In Hieremiam Prophetam Libri Sex

cet somnus.\' inquit, \'meus dulcis fuit mihi. ut imitarer domini mei uerba dicentis: ego dormiui et soporatus sum; et exsurrexi, quia dominus suscepit me\',

[*]( 31 (38), 27-30 )Ecce dies ueniunt, dicit dominus, et seminabo domum Israhel et domum Iuda semine hominum et semine iumentorum. et sicut uigilaui super eos, ut euellerem et demolirer et dissiparem et disperderem et affligerem, sic uigilabo super eos, ut aedificem m et plantem, ait dominus. in diebus illis non dicent ultra: patres comederunt uuam acerbam et dentes filiorum obstupuerunt, sed unusquisque in iniquitate sua morietur; omnis homo, qui comederit uuam acerbam, obstupescent dentes[*]( 3 Matth. 5, 6 6 *Cant. 5, 1 7 cf. Gen. 43, 34. 25 10 *Hier. 31 (38), 26 11 *Eph. 5, 14 12 *Hier. 31 (38), 26 14 Ps. 3, 6 )[*]( 2 satiat om. ZF esnrire P 3 testatur ZFfJ 4 notandam ZF 5 hebrietas V 6 pr. et om. v amici] et add. F 7 et om. ZF ē inebriatus F 8 in om. 8 9 hii P,Sa.r. 10 suscitatem scilicet F 12 inluminauit P 13 inquit post dulcis ir. F fuit om. S dῑ F 15 exsurreii Z exurrexi S exresarrexi F resurrexi MV surrexi AP quia ZF quoniam cet.v sasripiet S 16 uement ZS 17 et d. Iuda Otn. F hominum] homine Pax. 19 demuliret V 22 aceruam MVPS,Aa.c. 23 obstipuerunt FP obstupescent v 24 in , - VP,Ma.c. morietur om. V 25 aceraam MPS,Aa.c. )[*]( LIX. Hieron, i* Hferem. )[*]( 26 )

\'Domum\' e \'domum\', id est domum Israhel et domum Iuda, in LXX non habet, sed tantum: Israhel et ludam, ut sit: et seminabo Israhel et ludam. quodque intulit: semine hominum et semine iumentorum, ad rationales et simplices referre debemus. et sicut in principio Hieremiae dictum est ad eum: ecce constitui te hodie super gentes et super regna, ut euellas et destruas et disperdas et dissipes et aedifices et plantes, et uigilaui super eos, ut facerem, quod minatus sum, sic\', inquit, \'nunc uigilabo super eos, ut aedificem et plantem; dei

enim agricultura, dei aedificatio estis.\' omnes huiuscemodi repromissiones iuxta Iudaeos et nostros iudaizantes in mille annorum regno putantur esse complendae. nos autem dicente apostolo: ego plantaui, Apollo rigauit, sed deus incrementum dedit et Isaia propheta, quod saluator aedificator saepium et domorum esse memoretur, in primo aduentu Christi spiritaliter impleta defendimus - et impleta ex parte, non ex toto, quia nunc in speculo uidemus et in aenigmate et nescimus, sicut oportet nos scire; cum autem uenerit, quod perfectum est, tunc, quod ex parte est, destruetur — aut certe in secundo complenda credimus aduentu, quando in sua maiestate dominus apparebit et [*]( 1 Hier. 31 (38), 27 2. 3 *Hier. 31 (38), 27 4 Hier. 31 (38), 27 6 Hier. 1, 10 8. 9. 10 Hier. 31 (38), 28 10 *I Cor. 3, 9 14 I Cor. 3, 6 15 Esai. 58, 12 17 cf. I Cor. 13, 9. 10 18 *I Cor. 13, 12 19 cf. Rom. 8, 26 *I Cor. 13, 10 22 cf. Mattb. 25, 31 cf. Eom. 11, 25. 26 ) [*]( 1 eius] eorum MS 2 habet MP habetur ZA VSv; cf. p. 28, 2. 394, 21 tantum] tamen Z alt. Inda Z 3 sit] sensus add. Z seminabo] sem̃ V iuda Y 4 semine h. et om. S alt. semine om. v rationale 8 7 distruas M 8 quart. et] sic add. s. u. m3A 10 nunc om. Z uigilabo nunc v 11 estis ZFYP est MAS 13 regnum P 14 appoIIo ZV 15 et om. V isaia alibi semper L esaia MVP,.Aa.c. e(y)saie Z(F) esaias 8 propbete F 16 saepium AV sepiam cet.; cf. p. 110, 16 17 spiritualiter Ap.c.m2 impleta] ee add. F 18 emginate M egnimate Z 19 nescimus] necda scimus (dfl s. u.) Z aene- rit port pr. est ir.v 21 destruetur ZFS destruitur MVP,Aa.c. àdueutu ZF, om.cet.v ; )

pares comederunt unam acerbam et dentes filiorum obstupuerunt et reliqua, in explanationibus Hiezechiel plenius- Dius disseruimus, quando interpretati sumus illum locum: fili hominis, quid uobis et parabolae isti inter filios Israhel dicentium: patres comederunt uuam acerbam et dentes filiorum obstupuerunt ? uiuo ego, dicit dominus, si fuerit adhuc haec parabola in Israhel! quia omnes animae meae sunt, sicut anima patris. sic et anima filii: anima quae peccauerit, ipsa morietur. per quae discimus mortem non facere dominum, sed peccatum: anima enim, quae peccauerit, ipsa morietur.

hocque in praesenti loco dicitur, quod nequaquam peccatis patrum in aeternum offenderit Israhel, sed propriis meritis et fide in Christum post tempora multa saluetur. et obseruandum, quod uitia atque peccata uua acerba\' dicatur, ut comedentium dentes obstupescant et non possint suauitatem eius sentire, de quo dicitur: gustate et uidete, quia suauis est dominus!

qUicumque scripturas non ita intellegit, ut rei ueritas habet, uuam acerbam comedit; unde et omnes heretici peruersa credentes panem de caelo descendentem comedere non possunt, [*]( 2 I Cor. 15, 28 3 Hier. 31 (38), 29 5 cf. Hieron. in Ezech. 18. 1-4 p. 200. 202 7 *Ezech. 18, 2-4 13 cf. Ezech. 18, 4 14 Ezech. 18, 4 20 *Ps. 33, 9 23 cf. Ioh. 6, 50 etc. ) [*]( 2 sit] erit Ap.c.m3 dasF4acerbamFFacemamZMP,ASa.c. 5obstipuerunt ZF (sed cf. p. 23, 1); obstupescent v reliqaaj haec \'add. V ezechihel Z iezechiel AS Ezechielis v 6 deseraimas Z 7 iste ZS istae c 8 acerbam (b ex u) A aceraam cet. 9 obatipnerant ZVP 10 ∗∗erit A adhucl ultra Sv parabola haec P 12 fili MP qui a.cm2 13 qaaej haec F dicimas S dm̃P 15 discitur V patraam Pa.r. 16 fide ZFS fidem MVP,Aa.c. 18 acerba Z acerua MVS,Aa.c. dicatur MP dicantur V,ASp.c.m2 dicuntur ZF I9 possunt F possent P eius suauitatem v 20 quia L quã s. u- m3) A quoniam FVSv est s. u. m21 21 scriptura Y 22 acerbam ZF aceraam MVP.Aac. et ZF, om. ctt. v ) [*]( 26* )

[*]( 31 (38),31-34 )Ecce dies ueniunt, dicit dominus, et feriam — siue disponam — domui Israhel et domui Iuda pactum — siue testamentum — nouum non secundum pactum — siue testamentum —, quod pepigi cum patribus uestris in die, quando adprehendi manum eorum, ut educerem eos de terra Aegypti, pactum — siue testamentum —, quod irritum fecerunt; et ego dominatus sum eorum — siue ego neglexi eos —,

dicit dominus. et hoc erit pactum — siue testamentum —, quod feriam cum domo Israhel postdiesillos illos, dicit dominus: dabo legem meam in uisceribus — siue in mente — eorum et in corde eorum scribam eam et ero eis in deum et ipsi erunt mihi in populum.

et non docebunt ultra unusquisque proximum suum et unusquisque fratrem suum dicens: cognosce dominum, quia omnes scient me a minimo eorum usque ad maximum, ait dominus, quia propitiabor iniquitati eorum et peccati eorum non ero memor amplius.

Hoc testimonio apostolus Paulus — siue quis alius scripsit epistulam — usus est ad Hebraeos omnesque deinceps ecclesiastici uiri in primo saluatoris aduentu dicunt uniuersa completa et Nouum Testamentum, hoc est euangelium, successisse Ueteri Testamento, a quo legem litterae lege spiritus commutatam, ut omnia quoque sacrificia [*]( 4. 5 *Hier. 31 (38), 31 6. 9. 10 *Hier. 31 (38), 32 12. 14 *Hier. 31 (38), 33 -21 cf. Hebr. 8, 8-12 25 cf. Eom. 2, 29. 7, 6. II Cor. 3, 6 ) [*]( 1 obstupescent M 3 aenient Vulg. 4 utr. domum M 5 pactam] foedus Vidg. nouum om.Z nouum—test. om. F 6 siue test. om. ZF 7 nestrisj eorum F cum Vulg. qaa v cum Vulg. 8 aegipti P 11 et] sed Vulg. 14 mentem JP et-eorum om. MA 15 eam] eum P 16 docebit Ap.c.m3 cum Vulg. utr. unusquisque] air Vulg. 17 prox.—unusquisque om. V 18 cognoscite v quia o. scient] o. enim cognoscent Vulg. omnes om. S 19 eonum a u. m3A, om. 8 20 propitiabo Ma.c.m2 iniquitatis F 21 ero memor] memorabor Yulg. 22 est om. M 25 a que] se Zps. 26 legi MS in legem V et S )

quando eductus est Israhel de terra Aegypti, tanta dei in populo illo familiaritas fuit, ut manu eum adprehendisse dicat et dedisse pactum. quod illi fecerunt irritum; et propterea dominus neglexit eos.

nunc autem in euangelio post crucem, reanrrectionem et ascensionem dare se pactum non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus pollicetur, cumque scriptum fuerit domini testamentum in mente credentium, ipsum esse eis in deum et illos esse ei in populum, ut nequaquam Iudaicos quaerant magistros et traditiones et mandata hominum, sed doceantur a spiritu sancto, si tamen audire mereantur: templum dei estis et spiritus dei habitat in uobis. spiritus autem spirat, ubi uult, et diuersas habet gratias notitiaque unius dei omnium uirtutum possessio est. \'et hoc\', inquit.