Epistulae

quibus nunc haec addere possumus: postquam ostendit discipulis suis, quod oporteret eum ire Hierusalem et multa pati a sacerdotibus et scribis et principibus sacerdotum et occidi, adsumens eum Petrus coepit [*](1 cf. *Esai. 42, 4 4 Matth. 6, 10 5 Matth. 12, 21 6 *Esai. 42, 4 8 cf. Matth. 7, 24 etc. 11 *Esai. 27, 3 14 *Matth. 16, 24 17 Hieron. comm. in Matth. 16, 24 cf. Eph. 4, 22 19 *Gal. 2, 20 20 cf. Matth. 16, 24 21 cf. Matth. 16, 24 etc. 23 *Matth. 16, 21-23 ) [*]( 1 dum ADC iudicaret 95B -rit G 2 nullius quoque A 5 alt, et Otn.O 7 uent.] uentuC ets.Z.93 8 sed] etAB 9quiB supraC petram(m exp.)A robustam B mole ex ole m2\'A 10 qui B sperabuntB s*perant39 superata alt. in om.G 11 esayam B isaiam 93a.c.C 12 qui B quae non D opp. GC 13 habet Ga.c. ht SB 14 uenire post me C semet C 15 qui seq.] quis sequens Ap.c.m2 salu.] add. si m2A abnegat g 16 commentariolo 58 17 sum loc(qSS)utus 83B 18 eius] suis AC,om.D 19 iam non g 22 haecotn.C 23 suis om.CB 24 oportet D ire] in ADC et om.ADC )

unde illo pro timore correpto loquebatur ad omnes \'discipulos\' siue conuocauit turbam cum discipulis suis, ut Marcus posuit, aut iuxta Lucam dicebat ad cunctos: si quis uult post me uenire, abneget se ipsum et tollat crucem suam et sequatur me. cuius exhortationis hic sensus est: non est delicata in deum et secura confessio. qui in me credit, debet suum sanguinem fundere. qui enim perdiderit animam suam in praesenti, lucri eam faciet in futuro. cottidie credens in Christo tollit crucem suam et negat se ipsum. qui inpudicus fuit, uersus ad castitatem temperantia luxuriam negat; qui formidolosus et timidus, adsumpto robore fortitudinis priorem esse se nescit. iniquus, si sequatur iustitiam, negat iniquitatem; stultus, si Christum confiteatur dei uirtutem deique sapientiam, negat stultitiam.

quod scientes non solum in persecutionis tempore et necessitate martyrii, sed in omni conuersatione, opere, cogitatione, sermone negemus nosmet ipsos, qui ante fuimus, et confiteamur eos, qui in Christo renati sumus. idcirco enim dominus crucifixus est, ut et nos, qui credimus in eum et peccato mortui sumus, crucifigamur cum ipso dicamusque, quod Paulus apostolus docuit: cum Christo crucifixus sum [*]( 6 cf. Matth. 16,21 Matth. 17,22. 20,19 9 cf. Matth.16, 24 *Marc. 8,34 11 *Luc. 9, 23 15 cf. Matth.10, 39 etc. 16 cf. Luc. 9,23 20 cf. I Cor.1, 24 26 cf. Rom. 6, 2 27 *Gal. 2,19. ) [*]( 3 satana Aa.c.m2DC 5 formidauit AD -bit C 6 alt. et om GAD 7 resurget (—gitSB)] resurgere g (c/. Matth. 16, 21) 8 niitigaret Aa.c.m2C 10 lucan D 12 semet a 13 exort. GADB non] nos C 14 delicta Aa.c.m2C - delecta Ap.c.m2 delictum D deum et] deo sed D credet B 15 suam] add. propter me B 16 lucrif. eam g futurum B cot. AD quot. C xpm GC 18 temperantiam faDa.c.—tiaeA luxoriam .493 formidulosusG tumidusB 19 se esse 95C si s.l.A 20 confitetur)88 2L deique] et dei 5 22 solum om.B in om.g 24 pr. qui] quid B quod g 26 que s.Z.93 27 apost. paul.0 )

Quid uult significare, quod in eodem Mattheo scriptum est: uae praegnantibus et nutrientibus in illis diebus et: orate, ne fiat fuga uestra hieme uel sabbato ? — Quod ex superioribus pendere manifestum est. cum enim euangelium Christi cunctis gentibus fuerit praedicatum et uenerit consummatio uiderintque a bominationem desolationis, quae dicta est a Danihele propheta, stantem in loco sancto, tunc praecipitur his, qui in Judaea sunt, ut fugiant in montes, et, qui in tecto, ne descendant tollere aliquid de domo sua, et, qui in \'agro, ne reuertantur auferre tunicam suam.

de quibus in commentariis eiusdem Matthei plenius diximus. statimque coniungitur: uae praegnantibus et nutrientibus in illis diebus. in quibus diebus? quando abominatio desolationis steterit in loco sancto. quod quidem iuxta litteram de aduentu antichristi praedicari nulli dubium est, quando persecutionis magnitudo conpellit fugere et graues uteri paruulique [*]( 1 Gal. 6, 14 4 cf. Col. 2, 15 5-8 cf. Ioh. 19, 17. Matth. 27, 32. Marc. 15, 21. Luc. 23, 26 10 Matth. 24,19 *Matth. 24, 20 12 cf. Matth. 24, 14 14 Matth. 24,15 cf. Dan. 9, 27 16 cf. Matth. 24,16—18 etc. 19 cf. Hieron. comm. in Matth. 24,15—18 20 Matth. 24,19 22 cf. Matth. 24,15 etDan. 9,27 ) [*]( 2 nostri g 4 dispoliet 93 spoliet ADC pro in om.GAD 5 in eu. sec. Ioh. et quam—portauit e nota marginali male intellecta in Hieronymi textum irrepserunt Ioh.] Matthaeum g 6 symon D93B 7 cy(ci B)reneu(ex o m2A)s codd. iuxB 8 portabit D 11 ne] ut non 93 12 exuperioribus GD 14 consumatio B que s.l.G abhomin. 93DB 15 daniele GC danihelo 93 17 fugiant] fiant (sint m2)A in montes G (c/. Marc. 13, 14 et Luc. 21, 21) in montibus AD ad montes 93B (cf. Matth. 24, 16) ad montibus C quae C ne] nonAiaB discendant93 descendatAD 18 reuertatur GAD 19 eiusdem] hic desinitG 20 subiungitur Ap.c.m2 21 inquibus diebusotn.Z) 22 abhominatio 5SDB abhominatione C 23 anthicristi Aa.c.m2D antixristi Ap.e.m2 est om.B 24 conpellet Ap.c.m2 fugę A )

hiemem quoque et sabbatum sic interpretantur, ne eo tempore fugere conpellantur, quando duritia frigoris in agris et in desertis locis fugientes latere non patitur et obseruatio sabbati aut praeuaricatores facit, si fugiant, aut hostium gladiis subiacere, si sabbati otium et praecepta seruauerint.

nos autem audientes dominum saluatorem, ut, qui in Iudaea sunt, ad montana confugiant, ipsi quoque oculos leuamus ad montes, de quibus scriptum est: leuaui oculos meos ad montes, unde ueniet auxilium mihi, et in alio loco: fundamenta eius in montibus sanctis et: montes in circuitu eius et dominus in circuitu populi sui et: non potest abscondi ciuitas super montem posita, et discalciamus nos pellem litterae nudisque pedibus cum Moyse ascendentes montem Sina dicimus: transiens uidebo uisionem hanc magnam, ut possimus intellegere praegnantes animas, quae de semine doctrinarum et sermonis dei initia fidei conceperunt et dicunt cum Esaia: a timore tuo, domine, concepimus et parturiuimus et peperimus, spiritum salutis tuae fecimus super terram.

sicuti enim semina paulatim formantur in uteris et tam diu non reputatur homicidium, donec elementa confusa suas imagines membraque suscipiant, ita sensus ratione conceptus, nisi in opera proruperit, adhuc uentre retinetur et cito abortio perit, cum uiderit abominationem desolationis stantem in ecclesia et [*]( 8 cf. Matth. 24, 16 etc. 10 *Ps. 120,1 11 Ps. 86, 1 12 Ps. 124, 2 14 *Matth. 5,14 15 cf. Ex. 3, 5 16 *Ex. 3, 3 19 *Esai. 26. 1ti 26 cf. Matth. 24,16 etc. et Dan. 9, 27 ) [*]( 1 lactentes Apx.m2g quidem A%5a.c.,D aduersum 93 B 2 praecipua58 3 sabbato Ap.c.m2 7 si om.C ex praecepto 93 seruarent 93a.c.mZ 9 ipse S3 leuemus Ap.c.m2g ad] in C 11 ueniat 93 14 ciuitas latere 93fi latere ciuitas g 15 disculc(t B)iamus Aa.c.m2fSB discalciemus Ap.c.m2C pelle Ap.c.m2CB 16 moysen Aa.r.D ascendamus ADC in montem 58 in montes (s exp.)B syna D,om.ç dicemus Aa.e.m2C dicentes Ap.c.m2 dicamus g 19 isaia 93C isaya B 21 fecimus C faciemus 93 quem fecisti ADB 22 sicut 93B 23 putatur C homicidiumJ homo g 24 membra**que ljuit ra uel ta) A 25 prorumperit B in uentre g 26 abhom. 93DB )

has ergo reor iuxta mysticos intellectus esse mulieres, de quibus idem apostolus scribit: mulier seducta in transgressione facta est; saluabitur autem per filiorum generationem, si permanserint in fide et caritate et sanctitate cum pudicitia. quae si de sermone diuino aliquando generarint, necesse est, quae generata sunt, crescere et primum accipere lac infantiae, donec perueniant ad solidum cibum et ad maturam aetatem plenitudinis Christi.omnis enim, qui lacte alitur, inperitus est in ratione iustitiae; paruulus enim est.

hae igitur animae, quae necdum pepererunt siue quae necdum potuerunt ea, quae generata sunt, alere, cum uiderint sermonem hereticum stantem in ecclesia, cito scandalizantur et pereunt et in tempestate atque in persecutionibus permanere non possunt, praesertim si otium habuerint bonorum operum et non ambulauerint in uia, quae Christus est.

de hac abominatione hereticae peruersaeque doctrinae dicebat apostolus, quod homo iniquitatis et aduersarius eleuet se contra omne, quod dicitur deus et religio, ita ut audeat stare in templo dei et ostendere se, quod ipse sit deus; cuius aduentus secundum operationem satanae et ea, quae concepta sunt, facit perire abortio et, quae nata, ad pueritiam et ad perfectam aetatem peruenire non posse. quam ob rem orandus est dominus, ne in exordio fidei et crescentis aetatis oriatur hiems, de qua scriptum est: hiems [*]( 2 *Gal. 4,19 5 *I Tim. 2, 14-15 10 cf. Hebr. 5, 12 11 cf. Eph. 4,13 *Hebr. 5, 13 18 cf. Ioh. 14, 6 20 cf. II Thess. 2, 3-4 22 cf. II Thess. 2, 9 26 *Cant. 2, 11 ) [*]( t 1 satanam CB etom.C foet. paul. C fetibusB,om.AD 2dicensom.83B 4egoSS p.r.D mistico(ex u m2A)AB idem om.AD 7sipermanseritZ>C,J.p.r. supermanserit Aa.r. super manser B 9 generarit g 10 perueniat 83 B 11 ad om. 83 13 iusticię et B haec 83 14 quae necdum] qui nec B peper.] add. siue quae necdum paris D siue-potuerunt om.C alt. quae] qui B ea om.C 16 alt. in om.C 18 op. bon. AD non om.C 19 abhom. B peruersoque B 21 et-22 deus om.B 22 tamquam deus g aduentum Ap.c.m2 24 pr. et s,lSQ,om.B quae] eaque 83B quae sunt g 26 et ornADB de qua scriptum est s.l.m2$8,om.B quo Aa.c.m2D alt. hiems om.B ) [*]( LVI. Hieron. Epist. III, Hilberg. ) [*]( 2 )

Quid sibi uelit, quod scriptum est in euangelio secundum Lucam: et non receperunt eum, quoniam facies eius erat uadens in Hierusalem. — Festinans dominus Hierusalem pergere, ut conplerentur dies adsumptionis eius et pascha celebraret, de quo dixerat: desiderio desideraui hoc pascha comedere uobiscum, et biberet calicem, de quo ait: calicem, quem dedit mihi pater, non bibam i 11 u m ? omnemque doctrinam suam patibulo roboraret iuxta illud, quod scriptum est: cum exaltatus fuero, omnia traham ad me, obfirmauit faciem suam, ut iret Hierusalem.

obfirmatione enim et fortitudine opus est ad passionem sponte properantis; unde et Ezechiheli, cui dixerat deus: fili hominis, in medio scorpionum tu habitas et ne timeas eos: obfirmaui, inquit, faciem tuam et dedi faciem tuam aeneam et frontem tuam ferream, ut, si forsitan surrexisset contra eum malleus uniuersae terrae, quasi incude durissima resisteret malleumque contereret, de quo scriptum est: quomodo confractus est et contritus malleus uniuersae terrae?

etmisit nuntios, id est angelos, ante faciem suam. iustum enim erat, ut dei filio angeli ministrarent; siue angelos apostolos uocat, quia et Iohannes, praecursor domini, angelus appellatus est.

cumque ingressi [*]( 2 *Matth. 8, 25 et *Luc. 8, 24 5 *Luc. 9, 53 8 *Luc. 22, 15 10 Ioh. 18, 11 12 *Ioh. 12, 32 13 cf. Luc. 9, 51 15 *Ezech. 2, 6 17 *Ezech. 3, 8-9 19 cf. Hier. 50, 23 21 Hier. 50, 23 22 *Luc. 9, 52 24 cf. Mal. 3, 1 et Matth. 11,10 etc. 25 *Luc. 9, 52-53 ) [*](1 imber abiit g 3 saluos nos fac 95 4 uult Ap.c. 5 quia C 6 erat] add. obfirmata B 7 in hier. pergere 93 pergere in hier. C conpleretur A et] ut AD 7 et 9 pasca B 9 uobiscum ante quam patiar g biberet Engelbrecht bibere codd. calicem] de calice (—ce 93) 93B 12 fuero a terra s 13 me ipsum C obfirm. —Hier. om.AD 15 properantes B -ti g ezechiheli 93D ezechieli C zechieli A ihezechieli B dns B 16 et om.D nec Ap.c.m3 ne s.l.m2A 17 obfirmaui D obfirma cet. 18 aeream AD eneam B tuum ferreumA 19 ut] etAD 20 incudo S3Z> incus g conteretAa.c.m2C 21 contritus estC 22 et eras.A 23 filio dei 93 )

denique pro summa iniuria pharisaei exprobrant domino: nonne daemonium habes et Samaritanus es? et in parabola de Hierusalem descendentis Hiericho Samaritanus ponitur pro signo atque miraculo, quod malus bene fecerit, et ad puteum Samaritanae scriptum est: non enim coutuntur Samaritani Iudaeis. uidentes ergo Samaritae dominum Hierusalem pergere, id est ad hostes suos, quod audierant a discipulis eius, qui ad parandum hospitium uenerant, Iudaeum esse cognoscunt et quasi Iudaeum atque alienum et eum, qui ad inimicos pergeret, suscipere noluerunt.

quamquam et alia nobis subiciatur intellegentia, quod uoluntatis domini fuerit non suscipi a Samaritis, quia festinabat ire Hierusalem ibique pati et sanguinem fundere, ne occupatus susceptione Samaritica et doctrina gentis illius passionis differret diem, ad quam uenerat sustinendam. unde dicit et in alio loco: non ueni nisi ad oues perditas domus Israhel et apostolis praecepit: ciuitates Samaritanorum [*]( 9 *I Esr. 4, 3 11 *Ioh. 8, 48 12 d. Luc. 10, 30-37 14 *Ioh. 4, 9 24 *Matth. 15, 24 25 *Matth. 10, 5 ) [*](1 praeparent A pararent B 2 susciperunt 33 4 oderit C 5 baccantur 93DB dum] cum 93B utique A 6 tanto 93 babil(ll Aa.r.)onia Ap.r.B 7 sint 93B sammarit. D semper samarit. 93B Samarit. semper s cumque -8 resp. om.B 8 uellint ex uelint 93 templum] domum dni (exp., s.l. templum) 93 10 prae A exprobantj. exprobrabant C dum AD 12 parabula 93D discend. 93 hiericho J.p.c.m293a.c. iericho C hierico Aa.c.m2 ierico B hierichum ^ap.c.D 13 malisAD et om.AD ad puteum] aput(d B) eum Aa.c.m2B 14 script. -15 Sam. om.B 15 ergo] autem ADC 16 ostis C qui] quia A 17 cognoscant Aa.c m2D 19 nobis] multa (exp.,s.l. nobis m2) 93 20 a super ras. 2-3 litl. m2A samaritanis B 21 ire in B,om.AC 22 samm. D passim 23 quem Aa.c m2 in om.C 25 ciuitatem g ) [*]( .2* )

facies igitur eius erat pergentis Hierusalem et idcirco iuxta alteram intellegentiam non receperunt eum Samaritae, quia festinabat ingredi Hierusalem. ut autem non reciperent, fuit dominicae uoluntatis. denique apostoli in lege uersati, in qua tantum iustitiam nouerant oculum pro oculo, dentem pro dente, ulcisci nituntur iniuriam et imitari Heliam, ad cuius uocem duos pentecontarchas militum ignis absumpserat, dicuntque ad dominum: uis dicimus, ut ignis descendat de caelo et consumat eos? pulchre uis, inquiunt, dicimus; nam et Helias dixerat: si homo dei sum, ignis descendat de caelo super uos.

ergo, ut apostolorum sermo efficientiam habeat, uoluntatis est domini. nisi enim ille iusserit, frustra dicunt apostoli, ut ignis descendat super eos, et quodam modo uerbis aliis hoc loquuntur: \'si ad serui Heliae iniuriam ignis descendit de caelo et non Samaritas, sed ludaeos consumpsit incendium, quanto magis ad contemptum filii dei in

inpios Samaritas debet flamma saeuire!\' e regione dominus, qui non ad iudicandum uenerat, sed ad saluandum, non in potestate, sed in humilitate, non in patris gloria, sed in hominis uilitate, increpat eos, quod non meminerint doctrinae suae et bonitatis euangelicae, in qua dixerat: qui te percusserit in maxillam, praebe ei et alteram et: diligite inimicos uestros. [*](3 *Luc. 9, 53 7 Ex. 21,24etc. 9cf. IV Reg. 1, 9-12 et 14 10#Luc.9,54 11 Luc. 9, 54 12 *IV Reg. 1,10 et 12 19 cf. Luc. 9, 56—56 21 cf. Matth. 16, 27 etc. 23 *Matth. 5, 39 uel *Luc. 6, 29 24 Matth. 5, 44 etc. ) [*](1 ne intraueritisyl omnem om.AD 3 erantD pergens AD 4 aliam ç 5 receperant B ingredi in 5SB 6 autem] hoc (exp.,s.l. autem)93; add. eum C 7 in lege] hic desinit C nouerat D 9 uoces B dudsADB pentecontarcas B pentecontadas Aa.c.m2\\8 pentecostadas Ap.c.m2D pentecontarchos g 10 adsumpserat (ms 5SB) Aa.c.m2B, fap.c. ass. D adsumeret 5sa.c. dicemus D 11 discendatSB consummat AD pulcre D 12 dicemus D 13 ego sum 58 discendat 58 uos] eos ^aa.c.B 14 hab. eff. (eff. sj.m258) 5SB 16 uerbis aliis s.l.m2fs loquitur AD 17 d(exp.)e caelo 58 ccelo (sic)B sed et AD 18 fili a.c.m2A 20 iudicandos 5sa.c. uindicandum A 21 pr. in om.A alt. in om.B gloriam B 23 maxilla B : )