊s⌋ H2V2 uultus V 24 cum H suis om. B appareat V )

sed postquam Hercoli diuinos honores ob admirationem uirtutis deferri placuit, a ciuibus ara ei posita est, quam de facto βούζυγον nominauit, ad quam duo iuncti boues immolarentur sicut illi quos abstulerat aratori, eumque ipsum sibi constituit sacerdotem ac praecepit, ut isdem maledictis semper in celebrandis sacrificiis uteretur, quod negaret se umquam epulatum esse iucundius.

haec iam non sacra sunt, sed sacrilegia, in quibus id sanctum ducitur, quod in aliis si fiat, etiam seuerissime uindicatur.

ipsius autem Cretici Iouis sacra quid aliut quam quomodo sit aut subtractus patri aut nutritus ostendunt? capella est Amaltheae nymphae; quae uberibus suis aluit infantem: de qua Germanicus Caesar in Arateo carmine sic ait:

1. illa putatur
2. nutrix esse Iouis, si uere Iuppiter infans
3. ubera Cretaeae mulsit fidissima caprae,
4. sidere quae claro gratum testatur alumnum.