In Hieremiam Prophetam Libri Sex

et non, inquit, timebit, cum uenerit aestus — uel tempus persecutionis uel dies iudicii —; et erit folium eius uiride — siue erunt in eo ramusculi frondentes —, ut numquam timeat siccitatem, sed cunctarum uirtntum germinet gratia. cumque tempus siue annus uenerit siccitatis, non metuet, quando dominus iratus mandauerit nubibus. ne pluant super Israhel imbrem.

Quodque sequitur: nec desinet facere fructum, illum locum, qui in Marco scriptus est. [*]( .)2. 4. 5 *Hier. 17, 8 6 cf. Hier. 17, 5 9 Hier. 17. 7 *Ps. 99, 3 12 Ps. 1, 3 14. 16. 19 20 Hier. 17, 8 21 *Hier. 17, 3 24 cf. Esai. 5, 6 25 *Hier. 17, 8 ) [*]( 1 uenit P 2 uirede L 3 eius] quasi add. P 4 soliicitam APp.c.m2 cum Vulg. o desinit P,Ap.c. 6 alt. de om. v 7 hominem P.Aa.r. L e] & P 9 confidet P audiet P 10 confidit (fi s. u.) L 11 alt. et om. V 15 gratiamj per add. s. «. M 16 humorem AYP suas] ut add. Mp.c.m3,v 17 accipiet Ap.e. 18 sumas MV 19 estns Mp.r. aestas V 21 uirede La.c. 23 gratiam VPv 26 lllud locus r marcho Ma.r.. ) [*]( LIX. Hieron. in Hierem. ) [*]( 14 )

[*]( 17,9.10 )Prauuni est cor omnium et inscrutabile; quis cognoscet illud? ego dominus scrutans cor et probans renes, qui do unicuique iuxta uiam et iuxta fructum adinuentionum suarum. LXX: profundum est cor super omnia et homo est; quis cognoscet eum? et cetera similiter. Uerbum Hebraicum \'enos\' quattuor litteris scribitur, \'aleph\' et (nun\' et <uau\' et \'sin\'; si igitur legatur \'enos\', \'homo\' dicitur; si autem ‛anus’, ‛inscrutabile’ siue \'desperabile\' eo, quod nullus cor hominum ualeat inuenire.

Symmachus uero hunc locum ita interpretatus est: inscrutabile cor omnium; uir autem quis est, qui inueniat illud? solentque nostri bono quidem uoto, sed non secundum scientiam uti hoc loco contra Iudaeos, quod homo sit dominus atque saluator secundum dispensationem carnis assumtae nullusque possit natiuitatis eius scire mysterium secundum illud, quod scriptum est: generationem eius quis enarrabit?, nisi solus deus, qui arcana rimatur [*]( 1 cf. Marc. 11. 18. 14 3 Hier. 17, 7 6 cf. Rom. 6, 8. 10 7 Ioh. 14, 6 12 *Hier. 17, 9 15 *Hier. 17, 9 Hier. 17, 9 16 *Hier. 17, 9 18 *Hier. 17, 9 23 Esai. 53, 8 ) [*]( 1 fructum Mp.c.,v 2 nondam v et om. V fructos Aa.c. 5 adfert P fructum MAVPv 6 morietur V 8 omnium] hominuni YPMp.c. 9 cognoscit P.La.c. dominus} sum V 10 uias v suam add. V cum Vulg. suaa add. v 13 eognoscit La.c. ea P 14 literis La.c. alep VP uau] Nuau Mur. bau P 15 scrutabile MY,Aa.c. 16 disperabile P,La.c. 17 simmaehus M 18 omnium] hominum : P,Va.c.Mp.c. uir autem] nir tutem (sic) P 19 solentque] solent Į quidam v 20 uti] ut in F 22 as(d)sumptae codd. (p exp. L) 24 euarrauit M,Pa.c. ennarabit Yp.c. qui s. u. A, om. cd. arcbma V ł )

melius autem est, ut simpliciter accipiamus, quod nullus cogitationum secreta cognoscat nisi solus deus; dixerat enim supra: maledictus homo, qui spem habet in homine, et e contrario: benedictus uir, qui confidit in domino.

unde, ne hominum certum putaremus esse iudicium, intulit omnium propemodum corda esse peruersa dicente psalmista: ab occultis meis munda me, domine, et ab alienis parce seruo tuo — hau dubium quin cogitationibus — et in Genesi: uidens autem deus, quod multa malitia hominum esset in terra et cuncta cogitatio cordis intenta ess-et ad malum omni tempore, et iterum: sensus enim et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adulescentia sua. per quae discimus deum solum nosse cogitationes eorum. si autem de saluatore dicitur: uidens autem Iesus cogitationes eorum nullusque potest uidere cogitationes nisi solus deus, ergo Christus deus est, qui scrutatur corda et probat renes et reddet unicuique iuxta opera sua.

[*]( 17,11 )Perdix fouit — siue congregnuit . quae non pcperit — et ut LXX transtulerunt: clamauit perdix, congregauit, quae non peperit —, facitdiuitias suas non cum iudicio; in dimidio dierum suorum relinquet eas — siue in dimidio dierum eius relin- [*]( 1. 1S cf. Ps. 61, 13. Matth. 16, 27. Rom. 2, 6. Apoc. 2, 23 2 ct. Ps. 43, 22 3 *Hier. ,17, 5 4 Hier. 17, 7 7 Ps. 18, *13. 14 9 Gen. 6,5 12 Gen. 8, 21 14. 16 cf. I Cor. 3, 20 etc. J9. 20. 23 *Hier. 17. 11 ) [*]( -,1 roddet P 5 confidet P in s. u. V 6 pntaremus certum r 8 domine om. v 9 hand Y hant (h s. u.) A aut MP 10 malitia] milia V 13 ab adol. sua prona sunt in malum a adolesc. p adolisc. P 14 solum deum v 15 si] sic P si-eorum (lin.16) in mg. V cogitationes eorcm lesus v 16 alt. cogitationes] eorum add. v 18 reddit Mp c.,v 19 fouet V fodiit P 20 et om. P 21 fecit MAp.c..v eum Vulg. 22 snas] et Yulg. cum] in Yvlg. dimidio-in (lin. 23) s. u. L 23 pr. derelinqaet MAp.c. cum Vulg. relmqueDt (pr. n s. u.: alt. n s. u. exp.) Y alt. relinquet Ma.c... ) [*]( .14 )

Aiunt sQriptores naturalis historiae, tam bestiarum et uoiucrum quam arborum herbarumque, quorum principes sunt apud Graecos Aristoteles et Theophrastus, apud nos Plinius Secundus, hanc perdicis esse naturam, ut oua alterius perdicis, id est aliena, furetur et eis incubet foueatque, cumque fetus adoleuerint, auolare ab eo et alienum parentem relinquere.

huiuscemodi diuites sunt, qui aliena diripiunt et absque recogitatione iudicii dei faciunt diuitias non cum iudicio, quas in medio tempore derelinquunt subita morte subtracti, quando dicitur eis: stulte, hac nocte repetent animam tuam a te; quae autem praeparasti, cuius erunt? nihilque insipientius non prouidere nouissima et breuia putare perpetua.

alii uero et propter superiorem historiam et propter alteram, qua dicunt perdicem esse pugnacissimum et inmundum, ita ut uictum polluat, diabolum sub eius nomine interpretantur, quod alienas sibi diuitias congregarit dicens ad dominum: haec omnia tibi dabo, si cadens adoraueris m e. quem relinquent diuitiae suae. quae male ab eo fuerant congregatae, et per apostolos reuertentur ad dominum et, qui [*]( 4 apud illos auctores nihil se tale legere meminit iam I. Drnsius (Obseru. sacrarum libri XVI. Franekerae 1594 p. 100); sed idem de ferdice referunt Filastr. praef. 2. Ambr. Hei. VI 3, 13. Epist. 32, 6. an contudit Hieron. perdicem cum cuculo sane quidem non alienis ouis incubante, sed contra sua in alieno nido ponente (cf. Aristot. Hist. animal. VI, 7. IX, 29. Theophr. Cau3. plant. II. 17, 9. Ps.-Aristot. de Mirak 3. Plin. Nat. Hist. X 26)? 11 *Luc. 12, 20 13 cf. Dent. 32, 29 14 ct. Hieron. Hom. Orig. in Hier. IV p. 783. 784 15 cf. Aristot. Hist. animaI. VI 8.1X 8. Antig. Car. Hist. mirab. 39 (45). Aelian. De nat. anima!. III 16. Athen. IX p. 389 b-c. Plin. Nat. Hist. X 100. Solin. 7, 30 18 Matth. 4, 9 ) [*]( 1 eam P 2 a∗iunt M uerba tam bestiarum-Plinius Secundus ut ineptum glossema uncinari uult Engelbrecht 4 aristotiles P, (pr. i ex e) A theofrastua V theophastus MAP plenius M, LVPa.c. et add. LM, eras. AP 5 pr. perdicis—alterius s. u. L 6 faetus A foetus V adoleuerit v i parentQ P 8 cogitatione v 10 relinquunt dicetur Mp.c. 13 insipientius] quam suppleuit Erasmus v; sed nihil insipientius superlati- uice fungitur 15 quã M 16 polluant P 17 congregaret VP.La.c. 19 relinqeut La.c. 20 conuertentur v )

quoaque a LAA dicitur: clamauit perdix, ad hereticorum personam referendum est, quod perdix iste diabolus clamauerit per principes hereticorum et congregauerit, quae non peperit, et deceptorum sibi multitudinem congregarit, quae postea dimittat eum, et omnium iudicio stultissimus conprobetur.