Epitome Divinarum Institutionum

cum haec fierent, tum leges sibi homines condiderunt pro utilitate communi, ut se interim tutos ab iniuriis facerent. sed metus legum non scelera conprimebat, sed licentiam submouebat. poterant enim leges delicta punire, conscientiam punire non poterant.

itaque quae ante palam eant, clam nen coeperunt: circumscribi etiam iura, siquidem ipsi praesides legum praemiis muneribusque corrupti uel in remissionem malorum uel in perniciem iustorum sententias uenditabant. his [*](INSTITUTIONES 1-4] V 5, 9. 13 s.; 6,10 s. 4-10] V 9. 15—17 (-profanent). 11 s. cum - communi] VI 9, 2 s. gentis-utalr. 12 s. sed-submouebat] VI 9, 5. 16—18] V 9, 17 (a qui si iudiees). ) [*](AUCTORES 4 ius in uiribus] cf. Sallust. Hist. I 33 Dietseh. 11 ss.] fort. Tulliana esse existimat Maius ad Cic. de rep. III, XIV (13, 23), ed. 1822 pag. 241 ado. 4. ) [*](TBP] 1 ex om. B\' (s. I. B3) P 2 consacrari T 3 iustitia] iustitia sic** (ut er.) B direptum TP, diremptus Bl, diremptu* B3 f\'ro\\\'>dus B* direpta TBX (corr. Bz) P 4 cousulere BP *u\'ilribus ex iuribus T 5 co;putare B adgraedi B 6 rj\\lliorum (a s. I. add. d i in ras. m. 3) B incommodis] commodis T -.-7 cognatis (a in ras. ex 3 fere litt. m. 2) P 8 mari B 9 qua] quauni et in tng. rum (add. m. 2 ?) P; quo edd., recte? cf. Inst. VI 21, 4 furor om. P duxerit edd. 10 santfti P1 cupiditas infanda non BP 12 tyutos Px 13 conpraemebat Baf, coprimebant (exp. m. 2) P 14 punire om. P conscientiam] **licentiam P punire P, munire TB, sed cf. de ira dei 8, 9 15 itaquae (exp. m. 2) P quae om. TP antea T, recte? fiebant clam fieri om. T 17 premiis T corrubti Pl, in ras. corr. P1 remissionem Pf, remissione T, remunerationem BP, illud cum Da et Buen recepi coni. Inst. V 9, 17 noxios inpune dimittant 18 perniciem (c in ras. ex t m. 2) P iustorum BP, bonorum T edd., sed ut contrarium ex malorum deriuatum uidetur; Ii- )

In hoc statu cum essent humanae res, misertus nostri deus reuelauit se nobis et ostendit, ut in ipso religionem fidem castitatem misericordiam disceremus, ut errore uitae prioris abiecto simul cum ipso deo nosmet ipsos, quos inpietas dissociauerat, nosceremus legemque diurnam, quae humana cum caelestibus copulat, tradente ipso domino sumeremus, qua lege uniuersi quibus inretiti fuimus errores cum uanis et impiis superstitionibus tollerentur.

quid igitur homini debeamus, eadem illa lex diuina praescribit, quae docet quidquid homini praestiteris deo praestari.

sed radix iustitiae et omne funda- mentum aequitatis est illut, ut non facias quod pati nolis, sed alterius animum de tuo metiaris. si acerbum est iniuriam ferre et qui eam fecerit uidetur iniustus, transfer in alterius personam quod de te sentis et in tuam quod de altero iudicas, et intelleges tam te iniuste facere, si alteri noceas, quam alterum, si tibi.

haec si mente uoluamus, innocentiam tene- bimus, in qua iustitia uelut primo gradu insistit. primum [*](INSTITUTIONES 1 s.] cf. V 8, 6; 5, 11. 3-10] V 7, 1 s. 4 s. (religionem .. misericordiam)] VI 10, 2 set—nominatur. 7 s. (legemque diuinam)] VI 8, 6 (-caelestis). 7 quae-copulat] VI 10, 2. 8 s. tradente ipso domino] VI 8,12. 10—12] VI 10,1. 12-18] VI 23,32 (a nos ipsos). 18 s.] V 17, 21. 31; 22, 5; VI 18, 12. 19 s. primumprodesse] VI 11, 2 ergo si-necesse est. ) [*](milis oppositio ap. Cyprian. ad Demetr. c. 11 (pag. 359, 4) inpunitatem consecuntur mali, dum modesti tacent his accedebant om. P TBP] 1 oppressis (i ex c.m. 2) P 2 legib; ex lec P2\' seuiendi T aitlsumta B3 3 misertus est B, miser*tus (i ? er.) P 4 ut in ras. ex 3 fere litt. P2 relegionõ (alt. e ex i) P2 5 terrore uitoj Pl 6 impietas P 7 nosceremus] disceremus B legêq. (q. add. m. 2 ?) P humana1 P2 8 cralelestibus B3 tradentem T 9 errores (alt. e ex i m. 2) P impiis T 10 igitur] enim B 11 perscribit T quidquic ut uid. Px, quicquid corr. P2 12 prestiteris T prestari TB 13 illud P facias] facias ulli (ex illut corr. m. 1 uel 2) B nollis B 14 mitiaris Bl, corr. B3 aceruum B1, corr. B2 16 de ante te] in P 17 intellegis BP sril T 19 primo] primo est P consistit B, institita (a in erasa interpunctione ut uid. m. 2) sic P ) [*]( IYIIII. Lact. 1. ) [*]( 47 )

sed sicut in rudibus agris priusquam serere incipias, euulsis sentibus et omnibus stirpium radicibus amputatis arua purganda, sic de nostris animis prius uitia detrahenda sunt et tunc demum uirtutes inserendae, de quibus seminatae per uerbum dei fruges uirtutis oriantur.