Divinarum Institutionum

o dementiam insanabilem! quid illis isti dii facere amplius possent, si essent iratissimi, quam faciunt propitii, cum suos cultores parricidiis inquinant. orbitatibus mactant, humanis sensibus spoliant?

quid potest esse his hominibus sancti? aut quid in profanis locis faciant qui inter aras deorum summa scelera committunt? [*](EPITOME 11] c. 18, 3. ) [*](AUCTOMES 4 ss.] V 629 ss. 9 s.] V 621 s. ) [*](BRSHPV] 1 rediret1 P2 2 ex cirpo Bl (s s. 1. add. B2) S, idcirco H 4 tyriutius BS, tiryntius H, tiri⌈n⌉tius P1 quodannis BHV, quod auni P 5 tristitia B leucadia H G aqua SH quiritis S 7 iaci codd. Ouiclii, iace BSPV, iacent R, iacebant H 8 uirgines uestales B 9 tu SH, tunc P 10 inoboreos crirpea V rs\'cirpea B2, scirpa R solent R, soles SH 11 immolabuntur P 14 genere S 15 maxime (e in.ras.ex ae P m. 2, a s. 1. m. 3) B 17 qua P tamen] et non P f*etus (å er.) B 18 dementia S insanabile SV 19 diis P possunt R1 si essent om. B h 20 orbitate B 22 esse om. S iis (h m. 2) R homini H sanctum H aef*anis in ras. ex jppianis 14 uid. P7 23 inter aras] interas H )

Pescennius Festus in libris historiarum per saturam refert Karthaginienses Saturno humanas hostias solitos immolare et cum uicti essent ab Agathocle rege Siculorum, iratum sibi deum putauisse; itaque ut diligentius piaculum soluerent, ducentos nobilium filios immolasse.

1. tantum religio potuit suadere malorum.
2. quae peperit saepe scelerosa atque inpia facta.

cui ergo dementissimi homines illo sacrificio consulebant, cum tantam partem ciuitatis occiderent, quantam fortasse ne Agathocles quidem uictor occiderat?

ab isto genere sacrorum non minoris insaniae iudicanda sunt publica illa sacra, quorum alia sunt Matris, in quibus homines suis ipsi uirilibus litant — amputato enim sexu nec uiros se nec feminas faciunt — alia Virtutis, quam eandem Bellonam uocant, in quibus ipsi sacerdotes non alieno, sed suo cruore sacrificant.

sectis namque umeris et utraque manu destrictos gladios exerentes currunt ecferuntur insaniunt. optime igitur Quintilianus in Fanatico istud inquit si deus cogit, iratus est.

etiamne haec sacra sunt? non satius est pecudum modo uiuere quam deos tam inpios, tam profanos, tam sanguinarios colere?

sed unde isti errores et haec tanta flagitia manauerint, suo loco disseremus. interim uideamus et cetera, quae carent scelere, ne studio insectandi uideamur eligere peiora.

Isidis Aegyptiae [*]( 22 suo loco] II 16. EPITOME 2-6] c. 18, 8. 11-18] c. 18, 4. 23 - 82, 15] c. 18, 5 s. ) [*](AUCTORES 1 Pesc. Fest.] Historic. Rom. frg. ed. Peter pag. 375. 7. 8] Lucr. I 101. 83. 18] cf. Quintiliani declamat. ed. Ritter pag. I adn. ) [*](BRSHPV] 1 satyram R, sathyram PV 2 karthaginienses B, car- cett. solitas P 5 piacula B 8 quae peperit saepe] religio peperit Lucr. 10 cecitatis S acciderant S nec B negathocles S 11 quidem om. B occiderit SH 13 Matris] Matris Magnae Epit. 18, 4, Matris deum edd., sed cf. Epit. 8, 6 Mater ipsis BSP (sed alt. s s. I. P1) uir⌈il⌉ibus B2 14 femina H 17 districtos Rl gladio se exerentes H efferentes S 18 ecferuntur B, haec feruntur S, haec feceruntur H, efferuntur RPV 19 si] quod si H deos S colit B iratus] malim sceleratus uel insanus 20 non] ne (i. e. nonnej P, ue V; nonne edd. 22 manaue? S 23 interim om. H 24 aegyptia P ) [*]( XVIIII. Lact. i. ) [*]( 6 )

1. numquamque satis quaesitus Osiris.

semper enim perdunt, semper inueniunt. refertur ergo in sacris imago rei quae uere gesta est, quae profecto si quid sapimus declarat mortalem mulierem fuisse ac paene orbam, nisi unicum repperisset. quod illum ipsum poetam minime fugit, apud quem Pompeius adulescens morte patris audita haec loquitur:

1. euoluam busto iam numen gentibus Isim
2. et tectum lino spargam per uulgus Osirim.

hic est Osiris, quem Serapim [uel Serapidem] uulgus appellat. solent enim mortuis consecratis nomina immutari, credo ne quis eos putet homines fuisse.

nam et Romulus post mortem Quirinus factus est et Leda Nemesis et Circe Marica. et Ino postquam se praecipitauit, Leucothea materque Matuta et Melicertes filius eius Palaemon atque Portunus.

sacra uero Cereris Eleusinae non sunt his dissimilia. nam sicut [*](EPITOME 20-83, 4] c. 18, 7. ) [*](AUCTORES 6] Ouid. Metam. IX 693; cf. Lucan. VITI 831 ss. 13 s.] Lucan. IX 158 s. ) [*](BRSHPVj 1 quatinus S, sic saepe codd. excepto B paruulum filium S pamolum H uel (ante perdiderit) om. B 2 declabrato R pectora] corpora B\', in ras. corr. B2 3 sua] sua nuda H sic S ferat S 6 num⌈quam⌉quae B2, nusquamque H 7 inueniuntur S ergo] enim B 8 uera S 9 mulierem om. S p⌊a⌋ene B3 10 nisi unicum post repcrisset quod Rt, del. B2, post orbam 8. 1. nisi unicum illum add. 22* unic⌊ũ⌋ P, unicam V poeta S 13 issi P, issim V 14 et tectum] eiectum B, et rectum SH ligno PV uulgum S osiris S 15 serapem BPV, sarapem H sarapidem B1, corr. B2 uel Serapidem eiecit Volkmannus, epist. gratul. pag. 5 appellant B 17 putent B 18 ⌈ne⌉mesis V2 cice P mari**ca (ga er.) B 19 inopusfquam sic P praecipitauit in mare H leuchotea BV matlll (3 hastae er.) mutata P 20 melicertus V1, rus. et s. I. corr. V2 21 eleusiniae B, eleusinam V iis H)

aput Lampsacum Priapo litabilis uictima est asellus, cuius sacrificii ratio in Fastis haec redditur. cum dii omnes ad festum Matris Magnae conuenissent epulisque satiati noctem lusibus ducerent, quieuisse humi Vestam somnumque cepisse; ibi Priapum somno eius ac pudicitiae insidiatum, sed illam intempestiuo clamore aselli quo Silenus uehebatur excitatam, libidinem uero insidiatoris esse deceptam ;

hac de causa Lampsacenos asellum Priapo quasi in ultionem mactare consuesse, aput Romanos uero eundem Vestalibus sacris in honorem pudicitiae conseruatae panibus coronari.

quid turpius, quid flagitiosius, quam si Vesta beneficio asini uirgo est? at poeta fabulam finxit.

num ergo illut est uerius quod referunt ii qui Phaenomena conscripserunt, cum de duabus Cancri stellis locuntur quas Graeci ο̌νους uocant, asellos fuisse qui Liberum patrem transuexerint, cum amnem transire non posset, quorum alteri hoc praemium dederit, ut humana uoce loqueretur? itaque inter eum Priapumque ortum esse certamen de obsceni magnitudine: Priapum uictum et iratum interemisse uictorem.

hoe uero multo magis ineptum est, sed poetis licet quidquid uelint. [*](EPITOME 4-22] c. 18, 8. ) [*](AUCTORES 2 s.] ef. Cic. Verr. IV 48,106. 6 ss.] Ouid. Fast. VI 309-348. 16 ss.] cf. schol. Arat. Germanici pag. 70, 12 ss.; 129, 3 ss. Breysig; Hygin. Astron. II 23. ) [*](BRSHPV] 1 isoris H 2 in matrimonium R 3 ethnėao (exp. w. 1 uel 2) B, aet⌈h⌉nae R2, ethnae S, aethne H ascensis P 5 lamsacum BR, lansa⌊cũ⌋ (in ras. m. 1 ?) S, lamsacum. Apud lamsacum H, lapsacum PV litalis B asellis P1, corr. P2 6 ad festum] adfectu H 8 somn∗um (i er., que om.) R coepisse PV 10 asello V1 11 hec S lamsace- nos BRHP, lasacenos S, la⌈p⌉sacenos V3 12 ultione S consue⌊uit⌋ V1 14 consecrate H panubuw (s er., s s. I. m. 2) B 16 refer̃t//// (4 hastae er.) P ii Rl, hii BlVH, hi SPV faenomena ex senomina ut uid. B2, fetomenas H 17 concri R loquuntur SP 18 onus B, onos H, ONOIC P1, in mg. asinos m. al. 19 possit R, possent S 20 hoc] ob B dederint S 21 opsceni P1 (corr. P2) V 22 iratum] iterum B uectorem P1, corr. P* ) [*]( 6* )