Epitome Divinarum Institutionum

hunc nouos ritus ac pompas sacrorum introduxisse et primum diis sacrificasse, id est Vestae, quae dicitur Tellus, — unde poetae: primamque deorum Tellurem — et postmodum Deum Matri.

Euhemerus autem in Sacra Historia ipsum Iouem dicit, postquam imperium ceperit, sibi multis in locis fana posuisse. nam circuiens orbem ut quemque in locum uenerat, principes populorum amicitia sibi et hospitii iure sociabat. cuius rei ut posset memoria seruari, fanum sibi creari iubebat atque ab hospitibus suis annua festa celebrari. sic per omnes terras cultum sui nominis seminauit.

quando autem isti fuerint facile colligi potest. scribit enim Thallus in historia sua Belum regem Assyriorum, quem Babylonii colunt quique Saturni [*](INSTITUTIONES 2 - 6] I 21. 39 s. 7-9] I 22, 18. 9—14] I 22, 19. 15] locus Vergilii non est in Instit. 15-23] I 22, 20—24. 23-691, 5] I 23, 1 s. 4 (ab ab excidio). 5. ) [*](AUCTORES 9] pag. 220 Schmidt. 15] Verg. Aen. VII 136 s. 16] cf. frg. XI. 24] cf. ad lust. I 23, 2. ) [*](T] 1 presto T 5 sacris Pf, sacriis T tympana ex cymbala Holdero manu 1, Studemundo m. 2 in T correctum uidetur feriuntur Do. feruntur T 10 t!HTHC£UC niN WIMKHO, T mellissea T cretensium (r in ras. vel ex alialitt. m. 2 ?) T 11 Melissa Pf, fellisa T 12 que T 13 ponpas T 14 di\'i\'s T2 que T 17 storia T coeperit T 21 iuuebat T adque T 22 numinis uir doctus ap. Cleric. XI195 24 ttblallus T bellum T )

unde apparet non amplius quam MDCCC esse annos, ex quo nouis deorum cultibus institutis humanum genus inciderit in errorem.

Merito igitur poetae commutatum esse aureum saeculum memorant, quod fuerit regnante Saturno. nulli enim tunc dii colebantur, sed unum et solum deum nouerant.

postquam se terrenis ac fragilibus subiugauerunt colentes ligna et aera et lapides, commutatio saeculi facta est usque ad ferrum.

amissa enim dei notitia et uno illo uinculo humanae societatis abrupto uastare se inuicem, praedari ac debellare coeperunt.

quodsi sursum oculos suos tollerent ac deum intuerentur, qui eos ad aspectum caeli suique excitauit, numquam se curuos et humiles facerent terrena uenerando. quorum stultitiam Lucretius grauiter incusat dicens: et faciunt animos humiles formidine diuum depressosque premunt ad terram:

qua reddunt uec intellegunt quam uanum sit ea timere quae feceris, aut ab iis aliquod sperare praesidium quae muta et insensibilia nec uident nec audiunt supplicantem.

quid ergo maiestatis aut numinis habere possunt quae et fuerunt in [*](INSTITUTIONES 6-8. 11-13] cf. V 5, 2 s. 13 s.; c. 6. 9] II 1, 4. 10 commutatio saeculi] cf. V 6, 11 s. 13-15. H)-21] II 1, 14 s. (-erexit). c. 2 s. passim. 16—18] II 3, 10. 19-21] II 3, 9; 4, 6 (quae igitur -possunt). 21—692, 3] II 4, 1 (-fierent). 5 s. ) [*](AUCTORES 17 s.] Lucr. VI 52 s. ) [*](T] 2 MCCCCLXX Pf, cf. Inst. 123, 4, MCCCC IXX. T 3 XI DCCC. T 4 nouis Pf, nobis T 11 enim (e ex o? m. 2?) T 18 praemunt T 19 quareddunt. T, quod defendunt Draegerlts, Philolog. XXVII149 qua (sc. terra) terrena (cf 15, sc. simulacra) fingunt interpretatus (idem tamen in quam redeunt coni.) et Schoellius, qui qua deos (cf. 17) fingunt explicat; quare colunt Da, in qua repunt ttir doctm ap. Cleric. XI196, quare Heum, quare credunt uel qua re produnt Buen, in quam recidunt Thilo; ego uerba nonnulla omissa esse cum Fritzschio existimatterim, ita tamen, ut reddunt corruptum esse putem; coniectabam hoc quare (simulacris se de)dunt, cf. Inst. II3,9 colunt simulacra... se corporalibus dediderunt nec uident (cf. supra nec intellegunt) eqs. 20 iis ser., his T aliquot T 21 suplicantem T. ) [*]( 44* )

nam et uiolari et furto sublabi possunt, nisi illa et lex saepiat et humana custodia. num igitur mentis suae compos uideri potest qui talibus opimas uictimas caedit, dona consecrat, pretiosas uestes offert, quasi uti possint qui motu carent?