Epistulae

a Cyro, rege Persarum, est laxata captiuitas - Hesdra hoc et Neemia plenissime referunt —, extructum est templum sub Dario, rege Persarum atque Medorum, a Zorababel, filio Salathiel, et Iesu, filio Iosedech, sacerdote magno. quae passi sitis a Medis, Aegyptiis Macedonibusque, non numero nec tibi adducam in memoriam Antiochum Epiphanen, crudelissimum omnium tyrannorum, nec Gnaeum Pompeium, Gabinium, Scaurum, Uarum, Cassium Sossiumque replicabo, qui tuis urbibus et praecipue insultauere Hierosolymae.

ad extremum sub Uespasiano et Tito urbs capta templumque subuersum est. deinde ciuitatis usque ad Adrianum principem per quinquaginta annos mansere reliquiae. post euersionem templi paulo minus per quadringentos annos et urbis et templi ruinae permanent. ob quod tantum facinus ? certe non colis idola, sed etiam seruiens Persis atque Romanis et captiuitatis pressus iugo ignoras alienos deos.

quomodo clementissimus deus, qui numquam tui oblitus est, nunc per tanta spatia temporum miseriis tuis non adducitur, ut soluat captiuitatem et, ut uerius dicam, expectatum tibi mittat antichristum ? ob quod, inquam, facinus et tam execrabile scelus auertit oculos suos ? ignoras ? memento uocis parentum tuorum: sanguis eius super [*](22 Matth. 27, 25 ) [*]( 1 liberauerunt I 2 omnis tua Ip.c.m2D babilonia I babillonia D rege (s.l.rnI) babilonio B gente Babylonica g 3 et om.D permansit sol. Ip.c.mZ mansit templi sol. Bp.c.m2 templi sol. permansit D ciro Ia.c.m2B 4 est--5 Pers. in mg. inf.I hesdra J esdra Ia.c.m2D hesdrasB esdras 1:p.c.m2 nee(ex neo I)mias Ip.e.m2B Nehemias g planissime g 6 zorababel I salatiel B salat(h s.l.)ihel I h(i s.l.)esu I Iosedec g 7 aegyptis J,la.c. egiptiis B et mac(h s.l.m2J)edonibus quae J2 et macedonibus B enumero g 8 in s.l.1: antiochum (ochum in ras.m2) B antiquorum J ephifanen JZ epiphanem B 9 g(s.l.m2 in utroque codice)neum JI ge(e eras.)neium B Cn. ç, om.D gabinum J guabinum B 10 ua(r s.l.m2)rum J Cass. Soss.] sosiumque (so in ras.m2, fuit cas) B sosiumque 1:a.c.B ex corr. m2 11 maxime B Ierosolymae ins. g hierosolimae J I hierusolyme D iherosolime B 12 et tyto D titoque B capta est B est om.B 13 Hadrianum g 14 paulo minus s.l.I 16 seruis JB 17 oppraesus (sic) B deos alienos B 18 deus quondam D quondam (s.l.) deus I 19 capt.] add. tuam s.l.B 20 ut s.l.1: 21 aduertit J; add. a te Is.l.m2D ad J ignorans J,Ia.c. 22 uoces J,IBa.c.m2 )

Haec tibi, uir eruditissime, in duplicis praefecturae honore transacto nunc in Christo honoratior, tumultuaria et breui lucubratione dictaui, ne uiderer omnino reticere. eodem enim tempore, immo eodem die mihi et litterae tuae redditae sunt et meae expeditae, ut aut tacendum fuerit aut incompto eloquio respondendum, quorum alterum pudoris, alterum caritatis est.

Inter omnes materias, quas ab adulescentia usque aa hanc aetatem uel mea uel notariorum scripsi manu, nihil praesenti opere difficilius. scripturus enim ad Demetriadem, uirginem Christi, quae [*]( 1 Marc. 12, 7 2 Ioh. 19, 15 4 *Rom. 11, 25-26 ) [*]( 1 filios nostros in mg.D nostros ex suos J uenite om.JB 2 alt. et D, om.cet. 3 habes] habemus J,Ba.c.m2 legisti JB,Ia.c. 4ad]inJ 6 fietD capite ID 7 eloquentissime D duplici Ba.c.m2 8 honoratior s.l.m2B,om.J 10 eadem I mihi die g expetitae g 11 inculcto (sic) ex incuncto D 12 est karitatis B; add. finit epl de terra iudae longa CLX milibus, lata circiter XLVII J explicit ad dardanum D ) [*](A = Berolinensis lat. 17 s. IX (continet praeter integram epistulam etiam partem epistjdae ab initio usque ad p. 183, 8 suo; ubicumque in hac epistulae parte duo apographa inter se non consentiunt, siglis Al et A2 usus sum). ) [*]( 58 = Caroliruhensis Augiensis 105 s. IX-X. ) [*](D = Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX-X., ) [*](B = Berolinensis lat. 18 s. XII. ad demetriadem SD ad demedriadem (sic) uirginem AlAz ad nicea demetriade B; Hieronymi MomcM exhibet titulus in 33 ) [*]( 15 adulisc. AaIQa.c.mZ adolisc. 93p.c.m2 adolesc. J}p.c.m2J?B 16 alt. uel s.l.%3 17 demedriadem AlD de(me s.l.)triadem A2 )

quid igitur faciam ? quod inplere non possum, negare non audeo: tanta est auiae eius et matris, insignium feminarum, in iubendo auctoritas, in petendo fides, in extorquendo perseuerantia. neque enim ut nouum quiddam et praecipuum a me flagitant, cuius ingenium.in huiusce modi materiis saepe detritum est, sed ne uocis meae pro uirili parte desit testimonium in eius uirtutibus explicandis, cuius — ut incliti oratoris utar sententia — spes magis laudanda quam res est, quamquam puellares annos fidei ardore superarit et inde coeperit, unde alias desisse perfectae consummataeque uirtutis est.

Procul obtrectatio, facessat inuidia, nullum in ambitione sit crimen. ignoti ad ignotam scribimus: dumtaxat iuxta faciem corporalem; alioquin interior homo pulchre sibi cognitus est illa notitia, qua et apostolus Paulus Colosenses multosque credentium nouerat, quos ante non uiderat.

quantum sit apud me meritum, immo miraculum uirginis nostrae, hinc potest aestimari, quod occupatus in explanatione templi Hiezechielis — quod opus in omnibus scripturis sanctis uel difficillimum est — et in ea parte delubri, in qua sancta sanctorum et thymiamatis altare describitur, malui parumper hoc uti deuerticulo, ut de altari transirem ad altare et hostiam uiuam, placentem deo ac sine ulla macula aeternae pudicitiae consecrarem.

scio, quod ad inprecationem pontificis flammeum uirginale sanctum operuerit caput et illud apostolicae uocis insigne [*]( 10 Cicero, de re publica inc. sedis fr. 5 M. 17 cf. Col. 2, 1 20 cf. Ezech. c. 40-46 23 cf. Rom. 12, 1 ) [*]( 1 urbe Ala.c.m2A2 romana A2 2 adolari AaSda.c.mS,A2 3 faciet mea B 5 auia A*a.c.m2 7 et praec. quiddam (quidam D) AD quidam D quid 58 8 materia ex materies mZA1 11 est quam res B 12 superaret AaSQD unde s.Z.wi2S3 ubi B aliis 93 14 nulla A2 15 criminis A2 innoti B innotam B ignota A2 ignotum 93 16 ulterior A2 17 et s.l.naldfim.AaD paul. apost. B paulus s.l.m2S3 Coloss. g 18 uiderat] nouerat Ala.c.m2 20 explan.] hoc explicatione A2 iezechielis D ezechielis B 21 uel] uel maximum uel AI qua s.l.93 quo AD 22 tym. 93 tim. cet. discr. 93 23 hoc diuert. uti A* uti hoc diuert. g diuert. A? B,A}ap.c.m2 transire D 25 inpraedicationem A2 flameum 93 )

unde et ipsa sponsa laetatur ac dicit: introduxit me rex in cubiculum suum sodaliumque respondit chorus: omnis gloria filiae regis intrinsecus. sed et nostra oratio dabit aliquid emolumenti. equorum cursus fauore pernicior fit, pugilum fortitudo clamoribus incitatur, paratas ad proelium acies strictosque mucrones sermo imperatoris accendit: igitur et in opere praesenti auia quidem materque plantauerint, sed et nos rigabimus et dominus incrementum dabit.

Rhetorum disciplina est abauis et atauis et omni retro nobilitate ornare, quem laudes, ut ramorum sterilitatem radix fecunda conpenset et, quod in fructu non teneas, mireris in trunco. scilicet nunc mihi Proborum et Olybriorum clara repetenda sunt nomina et inlustre Anicii sanguinis genus, in quo aut nullus aut rarus est, qui non meruerit consulatum, aut proferendus Olybrius, uirginis nostrae pater, quem inmatura morte subtractum Roma congemuit.

uereor plura dicere, ne sanctae matris uulnus exasperem et uirtutum eius recordatio fiat doloris instauratio. pius filius, uir amabilis, clemens dominus, ciuis affabilis, consul quidem in pueritia, sed morum bonitate senator inlustrior. felix morte sua, qui non uidit patriam corruentem, immo felicior sobole, qui Demetriadis [*]( 1 *II Cor. 11, 2 2 Ps. 44, 10 4 cf. Gen. 37, 3 6 *Cant. 1, 3 8 *Ps. 44, 14 12 cf. I Cor. 3, 6 24 cf. Uergil. Aen. XI 159 ) [*]( 2 adstetit A5da.c.m2 astitit 33p.c.m2B 3 a] ad A1 circumamicta B 4 polimita codd. 5 contesta D fil. ut. A2 6 hac D 7 respondet B 8 gloria] add. eius s.l.m2A1 filiae om.A2 9 et om.A2 emulumenti AID 10 currus D clarioribus A2 11 paratas] pares B proel. A1 prel. D prael. cet. 12 plantauerunt A2B 13 rigauerimus B alt. et om.A2 14 rethomm codd. disciplinae 33 abauis scripsi ab auis A25SB au is AID 15 quam D ut ram.] ultra morum A2 16 conpenset] conpetens A2 et om. B quoJ2 truncosAS 17 olibriorum B clibiorum A2 18 inlustri AIa.c.m2D est] erit AID 19 meruit B consol. Al<isa.c.m2 aut] ut B preferendus A2 olibrius B 20 in matura B gemuit A2 22 eius om.A2 instauratio] in ista oratio A2 23 ciues 58 cibis A2D 25 subole Aap.c.rril demetriades A}SQa.c.m2,D ) [*]( LVI. Hieron. Epist. III. Hilb erg. ) [*]( 12 )

Uerum quid ago ? oblitus propositi, dum admiror iuuenem, laudaui aliquid bonorum saecularium, cum in eo mihi uirgo magis nostra laudanda sit, quod haec uniuersa contempserit, quod non se nobilem, non diuitiis praepotentem, sed hominem cogitarit. incredibilis animi fortitudo inter gemmas et sericum, inter eunuchorum et puellarum cateruas et adulationem ac ministeria familiae perstrepentis et exquisitas epulas, quas amplae domus praebebat abundantia, appetisse eam ieiuniorum laborem, asperitatem uestium, uictus continentiam.

legerat enim domini uerba dicentis: qui mollibus uestiuntur, in domibus regum sunt. stupebat ad conuersationem Heliae et Iohannis Baptistae, quorum uterque zona pellicia adstrinxit et mortificauit lumbos suos, alter uenisse narratur in spiritu et uirtute Heliae praecursor domini, in utero prophetans parentis et ante diem iudicii iudicis uoce laudatus. Annae, filiae Fanuelis, mirabatur ardorem, quae orationibus atque ieiuniis usque ad ultimam senectutem in templo domino seruiebat. quattuor uirginum filiarum Philippi desiderabat chorum et unam se illarum esse cupiebat, quae pudicitia uirginali prophetiae gratiam consecutae sunt.