De Opificio Dei

In principio cum deus fingeret animalia, noluit ea in rotundam formae speciem conglobare atque colligere, ut et moueri ad ambulandum et flectere se in quamlibet partem facile possent, sed ex ipsa corporis summa produxit caput. item produxit quaedam membra longius, quae uocantur pedes, ut alternis motibus solo fixa perducerent animal quo mens tulisset aut quo petendi cibi necessitas prouocasset.

ex ipso autem uasculo corporis quattuor fecit extantia, bina posterius, quae sunt in omnibus pedes, item bina capiti et collo proxima, quae uarios usus animantibus praebent. in pecudibus enim ac feris pedes sunt posterioribus similes, in homine autem manus, quae non ad ambulandum, sed ad faciendum tenendumque sunt natae.

est et tertium genus, in quo priora illa neque pedes neque manus sunt, sed alae, in quibus pinnae per ordinem fixae uolandi exhibent usum. ita una fictio diuersas species et usus habet.

atque ut ipsam corpons crassitudinem firmiter conprehenderet, maioribus et breuibus ossibus inuicem conligatis quasi carinam conpegit quam nos dicimus spinam eamque noluit ex uno perpetuoque osse formare, ne gradiendi flectendique se facultatem animal non haberet.

ex eius parte quasi media costas id est [*](A VOTORES 20 s. quasi-spinaml cf. \'Plutarch.\' Plac. philos. V 17, 3 (ex Aetio) \'AP-.OTOTSXYJS ..; Dielsius. Doxogr. gr. p. 190 adn. 2; Nemes. p. 262 (TJ pax\'S • • •) • EXPILATORES 8 alternis-fixa] Isidor. orig. XI 1, 112. ) [*](BVJ 1 loquamur codd. rec., edd.; an loquemur? 4 rutundam B, sic etiam p. 21, 4. 7. al. ref moneri B, emoueri Y 7 membra quaedam Y 8 sola V1, part. ras. corr. V3 perducerent] codd. rec., Parrhasius, producerent jJV, sine dubio ex produxit bis ante scripto; lectio perducerent etiam etymologia pedes-petendi commendatur; cf. de hoc loco \'Ueb. d. Quellen\' p. 263 13 sunt posterioribus pedes fens ac similes (sic) V 15 temperandumque Y, sed cf. c. 10, 24 tenendi faciendique 17 pennae (sed e ex i m. 1 ?) V exibent B 18 habet in marg. V 20 conpigit yae, corr. m. 1? 21 spi*nam (n er.) V 22 ossre1 B3 facultatem om. B, post anima! add. usfl B3 ) [*]( 2* )

in summo uero constructionis eius quam similem nauali carinae diximus. caput conlocauit, in quo esset regimen totius animantis, datumque illi hoc nomen est, ut quidem Varro ad Ciceronem scribit, quod hinc capiant initium sensus ac nerui.

ea uero quae diximus a corpore uel ambulandi uel faciendi uel uolandi causa esse producta, neque nimium longis propter celerem mobilitatem neque nimium breuibus propter firmitatem, sed et paucis et magnis ossibus constare uoluit.

aut enim bina sunt ut in homine aut <qua>terna ut in quadrupede: quae tamen non fecit solida, ne in gradiendo pigritia et grauitas retardaret, sed cauata et ad uigorem corporis conseruandum medullis intrinsecus plena. eaque rursus non aequaliter porrecta finiuit, sed summas eorum partes nodis crassioribus conglobauit, ut et substringi neruis facilius. et uerti tutius possent, unde sunt uertibula nominata.

eos nodos firmiter solidatos leni quodam operculo [*](AVCTORES 7-9 Varro] Wilmanns, De M. Ter. Varr. libr. gramm. frg. 38 (p. 170). EXPILATORES 7-9] Isidor. orig. XI, 1, 25; de diff. rer XVII 50. 17—20] Isidor. orig. XI 1, 87. ) [*](BY] 2 uelrut\' B circolum yac, part. ras. corr. m. 1? 3 mollia V 4 possint B 5 simile Y 6 nauali (u ex b) B, nauis Yj eicere malim, cf. p. 19, 20 carinae (1 ras. ex uj Y capuat, V2 7 animantitts B 9 a] e Heumannus conl. p. 19, 6 (cf. diximus). 9, de codd. rec., edd., sed cf. c. 10, 21 scapulae ... a ceruice demissae 11 celeri F1, -rè F2\' 13 rut\' V 14 quaterua] edd., terna BV; recepi illud, quia Lact., quamquam § 7 uel ambulafidi uel faciendi uel uolandi causa dixit (cf. etiam § 2. 3 est et tertium genus), hic tamen pedes tantwn (cf. statim in gradiendo) significat; nisi forte aut — ut in homine aut terna <ut in auibus aut quaterna> ut in quadrupede fuisse conicitur quadruperden B, quadrupede (alt. e part. ras. ex u uel a m. 2?) V 18 grossioribus B 19 sint Y 20 leni (p er.) B )

in iis dumtaxat articulis in quibus moueri membra in omnes partes oportebat, ut in scapulis, quoniam manus utrolibet agitari et contorqueri necessarium est, alios autem latos et aequales et in unam partem rotundos et in iis utique locis ubi tantummodo curuari membra oportebat, ut in genibus et cubitis et manibus ipsis.

nam sicut manus ex eo loco unde oriuntur ubique uersus moueri speciosum simul et utile fuit, sic profecto, si hoc idem etiam cubitis accideret, et superuacuus esset eiusmodi motus et turpis.

iam enim manus amissa dignitate quam nunc habet mobilitate nimia proboscidi similis uideretur essetque homo plane anguimanus, quod genus in illa inmanissima belua mirabiliter effectum est.

deus enim qui prouidentiam et potestatem suam multarum rerum mirabili uarietate uoluit ostendere, quoniam caput eius animalis non tam longe porrexerat, ut terram posset ore contingere, quod erat futurum horribile atque tetrum, et quia os ipsum profusis dentibus sic armauerat, ut etiamsi contingeret, pascendi tamen facultatem dentes adimerent, produxit inter eos a summa fronte molle ac flexibile membrum quo prendere, quo tenere quodlibet posset, ne rationem uictus capiendi uel dentium prominens magnitudo uel ceruicis breuitas inpediret. [*](BV7 2 irnirm B3 4 iis] edd., his BY 7 tert. et om. B iis scripsi, his BP 8 tantum B 9 et in cubitis B 10 post oriuntur 8. I. a corpore add. B3 12 superuacuos B 13 amissae (e exp. m. 3) B dignitate J51, corr. B3 hunc BK mobilitatem B1, corr. B3 14 proma boscidi similis] Egnatius, proroscidi (mu m. 3) similis B, promusciwdissi- milis V 15 effecttl (~m. %) B 18 capu.d., (sic) Bll 20 faaetrum Bs, Ltjarum V os V ipsud ex ipsam B3, tum eadem man. m restituit profusis (i in er. o m. 1 uel 2) B ante ut etiamsi er. ut etiam Y 21 contirn\'geret B2 22 fVonte V 23 quord\'libet Y 24 prominus Bl, n prominaejS B3 )