De Ira Dei

quod si est mundi administrator, sicut esse debet, non utique contemnit id quod est in omni mundo uel maximum. si est prouidus, ut oportet deum, consulit utique generi humano, quo sit uita nostra et copiosior et melior et tutior. si est pater ac dominus uniuersorum, certe et uirtutibus hominum delectatur et uitiis commouetur. ergo et iustos diligit et inpios odit.

\'odio inquit \'opus non est: semel enim statuit [*](BPJ 2 ref B3 ante inuicom s. I. se er., quod add. m. 2. B anima B1. corr. B3 sunt om. B 5 s. rcpresserit K, sed cf. Buenemannum 6 erit oni., sed post similis habet inuenitur B 7 diuina P S illud in marg. P 9 lucis B uoluptatcs (c ex i) B2 10 suaui- taternf B3 hi* (i er.) P ii uero qui edd. corpore Bl. corr. B3 11 terra (a in 1 ucl 2 litt. er. m. 1) B 13 deum] P. doini ni uel dom ni in donni. ni corr. B1 eique secuti P parentis Bl, corr. B2 corporLisj B2 15 hoc P1 17 potest»ne (i ? er.) P 18 auici ut uid. Bl, corr. B2 19 quasi Bl. nirPasi B2 administratur Bac 20 omni (i in er. c ? m. 3) B 21 doniinum B consul i t B3 22 quo. (d er.) P cupiosior Jtl. corr. B3 \'23 deus P ref B3 )

est igitur aliquid propter quod deus possit irasci tamquam fiducia integritatis aduersus eum rebellanti. si huic potest irasci propter superbiam, cur non magis peccatori qui legem cum ipso pariter latore contempserit ?

iudex peccatis dare non potest ueniam, quia uoluntati seruit alienae, deus autem potest, quia ipse est legis suae disceptator et iudex: quam cum poneret, non utique ademit sibi omnem potestatem, sed habet ignoscendi licentiam.

Si potest ignoscere, potest igitur et irasci. cur ergo\' inquiet aliquis \'et qui peccant, saepe felices sunt et qui pie uiuunt, saepe miseri?\' quia et fugitiui et abdicati libere uiuunt et qui sub disciplina patris aut domini sunt, strictius frugaliusque.

uirtus enim per mala et probatur et constat, uitia per uoluptatem. nec tamen ille qui peccat sperare debet perpetuam inpunitatem, quia nulla est perpetua felicitas,

1. sed scilicet ultima semper
2. expectanda dies homini dicique beatus
3. ante obitum nemo supremaque funera debet,

exitus est qui arguit felicitatem [*](AVCTORES 20-22J Ouid. Metam. III 135—137. ) [*](BP] 1 ante bonis 8. I. add. et B* quidsi Bl, corr. B3 . uiuat O innocenterque B 2 deum om. P 3 aristjtides (corr. m. 2, sic) P, aristoteles codd. rec., edd. et chimon et plerique B, et ceterique gic P; CimonJ Buenemannus conl. Inst. VI, 9, 8 4 legi dei P 5 est] B. et P 6 repellente B1, rebellante B3 7 propter] P, aduersus B 8 latore. (m er.) B 9 ueniam-potest (10) om. P 13 ignoscere potest om. P reV Pzl 14 inquid B 15 uibnnt Bae, corr. m. 1 uel 2, item post libere et ante fugitiui om. B, recte ? 17 frugaliusque] B, et frugalius P 21 dici.que (t er.) B beatlls-nemo] P codd. Ouid., ante hominiV (s m. 2) obitum beatus nemo B 22 suppremaque B, supramcque Px )

\'immo\' inquit \'si irascitur deus, statim debuit uindicare et pro merito quemque punire\'. at enim si id faceret, nemo superesset. nullus est enim qui nihil peccet et multa sunt quae ad peccandum inritent, aetas uinolentia egestas occasio praemium.

adeo subiecta est peccato fragilitas carnis qua induti sumus, ut nisi huic necessitati deus parceret, nimium fortasse pauci uiuerent: propter hanc causam patientissimus est et iram suam continet. nam quia perfecta est in eo uirtus, necesse est patientiam quoque eius esse perfectam, quia et ipsa uirtus est.

quam multi ex peccatoribus iusti posterius effecti sunt, ex malis boni, ex inprobis continentes! quam multi in prima aetate turpes et omnium iudicio damnati postmodum tamen laudabiles extiterunt! quod utique non fieret, si omne peccatum poena sequeretur.

leges publicae manifestos reos damnant, sed plurimi sunt quorum peccata occultantur, plurimi qui delatorem conprimunt aut precibus aut praemio, plurimi qui iudicia eludunt per gratiam uel potentiam.

quod si eos omnes so qui humanam poenam effugiunt, censura diuina damnaret, esset homo aut rarus aut etiam nullus in terra.

denique uel una illa causa delendi generis humani iusta esse potuisset, quod homines contempto deo uiuo terrenis fragilibusque figmentis honorem diuinum tamquam caelestibus deferunt adorantes opera humanis digitis laborata.

cumque illos deus artifex ore sublimi, statu recto figuratos ad contemplationem caeli [*](AVCTOBES 7] cf. Terent. Ad. III 4, 24. ) [*](BP] 1 effugere nec uiuus (ordinem uerborum restituit m. 1 ?) B 5 rid\' B3 8 fragilitas peccato B ut] P, et B 12 quia] B, quae P, recte ? 13 est om. P quam permulti (= et — m. 2 ?) B 16 nisi B omnem P 18 occultuntur P 19 alt. aut ex as uel ad B7 20 indiciae (ut uid.) ludunt Bl, iudicia LeJudunt B2 in gratiam et potentiam eras. m restituit B3 eos om. B 23 potuisse*t (n er.) B 26 laborata* (d er.) B, elaborata Petr. Francius 27 contemplationernT B* )

humilis enim et curuus et pronus est qui ab aspectu caeli deique patris auersus terram quam calcare debuerat, id est de terra ficta et formata ueneratur.

in tanta igitur inpietate hominum tantisque peccatis id adsequitur patientia dei, ut se ipsi homines damnatis uitae prioris erroribus corrigant. denique et boni sunt iustique multi et abiectis terrenis cultibus maiestatem dei singularis agnoscunt.

sed cum maxima et utilissima sit dei patientia, tamen quamuis sero noxios punit nec patitur longius procedere, cum eos inemendabiles esse peruiderit.

Superest una et extrema quaestio. nam dixerit fortasse quispiam adeo non irasci deum, ut etiam in praeceptis hominem irasci uetet.

possem dicere quod ira hominis refrenanda fuerit, quia iniuste saepe irascitur et praesentem habet motum, quia temporalis est.

itaque ne fierent ea quae faciunt per iram et humiles et mediocres et magni reges, temperari debuit furor eius et conprimi, ne mentis inpos aliquod inexpiabile facinus admitteret. deus autem et non ad praesens irascitur, quia aeternus est perfectaeque uirtutis, et numquam nisi merito irascitur. sed tamen non ita se res habet.