Epistulae

Uidelicet manifestissima est Genesis, in qua de creatura mundi, de exordio generis humani, de diuisione terrae, de confusione linguarum et de gente (pergente) usque ad Aegyptum scribitur Hebraeorum. patet Exodus cum decem plagis, cum decalogo, cum mysticis diuinisque praeceptis. in promptu est Leuiticus liber, in quo singula sacrificia, immo singulae paene syllabae et uestes Aaron et totus ordo [*](4 Verg. Buc. IV 6 sq. 7 Verg. Aen. I 664 9 Verg. Aen. II 650 11 Clitomaclii fragm. ) [*]( 1 retrachere Â. humero centonas H omero centenas S 2 uergil. P uirgilio centenas S uirgil. cet. 3 possum IIZDS qui S scripsit Â. 4 redit et] ridet XH redeunt] et rideunt X rident et 11 5 alto dimittit H dimittitur XZDS,Pa.c. 7 nate] o mi nate (nante H) XH mea] meae D 8 post haec H 9 prae(e)stabat HZDS fiisusque Â. fnuque Pa.c. 10 puer.-12 nesc.] stnltum est quenquam (n ex m m2) docere, quod ignorat, immo ne hoc quidem scire, quod nesciat r hae sunt II 11 Clitomacho scripsi stomacho codd. nec] ne P 12 scire quidam (sic) II quod] quia H nesc.] add. stultum est H 13 manifestissime 2 de om. H creat.] natura S 14 hum. gen. H terrae et 2 15 conf.] uariatione DS diuisione 2 de X, om. cet. gente] genUs 2 gentium DS descensione S pergente addidi, om. codd. ad s. I. P aegiptum A exitum ZDS; add. gentis S 16 Hebr.] add. et Â. 17 pr. cum om. XH 18 promptus Pa.c. promtam Za.c. prfltu Â. prilptus H )

Numeri uero nonne totius arithmeticae et prophetiae Balaam et quadraginta duarum per heremum mansionum mysteria continent? Deuteronomium quoque, secunda lex et euangelicae legis praefiguratio, nonne sic ea habet, quae priora sunt, ut tamen noua sint omnia de ueteribus? hucusque Moyses, hucusque πεντάτευχος, quibus quinque uerbis uelle se loqui in ecclesia gloriatur apostolus.

lob, exemplar patientiae, quae non mystena suo sermone conplectitur? prosa incipit, uersu labitur, pedestri sermone finitur; omnisque dialecticae proponit λήμματα, propositione, adsumptione, confirmatione, conclusione determinat. singula in eo uerba plena sunt sensibus et, ut de ceteris sileam, resurrectionem corporum sic prophetat, ut nullus de ea uel manifestius uel cautius scripserit: scio, inquit, quod redemptor meus uiuat et in nouissimo de terra resurrecturus sim. et rursum circumdabor pelle mea et in carne mea uidebo deum, quem uisurus sum ego ipse et oculi mei conspecturi sunt et non [*]( 7 cf. I Cor. 14, 19 14 *Hiob 19, 25-27 ) [*]( 1 spirat À. inspirant ZD nonne tot. om. X 2 arthimeticae À. archimedici H profetia À. propheticae P balam A balaham S palaam H 3 heremo Da.c.m2 mansiorum H deuteronomius À. deuteronomio H deutronomium S 4 nonne om. ZDS 5 habet ea H ut] et H nona om. À. de uet. omnia H omnia om. S 6 Moyses om. s alt. hucusque om. HS IIENTATEYXOC P ΠΕΝΘΑΘΕΟΥ- KOC S IlENEAECOykg D ITENEAEOCURE S pentateuchus H pentatheucus À. quibus] his H 7 uelle se loqui XH loqui se uelle cet. in ecl. glor. ap. H ap. (s. l. m2 X) in ecc(c)1. (in eccl. vm. X) glor. cet. 8 iob (non hiob) codd. exemplare sapientiae H quae non myst.] mysteriaque non H que ex qui D 9 prosa] sententialS adloquitur a medio libri q; metro finitur q; p. m. prosa H uorsu À. labit X, om. H 10 omn. dial. prop. λήμμ. scripsi oItlSq; dialectice prop. prolismata legis H omn. dial. J. omn. legis dial. PZDS omnesque leges dial. S 11 determinatur ZDS 12 uerba in eo H eo] ea À. plana II 13 de ea] dea XH 14 uel] uelut H scrips.] loquitur sumpsit 11 ille inquid scio À. 15 uiuit S ueniat H nou. die S 16 surrecturus PS sum XS 17 dominum IDS )

ueniam ad Iesum Naue, typum domini non solum in gestis, uerum et in nomine: transit Iordaneu, hostium regna subuertit. diuidit terram uictori populo et per singulas urbes, uiculos, montes. flumina, torrentes atque confinia ecclesiae caelestisque Hierusalem spiritalia regna discribit. in Iudicum libro quot principes populi, tot figurae sunt. Ruth Moabitis de Moabitide Esaiae explet uaticinium dicentis: emitte agnum, domine, dominatorem terrae de petra deserti ad montem filiae Sion.

Samuhel in Heli mortuo et in occisione Saulis ueterem legem abolitam, porro in Sadoc atque Dauid noui sacerdotii nouique imperii sacramenta testatur. Malachim, id est tertius et quartus Regum liber, a Salomone usque ad Iechoniam et ab Hieroboam, filio Nabat, usque ad Osee, qui ductus est in Assyrios, regnum Iuda et regnum describit Israhel. si historiam respicias, uerba simplicia sunt; [*]( 6 cf. Hebr. 12, 22 8 Esai. 16, 1 ) [*]( 1 alium H 2 ihu H Naue] qui add. XHD typus S 3 uer. et] uer. etiam et H uer. etiam X sed etiam s nomine] add. portat XH transiuit H transiit s; add. iu S iordanem P regnum X 4 diuisit HZ terram repromisionis H 5 uiculosque X flum. torr. om. 2DS 6 caelestique 2 caelestia H discribit X describit P de(iH)scripsit HZDS iudicium H 7 librum Za.c., om. S quod HPD Moab. de Moab. scripsi moabditis X (-biditis m2) H moabitidi(eS)s 2S mohabitide D moabitis Pg 8 isaiae(-e) 2a.c.S isaiam H, om. X emittet Ii. 9 domine eras. 2, om. XPD d S 10 a monte H sion id de turitia H samuel X pr. in om. H 11 occiso S saulis H su(a?)lis X saul cet. oblitam H; add. monstrat DS in Sad. a. Dau.] in dau. a. in sadoch H sadoch HEDS 12 sacerdoti Xa.c.m2 sacerdotis H imperi Xa.c.m2 testantur Xp.c.m2H 13 reg. tert. et quart. s \'IlI\' IfII\' lib (om. regum) H salamone 2 salamomone X salamo H 14 choniam Pa.c. hiechoniam D ihechoniam S et ab hieroba(u?)am in mg. inf. X ab] ad D hieroba(u?)am Â. ciroboam H ieroban S ieroboam S naba(n?)th Â. nabnth H nabath 2 15 Osee] manasses Â. manasse H (cf. II Par. 33,11) 16 israhel discripsi (sic) H discribit 1. descripsit 2 si hist.] quando in scripturis sanctis legeris pugnas filiorum israhel contra diuersas gentes, si hist. solam r respicies H respicis S )

duodecim prophetae in unius uoluminis angustias coartati multo aliud, quam sonant in littera, praefigurant. Osee crebro nominat Effraim, Samariam, loseph. Iezrahel et uxorem fornicariam et fornicationis filios et adulteram cubiculo clausam mariti multo tempore sedere uiduam et sub ueste lugubri uiri ad se reditum praestolari.

Iohel, filius Bathuel, describit terram duodecim tribuum eruca, brucho, locusta, rubigine uastante consumptam et post euersionem prioris populi effusum iri spiritum sanctum super seruos dei et ancillas, id est super centum uiginti credentium nomina, et effusum iri in cenaculo Sion, qui centum uiginti ab uno usque ad quindecim paulatim et per incrementa surgentes quindecim graduum numerum efficiunt, qui in psalterio mystice continentur.

Amos, pastor et rusticus ruborum mora destringens, paucis uerbis explicari non potest. quis [*]( 9 cf. Ioel 2, 25 10 cf. Ioel 2, 28. 29 11 cf. Act. 1, 15 cf. Act. c. 2 13 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 7 + 8 + 9 + 10 + 11 + 12 + 13 + 14 + 15 = 120 14 cf. Ps. 119-133 (quindecim psaltnt) 15 cf. Am. 7, 14 ) [*](1 si in] sint (nt eras.) D si autem in r littera H lat.] add. requiras r inspexeris Zs.l.DS heredic. H 2 bella narr. c. ecl. H bella c. aeccl. narr. X in] inter X 3 quam] qui H sonat H,Za.c. 4 praefignrantur XH 4 osse XH efraira Pa.c. ephraim S 5 iesztrachel Â. iezrael S iezrahel israhel P ezcchiel israt H fil. forn. H 6 mariti que Â. mariteq; H sedere s. 1. 2 sederit Â. sederit recesserit H 7 uidua XH lugubre H uiri om. XH praestulari (-re H) XH 8 ioel X2 bathuel H fatuel X2 fatuhel DS phatuhel P phathuel S discripsit H 9 erucha Â. heruca S bruco Pa,.c.DS brucha H rubinae Â. corruptam 2DS 10 effussum iri Â. effusuri (t. e. effusuiri) ZD 11 seruus H domini 2 ancellas Â. cred.-uig. om. Â. nom. credo HDS 12 et eff. iri] et effusuri 2D (el. not. ad l. 10) et effusum H qui effundendus erat S 13 ad ex a 2, om. H 14 surgens S qui numerus II 15 mysterio 2a.c. continetur HI\\2a.c. amos propheta H rust.] add. et codd. praet. XH 16 mu(a?)ras Â. murus murus H destringens P distringens X2D distinguens HS explicare H,2a.c. )

ipse cernit fictorem locustae et stantem dominum super murum litum uel adamantinum et uncinum pomorum adtrahentem supplicia peccatoribus et famem in terram: non famem panis neque sitim aquae, sed audiendi uerbum domini. Abdias, qui interpretatur seruus domini, personat contra Edom et sanguineum terrenumque, fratris quoque Iacob semper aemulum, hasta percutit spiritali.

Ionas, columba pulcherrima, naufragio suo passionem domini praefigurans mundum ad paenitentiam reuocat et sub nomine Nineue salutem gentibus nuntiat. Micheas de Morasthi, coheres Christi, uastationem adnuntiat filiae latronis et obsessionem ponit contra eam, quia maxillam percusserit iudicis Israhel. Naum, consolator orbis, increpat ciuitatem sanguinum et post euersionem illius loquitur: ecce super montes pedes [*]( 1 cf. Am. 1, 3. 6. 9. 11. 13. 2, 1. 4. 6 3 cf. Am. 4,1 4 cf. Am. 6,12 5 cf. Am. 7, 1 6 cf. Am. 7, 7 7 cf. Am. 8, 1. 2 10 cf. Abd. 1, 1. 6 etc. 15 cf. Mich. 5, 1 18 Nah. 1, 15 (2, 1) ) [*]( 1 enim] eum H exprimit Z explicat H et] aut S, om. H gezae H; add. et codd. praeter P 2 thiri H turi X; add. om. X in et ZDS idumea D; add. et HSDS amon PDS, om. H et Moab om. XH septem H 3 oct.—uaccas om. H iudeae (-ee S) DS Isr.] hierusalem D 4 sam. in monte H et om. H 6 latum D uel] et DS adamantium λ amantinum D 8 terra P,2p.r. non om. H alt. famem] famam H nec S 9 dei H 10 domini s. I. X dei H pertonat P res(s ex tJ?)onat SS Edom] edu (a?) X et om. XS sanguinem Ia.c D sang. teiTenumque interpretatio est nominis Edom uel Esau terr. hominem S 11 asta XHZS spiro percussit X spiritalibus H 14 nineue P,2p.c.m2 ninuen X uniue H niniue Za.c.m2DS michia X micha PDS morasti PZS morastite X morastides H coheredes H 15 nuntiat X latr. om. H obs. X obsidionem cet. 16 maxilla Z percusserat Z iudices Z iudies Pa.c. Isr.] hierusalem D 17 nauum X nahum S urbes Za.c., om. H sanguineam H 18 aduersionem H illius eius H ecce sunt XH )

Ambacum,

luctator fortis et rigidus, stat super custodiam suam et figit gradum super munitionem, ut Christum in cruce contempletur et dicat: operuit caelos uirtus eius et laudis eius plena est terra et splendor eius ut lux erit; cornua in manibus eius, ibi abscondita est fortitudo eius.

Sophonias, speculator et arcanorum domini cognitor, audit clamorem a porta piscium et eiulatum a secunda et contritionem a collibus. indicit quoque ululatum habitatoribus Pilae, quia conticuit omnis populus Chanaan, disperierunt uniuersi, qui inuoluti erant argento.

Aggeus, festiuus et laetus, qui seminauit in lacrimis, ut in gaudio meteret, destructum templum aedificat deumque patrem inducit loquentem: adhuc unum modicumque, et ego commouebo caelum et terram et mare et aridam et mouebo omnes gentes; et ueniet desideratus cunctis gentibus.

Zacharias, memor domini sui, multiplex in prophetia, Iesum uestibus sordidis indutum et lapidem oculorum septem candelabrumque [*]( 2 cf. Hab. 2, 1 4 *Hab. 3, 3—4 8 cf. Sopli. 1, 10 9 Soph. 1, 11 12 cf. Ps. 125, 5 13 *Agg. 2, 7-8 17 cf, Zach. 3, 3 18 cf. Zach. 3, 9 cf. Zach. 4, 2. ) [*]( 1 Ambacum scripsi ambacuc X,2p.c. (bP)abacuc HP,Za.c. abbacuc D abbacuch S 2 luctatur X ridus H figet Za.c. fingit X 3 mn- tionem X; add. suam H ut] et X contemplemur Aa.c. 4 uirtus X maiestas H gloria cet. eius] dei ?. laude HS 5 et XH, om. cet. ut] in X erat Pa.c. erit et X corn. sunt H 6 manu 2 7 soffonias XHD arch. HDS,Za.c. dei H 8 audiuit XH heiulatum P ulu(lu add.ml)latum X hululatum H a porta sec. Za.r. 9 indicat XH indidit IDS quoque om. H ullul. 2 habitantibus H habitationibus;" 10 channan;" 11 ageus S festus XH; add. est H 12 distructum XH 13 aedificanit H reaedificat S dominumque DS dñιq; H ind. patr. λ loq. ad filium X 14 unum] add. sermonem H que om. S Pr- et om. k mouebo DS (in G, qui hic incipit, syllaba com cum folio antecedente periit) terra G 15 et. mare] mare H2 arida H 16 ueniat H cuntis Â.Pa.c. zacch. G 17 sui om. X in om. G hiesum H 18 ind. Xg, om. cet. lapide 2D VII ocul. II candellabrum II que aur. om. XH )

Malachias aperte et in fine omnium prophetarum de abiectione Israhel et uocatione gentium: non est mihi, ait, uoluntas in uobis, dicit dominus exercituum, et munus non accipiam de manu uestra. ab ortu enim solis usque ad occasum magnum est nomen meum in gentibus et in omni loco sacrificatur et offertur nomini meo oblatio munda.

Esaiam, Hieremiam, Ezechiel, Danihel quis possit uel intellegere uel exponere? quorum primus non prophetiam mihi uidetur texere, sed euangelium; secundus uirgam nuceam et ollam succensam a facie aquilonis et pardum spoliatum suis coloribus et quadruplex diuersis metris nectit alphabetum; tertius principia et finem tantis habet [*]( 1 cf. Zach. 4, 3 2 cf. Zach. 6, 2-3 3 cf. Zach. 9, 10 5 cf. Zach. 9, 9 7 *Mal. 1, 10—11 15 cf. Hier. 1, 11. 13 cf. Hier. 13, 23 16 cf. Thren. c. 1-4 ) [*]( 1 totidem idem H quod GH 2 lampades HS et a scripsi et ad H a Â. et cet. ut] et Zp.c. et ut H aeq. ruf. uar. alb. et nigr. Â. nigr. aeq. rub. uar. albas (sic) H eq. ruf. uar. alb. GP eq. ruff. et uar. et alb. Z eq. uar. et rnf. et alb. DS eq. ruf. nigr. et alb. et uar. S (cl. Zach. 1, 8; 6, 2-3) 3 ex] et H, om. S efraim XD ephraim G ephrahim P ( cf. p. 457, 4) 4 aequum Â. equm H ierusalem /.a.c.m2 iherusalem S paup.-fil. in mg. inf. m2 Z pauperum 2 regem om. Â. praedicit H 6 et om. G 7 ait s. I. X, om. H 8 dicit] ait DS, om. G dominus in (., dus in mg. m2 H exercitum Ga.c.Â. 9 acc. Â. susc. cet. enim om. H 10 solis occasum H occasum eius (eras.) 2 nom. magn. est H 11 et-sacr. om. H affertur P in nomine meo H 12 munda] add. in omni loco sacri- • ficatur H (cf. supra ad l. 11) essaiam Â. isaiam H isayam S heremiam Â. iheremiam S ezechihel 2 hiezeciel G liiezechi(i ex e)hel P . ezechielenL s; add. et S daniel GX2S danielem S 13 qui H pr. uel om. HZS 14 uid. mihi Â. euang.] add. explicit reliqua epistulae parte omissa H 15 pardum /,P pauum cet. 16 quadriplei X 17 alfau. D albab. Â. adfab. 2 principii S finem] in fine S habens 2D )

Dauid, Simonides noster, Pindarus et Alcaeus, Flaccus quoque, Catullus et Serenus, Christum lyra personat I et in decacordo psalterio ab inferis excitat resurgentem. Salomon, pacificus et amabilis domini, mores corrigit, naturam docet, ecclesiam iungit et Christum sanctarumque nuptiarum dulce canit ἐπιϑαλάμιον.

Esther in ecclesiae typo populum liberat de periculo et interfecto Aman, qui interpretatur iniquitas, partes conuiuii et diem celebrem mittit in posteros. Paralipomenon liber, id est instrumenti ueteris ἐπιτομή, tantus ac talis est, ut, absque illo si quis scientiam scripturarum sibi uoluerit adrogare, se ipsum inrideat. per singula quippe nomina iuncturasque uerborum et praetermissae in Regum libris tanguntur historiae et innumerae explicantur euangelii quaestiones.

Esdras et Neemias, adiutor uidelicet et consolator a domino, in unum uolumen artantur: instaurant [*]( 4 cf. Dau. 2, 34. 45 ) [*](1 aput GDS istae S 3 et GP, om. cet. in -IIII* profe X 4 philoistor À. philosophistor GP philostoricos 2 philostoricus D phyloistoricus S 6 symodines À. noster] inter D pindarius 2D pu(a?)ndanus À. altheus À. 7 catullus S catulus cet. lira 2DS,Pa.c. 8 et om. G decacorda D,GXa.c. psaltyrio À. exercitat X suscitat g surgentem ii. salamon X2 9 domino et am. S domino Za.c.S corr. et À. 10 iugit À. et] ad À. sanctorumque ZD 11 EIII- 0AAAMION G (add. id est epitalamion) P epith(h s. l. m2 Z)alamium 2DS epy(y ex u)thalamion À. esther G ester À. hester cet. typum P,2a.c. 12 amon Xa.c.m2 amas G 13 conuiui À. mittat D 14 paralipp. 8 paralyp. P paraly(y ex im2)penon 2 paralipiminon À. instr. id est À. id om. G instrumentis D epitomen À. et noui 2 15 es D, om. XS ut om. G 16 sibi s. l. 2 ibi Ga.c. se] re Â. 17 et] ea X, om. G praetermissa À. in Eeg. libr. om. X 18 innumere À. innumerabiles cet. eu. expl. S euangeli À. 19 ezdras G aestras nero X ezras P nemias À. auditor À. 20 uno uoluinine À. artatur S coartantur 2 narrantur X,Pa.c. )