In Hieremiam Prophetam Libri Sex

[*]( 31,35.36 (38,36.37) )Haec dicit dominus, qui dat solem in lumine diei, ordinem lunae et stellarum in lumine noctis, qui turbat mare et sonant fluctus eius; dominus exercituum nomen illi. si cessauerint leges istae — siue statuta haec — coram me, dicit dominus, tunc et semen Israhel deficiet, ut non sit coram me cunctis diebus.

Et in Genesis principio legimus solem in caelo positum in lumine diei, lunam quoque et stellas in noctis lumine et in psalmo: dies diei annuntiat uerbum et nox nocti indicat scientiam, quod inuicem sibi dies noxque succedant.

\'quomodo,\' inquit, (rerum et maxime caelestium astrorum non potest ordo mutari [*]( 1. 2 *Hier. 31 (38), 31 3 *Hier. 31 (38), 32 5 *Mattb. 15, 24 7 Act. 13, 46 10 cf. Matth. 15, 26 cf. Ioh. 1, 11. 12 17 *Hier. 31 (38), 36 (37) 20 cf. Gen. 1, 14—18 21 *Ps. 18, 3 ) [*]( 1 domum PjAa.c. 2 domum P,MAa.c. 4 primum v 6 domos Ãa.c. id] ad P aposto(u)lus M(F) aplm̃ V 7 primum oportebat v 8 sed om. e repellistis M,Aa.r, reppullistis (sic) P 9 iudicastis M, (alt. s s. u.) P aetemae uitae Av 10 dari Ap.e.m3 11 suscipire L12 reciperint La.c. 15 turbant L souat P 16 eessaucriat] defecerint Vulg. 17 iste F 19 sit] gens add, s. u. m3A cum Vulg. cuntis A genesi M g∗enessis (ne s. u.) P 20 diei (ex di) P 21 luxaine noctis v 23 nox diesque v 24 caelesti V )

interrogemus Iudaeos: \'si caeli peribunt et omnes quasi uestimentum ueterescent et ad deum dicitur: tu autem ipse es et anni tui non deficiunt, quomodo semen Israhel potest esse perpetuum?* aut enim pereuntibus caelis peribit et semen Israhel aut, si fuerit perpetuum, ergo nec caeli peribunt. quodsi scriptura mentiri non potest et perituri sunt caeli, peribit igitur et semen Israhel, maxime cum et Iacob loquatur ad filios: uenite, et annuntiabo uobis, quid futurum sit in nouissimis diebus: quando autem dicitur: in nouissimis diebus, ergo mundus esse cessabit et alia fiet rerum dispensatio. hoc aduersum illos.

ceterum nostris mundum istum non esse perpetuum etiam euangelium demonstrat dicens: caelum et terra pertransibunt et: ecce ego uobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi. dicamus et aliter: quamdiu mundus iste fuerit, semen Israhel et gentem Iudaicam [*]( II1 cf. Hier. 46 (26), 7 4 *Ps. 103, 9 8 *Ps. 101, 27 10 *Ps. 101, 28 12. 13. 14 cf. Ps. 101, 27 15- 17 *Gen. 49, 1 20 Matth. 24, 35. *Marc. 13, 31. *Luc. 21, -33 21 Matth. 28, 20 ) [*]( 2 auditur om. V; sonas add. s. u. m3M 3 ultro MP cedere M 5 operi Ma.c.m3 6 defeciet La.c. 7 Mosaicae non Migne mojsaicae MVP moysiacae A sunt intelligendae v 9 neterascent v 10 dum M VP dicitur om. V antem] idem add. Frasmus v cum Vulg. est L deficient MAn c.v 11 aut enim-perpetuum om. Y P init Ma.c. et] aut si Ap.c.mS aut si P, (s.u.) L, om. cet. (cū s.u. m3M) 13 ergo] aut Mp.c.m3 quod] qm̄ Mp.c.m3 mentire P 14 pr.et] aut si Mp.cm3 16 qd (ex quia) A diebusdiebus M 17 ergo] cū add.S. u. m3M 18 esse s. u. A esset Par. cessauit MAa.c dispositio v 20 demonstrans V terram VLMa.c. transibunt v 21 sua Y 22 consamationem P )

[*]( 31,37 (38,35) )Haec dicit dominus: si mensurari potuerint caeli sursum et inuestigari fundamenta terrae deorsum, et ego abiciam uniuersum semen Israhel propter omnia quae fecerunt, dicit dominus. LXX: haec dicit dominus: si eleuatum fuerit caelum sublimius et si humiliatum pauimentum terrae deorsum, et ego non reprobabo genus Israhel, dicit dominus, pro omnibus, quae fecerunt.

Multum in hoc loco distat Hebraicum ab editione uulgata. dicamus primum iuxta Hebraicum: <si mensurari potuerint caeli sursum et eorum altitudo cognosci uel inuestigari fundamenta terrae et extrema eorum ratione conprehendi, et ego\', inquit, \'abiciam uniuersum semen Israhel propter omnia, quae fecerunt, dicit dominus. quomodo autem illud inpossibile est, ut caelorum summitates et terrae fundamenta noscamus, sic et hoc inpossibile erit, ut abiciam uniuersum semen Israhel. sin autem abiecero uniuersum semen Israhel, ergo mensurabitur caelorum summitas et extrema terrarum\'.

hic syllogismus et in euangelio texitur, quando inpossibile inpossibili conparatur: facilius camelus intrabit per foramen acus quam diues in regna caelorum. quomodo enim illud fieri non potest. sic nec hoc fieri poterit; quodsi hoc factum fuerit, ergo fiet [*]( 2 cf. Rom. 9, 27. 11, 5 7 *Hier. 31 (38), 37 (35) 13 Hier. 31 (38), 37 (35) 14 *Hier. 31 (83), 37 (35) 15. 19 Hier. 31 (38), 37 (35j 23 *Matth. 19, 24 ete. ) [*](2 alt. apoatolas M ut] & P 3 fierint (sic) Pp.c. 6 et-uniuersum in mg. A. 9 si om. V 11 loco hoc P destat La.c. Hebraicum] et add., sed eras. LM 12 ∗∗edi∗tione L editionem Va.r. 15 ratlo y 18 sommitas MAP,La.c.m2 sumitas V summitatem o noscantur Ap.c.m3 19 hisrahel Mp.c.m2 20 abicero VP,La.c.MAa.c.m2 21 sumitas F syllogysmus M syllogissimus P 22 ait. possibili V,Mp.c., (tert i ex «) P 23 camilus La.c. intrauit MP,Aa.c. 24 diues] intrare possit add. v reguum V 25 sic—poterit in mg.V hoc fieri nec Pa.c. )

huic sensui LXX contrarium transtulerunt dicentes: si exaltatum fuerit caelum sublimius et humiliatum pauimentum terrae deorsum, et ego. inquit, non reprobabo semen Israhel, dicit dominus, propter omnia, quae fecerunt. quod si ita est, reprobabitur gens Israhel: quomodo enim caelum non potest eo. quod est, esse sublimius nec terra humilior esse eo, quod est, sic et genus Israhel nequaquam poterit conprobari. si uiderimus Iudaeos iuxta Hebraicum hoc testimonio gloriari.