Epistulae

cumque inter natos mulierum nullum adserat lohanne surrexisse maiorem, se, qui de uirgine procreatus est, maiorem esse commemorat siue omnem angelum, qui in caelis minimus est, in terris cunctos homines anteire. nos enim in angelos proficimus et non angeli in nos, sicut quidam stertentes sopore grauissimo somniant. nec sufficit hoc in Iohannis laudibus, nisi ipse praedicans baptismum paenitentiae primus dixisse referatur: paenitentiam agite, adpropinquauit enim regnum caelorum.

unde a diebus praedicationis eius regnum caelorum uim patitur, ut, qui homo natus est, angelus esse desideret et terrenum animal caeleste quaerat habitaculum. lex enim et prophetae usque ad Iohannem prophetauerunt, non quod Iohannes prophetarum sit finis et legis, sed ille, qui Iohannis testimonio praedicatus est.

Iohannes autem secundum mysterium, quod in Malachia scriptum est, ipse est Helias, qui uenturus est, non quo eadem anima, ut heretici suspicantur, et in Helia et in Iohanne fuerit, sed quod eandem habuerit sancti spiritus gratiam zona cinctus ut Helias, uiuens in heremo ut Helias, persecutionem passus ab Herodiade, ut ille sustinuit ab Iezabel, ut, quomodo Helias secundi praecursor aduentus est, ita Iohannes uenturum in carne dominum saluatorem non solum [*]( 2 Matth. 3,14 5 cf. Matth. 11, 11 7 cf. Matth. 5,19 9 quidam] sc. Origenes et Origenistae 11 Matth. 3, 2 12 cf. Matth. 11, 12 15 cf. Matth. 11, 13 et Luc. 16, 16 16 cf. Rom. 10, 4 18 cf. Mal. 4, 5 Matth. 11,14 21 cf. Matth. 3, 4; Marc. 1, 6 et IV Reg. 1, 8 22 cf. Matth. 14, 1-11 et III Reg. 19, 2-3.. ) [*]( 1 peccatum Ap.c.D 2 prophetalem AftDB accessit B cui] qui C 3 uaptiziauerit G praesumtione G praesumptionis C 4 maiori GAD oboedientiaeSB serui g 6 se 93p.r.B sed cet. 7 in coelis qui g 9 stertenti Aa.c.m2 sternentis D 11 prius ADC refertur Aa.c.m2D 12 adpropinquabit AfBB ; 15 prophetarunt C 16 quo 93 17 est om.A 18 malachi G malchia C pr. est exp.A elias Da.c.m2C 19 qaodADCB ut] quo Ssa.c. 20 elia CB eadem G,Aa.c.m2 21 alias utroqueloco C in her. uiuens 93 eremo C heremum G 22 Helias] seq. ras. 5litt.A herode A ipse ADC 23 hiezabel 93 h(i s.l.)ezauel G elias C secundi] seq. ras. 2 lilt.A 24 deum AC )

Quid significet, quod in Mattheo scriptum est: harundinem qu as s at am non co nf r ing et et linum f umigans non extinguet. — Ad cuius expositionem loci totum, quod Mattheus de Esaia propheta adsumpsit, testimonium ponendum est et ipsius uerba Esaiae iuxta septuaginta interpretes ipsumque Hebraicum, cui Theodotio, Aquila Symmachusque consentiunt.

sic ergo de quattuor euangelistis solus Mattheus posuit: Iesus autem sciens recessit inde et secuti sunt eum multi et curauit eos omnes et praecepit eis, ne manifestum eum facerent, ut inpleretur, quod dictum est per Esaiam prophetam dicentem: ecce puer meus, quem elegi, dilectus meus, in quo beneis conplacuit anima mea. ponam spiritum meum super eum et iudicium gentibus nuntiabit. non contendet neque clamabit neque audiet quisquam in plateis uocem eius. harundinem quassatam non confringet et linum fumigans non extinguet, donec eiciat ad uictoriam iudicium; et in nomine eius gentes spera bunt.

pro quo in Esaia iuxta septuaginta interpretes sic scriptum est: Iacob puer meus, suscipiam eum; Israhel electus meus, suscepit eum anima mea. dedi spiritum meum super eum, iudicium gentibus proferet. non [*](1 cf. Ioh. 1, 29 etc. et Luc. 1,41-45 3 Matth. 12, 20 10 *Matth. 12, 15-21 24 *Esai. 42,1-4 ) [*]( 1 eremo C pr. et om.A etiam C saltu et 58 salutet G salutarit et DCB salutauerit et A 2 nuntiaret 95; seq. -11 - capitula B 3 significat 83 arund. GCB 6hesaiaBisaiaCisaiAa.c.m2 ad(sB)sump(p om.G)sitGℬB assumit C adsumi (add. t s.l.m2)A 7 esaye B isaiae C 8 hebreicum Da.c.m2 hebreacum C theodotio G58 -tion D -cion AB tehodotion C simm(m A)ach(c GB)usque GA1SB 9 quatuor GCB 10 secessit 83CB 13 faceret A adimplereturs35 14 eseiam G isaiam 830 15 electi B bene] mihi A 16 anima meae maeae G animae meae 83 p.c.m2B 17 nunt(c)iauit GB,A%$Da.cm2 18 contendit Aa.c.m2$i 19 arund. C 21 fumigatis B 23 isaia C 24 sic om.G)8 25 dilectus D suscipit Aa.c.m2B suscipiam C 27 profert Aa.c.D clamauit GD,Aa.c.m2 )

ecce puer meus, suscipiam eum, electus meus, conplacuit sibi in illo anima mea. dedi spiritum meum super eum; iudicium gentibus proferet. non clamabit neque accipiet personam nec audietur foris uox eius. calamum quassatum non conteret et linum fumigans non extinguet; in ueritate educet iudicium. non erit tristis neque turbulentus, donec ponat in terra iudicium; et legem eius insulae expectabunt.

ex quo apparet Mattheum euangelistam non ueteris interpretationis auctoritate constrictum dimisisse Hebraicam ueritatem, sed quasi Hebraeum ex Hebraeis et in domini lege doctissimum ea gentibus protulisse, quae in Hebraeo legerat. si enim sic accipiendum est, ut septuaginta interpretes ediderunt: Iacob puer meus, suscipiam eum; Israhel electus meus, suscepit eum anima mea, quomodo in Iesu intellegimus esse conpletum, quod de Iacob et de Israhele scriptum est ?

quod beatum Mattheum non solum in hoc testimonio, sed et in alio fecisse legimus: ex Aegypto uocaui filium meum, pro quo Septuaginta transtulerunt: ex Aegypto uocauit filios suos. quod utique, nisi sequamur Hebraicam ueritatem, ad dominum saluatorem non pertinere manifestum [*]( 7 *Esai. 42, 1-4 18 cf. Phil. 3, 5 21 *Esai. 42, 1 25 Matth. 2,15. Os. 11,1 26 *Os .11,1 ) [*]( 1 neque A uox] uxor B 2 arund. C fractam AD teret GA 4 profert DCB 10 profert Aa.c.m2D clamauit G,Aa.c.m2 11 nec AD neque C 12 cassatum B 13 et om.B extingSB 14 educit 83 docet B iudicium tuum A non-15 iud. om.G 18 hebraeicam G hebr(a)eam AC 19 ex om.SQB et om.AD lege domini C ea 93p.c.m2C a (eras.A)cet. 23 hesu G ihm A alt. de om.B 24 israhele G israhel cet. 25 et s.l.9$,om.B etiam C alio loco ADC et exA 27 uocabitZ) uocaui laa.c.g suos] eius g hebream A )

rursumque, quod apud Hebraeos legitur: et in lege eius sperabuntinsulae, Mattheus sensum potius quam uerba interpretans pro lege et insulis nomen posuit et gentes. et hoc non solum in praesenti loco, sed, ubicumque de ueteri instrumento euangelistae et apostoli testimonia protulerunt, diligentius obseruandum est non eos uerba secutos esse, sed sensum et, ubi Septuaginta ab Hebraico discrepant, Hebraeum sensum suis expressisse sermonibus.

puer igitur dei omnipotentis iuxta dispensationem carnis adsumptae, qua ad nos mittitur, saluator est appellatus. ad quem et in alio loco dicit pater: m agnum tibi est uocari i puerum meum, ut congreges tribus Iacob. hic est uinea Sorech, quae interpretatur\'electa\', hic filius amantissimus, in quo sibi conplacuit anima dei, non quo deus animam habeat, sed quod in anima omnis dei monstretur affectus. et non mirum, si in deo anima nominetur, cum uniuersa humani corporis membra secundum leges tropologiae et diuersas intellegentias habere dicatur.