Epistulae

notandum autem, quomodo ad ld, quod dominus dixerat: quem mittam et quis ibit nobis? propheta ex parte responderit: ecce ego, mitte me et sequenti tacuerit intellegens nullum hominum dignum esse, qui deo pergeret et omne iter suum eius faceret esse, qui mitteret. quam humilitatem dominus aduertens, quod se secundis putaret indignum, imperauit sequentia dicens: uade.

(21.) Septuaginta: et dixi: ecce ego sum, mitte me; Aquila et Theodotion: ecce adsum, mitte me; Symmachus: ecce, mitte me. deus, qui uocauit ea, quae non sunt, quasi sint, et qui dixit: ego sum, qui sum, et alibi: qui est, misit me, quoscumque uocauerit, statim facit subsistere, quoniam omnia, quae absque eo sunt, non sunt.

unde propheta purgatus a uitiis ausus est dicere: ecce ego sum, licet in Latinis codicibus propter interpretum uarietatem \'sum\' non sit adpositum. quidam obseruandum putant, ad quos prophetas \'mittentis\' aut \'missi\' sermo dicatur, quod est Graece \'apostolus\', et hanc esse differentiam nolunt, ut, quicnmque mittantur, et prophetae sint pariter et apostoli, ad quos uero mittentis sermo non ponitur, tantum prophetae sint; quod ego [*](3 Esai. 6, 8 5 Esai. 6, 8 9 Esai. 6, 9 10 Esai. 6, 8 12 cf. Rom. 4, 17 13 Ei. 3, 14 Ex. 3, 14 ) [*]( 3 not. est B 4 responderet 2p.c.m2 respondit B 6 hominem L2 7 fac. eius B eius om. D 8 se] s. I. add. de m22 secundum F sequendi (quendi in ras. m2) B portaret F.Z (corr.) indignum s. I. m2 2 10 dixi ΣΒ dixit cet. sum om. D mitete D 12 uo- cat Bp.c,m2g 13 pr. qui s. 2. 2 14 me] seq. ras. 5 litt. 2 subsistere] add. quae (quod 5) satis daret (claret S) exemplis in uiuente matheo (ex mateo B, matthaeo S) euangelista et (et in s) lazaro IIII (quatriduano s) iam mortuo qui (ex quia B) statim ut sunt uocati a domino et ille sepulchrum auaritiae reliquid(t) et ille suete (iste suae g) mortis Bg 16 in s. Z. 2 17 uarietate L 18 appositum BS putans D prophetans FL,ZB(ex propheta m2) 20 uolnit F, eras. 2, om. S ut] ct L 21 pr. et om. 2 pariter s. I. 2 22 ponitur] sponte D )

et quia semel ad tractatum istius uocabuli uenimus, sciendum \'Silam\', collegam Pauli, lingua Hebraea \'apostolum\' dici, qui cum eo nonnullas epistulas scribit; et uitiose \'Siluanus\' legitur pro \'Sila\', cum Siluanum in apostolorum Actis nOlI legimus.

Commentaria cum legerem Graeco Latinoque sermone in euangeliorum interpretatione a nostris, id est orthodoxis, uiris olim ac nuper scripta de eo, quod legitur: osanna filio Dauid, non solum diuersa, sed etiam contraria sibimet proferunt. dilectionis tuae ardenti illo strenuitatis ingenio abscisis [*]( 3 cf. I Thess. 1,1 4 cf. Act. cap. 15-18 passim 12 Matth. 2l, 9 ) [*]( 1 superfluo F puto om. L ad tractum (corr.) F attractatum B 2 silam Z sileam FB scileam (c exp.) S sjrleam LD 3 scripsit B 4 siluanum S siluani D sila Z silea LBS silea D sylea F actis S 5 legerimus S legamus Bp.c.m2ς ) [*](A = Berolinensis lat. 17 s. IX. ) [*]( 2 = Turicensis Augiensis 41 s. IX. ) [*]( S3 = Caroliruhensis Augiensis 105 8. IX-X (praebet duo apographa [fol. 4P in mg. inf. (= 331) et fol. 47r-r in mg. (= 932)], quorum consensus = fR). ) [*](D = Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX-X.-) [*](M = Coloniensis 60 s. IX-X. ) [*]( u = Vindobonensis lat. 690 s. X in schedula postea inserta s. XII. ) [*]( 7 item damasi ad hieronimum A epistola damasi papae ad hieronimum ΣΜ damas hier ℬ2 item damasus hieronimo D epistola damasi papae ad hieronimum presbiterum \'III\' capitulum b; titulo caret 231 8 hieronimo codd. in domino s. 1. S 11 est ab S31 12 ac] a 832 conscripta b 13 sibim. contr. b contrario D 14 tuae est ut S illo tuae ℬ1b strennuitatis b studium etatis D abBcissis 931 (corr.), s )

Multi super hoc sermone diuersa finxerunt, e quibus noster Hilarius in commentariis Mathei ita posuit: \'osanna\' Hebraico sermone significatur\'redemptiodomusDauid\'. primum \'redemptio\' lingua Hebraea \'pheduth> interpretatur, deinde \'domus\' \'beth\', \'dauid\' uero in hoc loco non esse nomen insertum omnibus patet. alii opinati sunt \'osanna\' \'gloriam\' dici — porro \'gloria5 \'chabod\' appellatur —, nonnulli \'gratiam3, cum \'gratia\' \'thoda1 siue \'anna\' nuncupetur.

Restat ergo, ut omissis opinionum riuulis ad ipsum [*](7 Hilarius, comm. Matth. 21, 3 ) [*]( 1 ambignitatibus b habeant M 2 uiuus sensu 391 uiuns sensus, b scribe 2 ut] ut et S multis aliis 2 3 gratiae referantur 2 ) [*](L = Coloniemis 35 s. IX. ) [*](2 — Turicensis Augiensis 41 s. IX. ) [*](W = Parisinus lat. 1868 s. IX. ) [*](58 = Caroliruhensis Augiensis 105 s. IX-X. ) [*](D = Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX-X. ) [*](B = Berolinensis lat. 18 s. XII. ) [*]( 5 ad papam damasum de osanna LD ad damasum episcopum de eo quod scriptum est ossanna (sic) in excelsis W ad damasum (papam add. 53) de osanna in excelsis ℬB ad haec hieronimus 2; Hieronymi nomen exhibent tituli in codd. praeter W 6 uerbo W ex L 7 matthaei g ita s. l. m2 S3 osianna B ossanna W Hebr. s.] hebraicus sermo est B hebreico L WD ebreico (ebraico m2) 33 8 significat 2a.c.m2 redemptio] add. m2 2 9 pheduth Martianaeus ephot LD ephoth ℬ,B (ex epoth) ephod 2 epud W 10 dein 2 bethi D 11 osianna B ossanna WD 12 chabod S chaboth W gaboth 2 caboth cet. appellatur] seq. in mg. add. an m2 B nonnullis Bp.c.m2 gratiam] gratia (gloria m2) B cum gratia del. m2 B 13 anna idem quod Hebr. channah; sed anina coni. D. H. Mueller nuncupatur L,Bp.c.m2,ℬ (-antur m2 14 ergo] igitur W ridiculis W )

Marcus uero ita posuit: clamabant dicentes: osanna, benedictus, qui uenit in nomine domini; benedictum, quod uenit in nomine domini, regnum patris nostri Dauid, osanna in excelsis. Iohannes quoque pari uoce consentit: et clamabant: osanna, benedictus, qui uenit in nomine domini, rex Israhel.