Epistulae

Quomodo saluator secundum Iohannem insufflat spiritum 1 [*]( 5 cf. Luc. 19, 41 6 *Luc. 23, 34 10 cf. IV Reg. 2, 23-24 12 cf. Gen. 28, 19-22; Onom. s. 3, 18 etc. 15 cf. Apoc. 11, 8 16 Ps. 45, 5 20 *Esai. 49, 20 21 *Esai. 11, 10 23 cf. Ioh. 20, 22 ) [*]( 2 distr. 33 distinctionem ip 3 sint (int in ras.m2) B1 sunt DB2 s IIa.c.m2 ob] ab ip 4 lex s exercuere TIa.c.m2DC caerem. TIC am. Hier. dom.] abiit dns in hier. A hier. am. IIDC 6 illis g quid ip 7 impetraui D quid <5 quę D 8 ad] in <5 quadragis. ϐΦ 9 est ei tempus g estTT 10 blasphemiam malitiaa romanarum Πϐp.c.m2,C 11 ascendenti ΠD,Bp.r. ascendente C abscendentique B* 12 domum] templum TIDC dei om.ED betel B 13 et om.A non app. hier. IID 14 sed-Sod.] oma (eras.) et in mg.m2 sed-sod. II pr. et om.DC 15 ae(e A he B)dificaretur AB,5sp.c.m2 16 pro ea om.A ciu. noua g letificet B 17 et de cuius medio] e qua media D cuius s.l.m2TI qui om.s 18 ut] et ip Isr.] hierusale A ihlm D 19 xpm (m in ras.m2) B xpo C 20 est mihi loc. 77 21 inpleatur (que s.l.) II in om.s esaya B1 isaia ϐΦΒ2 et om.A 23 insufflauit g )

alii quidem datur per spiritum sermo sapientiae, alii sermo scientiae secundum eundem spiritum, alii gratiae sanitatum in uno spiritu, alii fides in eodem spiritu, alii operatio uirtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum. omnia autem haec op-eratur unus atque idem spiritus diuidens unicuique, prout uult.

ergo dominus, qui post resurrectionem suam iuxta Lucae euangehum dixerat: ecce ego mittam promissionem patris mei in uos; uos autem sedete in ciuitate, quoadusque induamini uirtutem ex alto, et iuxta eundem in apostolorum Actibus praecepit eis, ab Hierosolymis ne discederent, sed expectarent [*]( 1 cf. Luc. 24,49 et Act. 1,4-8 4 *I Cor. 12,.4-11 19 *Luc. 24, 49 22 Act. 1,4-5 ) [*]( 1 in (sanctos add. s) apostolos TIDC,Bp.c.m2g ets.l.H miss.-dicit] se miss. repromittit g missurus s 2 se esse Πp.c.ϐΦ esse IIa.c.D,Ba.c.m2 3 spiritu G 4 in om.A<P corintios Πa.c.B—theos ϐD; add. epistu(o)la ΠDC, Bs.l.m2 diu. uero 58 5 uero-idem] autem spiro et diu. min. sunt idem in mg. sup. m2TI,om.DC uero] autem II et s.l.s ministrationum B; add. sunt II58,Bs.l.m2 6 oper.] add. sunt IIDC,Bs.l.m2 7 et idem] idem autem (autem s.l.m2B) UDCB 9 id quod exp.] utilitatem IIDG 10 per spiro s.l.m2II,om.DC 12 alii fid. in eod. sp., alii grato san. in uno sp. AB gratiae (=χαισματα) AØ gratia cet. 15 alii autem g serm.] linguarum s 16 haec autem omnia (oma D) TIDC 17 unic.] singulis LTDC 18 ergo s.l.m2B qui om.IID 19 ecce s.l.m2B,om.Aa<T> 21 quousque B uirtute TIC,Bp.r. 22 in s.l.ϐ,om.Φ Actibus] add. est locutus coda., sed del. est m2A et est loc.m2B precipit s ne ab ierosolimis B 23 hieru(o 77)so]imis (-:-ly-D) ΠβDΦ ierosolymis 0 ierusolimis B )

primo igitur die resurrectionis eius acceperunt spiritus sancti gratiam, qua peccata dimitterent et baptizarent et filios dei facerent et spiritum adoptionis credentibus largirentur ipso saluatore dicente: quorum remiseritis peccata, remittentur eis et, quorum retinueritis, retenta erunt. die autem pentecostes eis amplius repromissum est, ut baptizarentur spiritu sancto et induerentur uirtutem, qua Christi euangelium cunctis gentibus praedicarent, iuxta illud, quod in sexagesimo septimo psalmo legimus: dominus dabit uerbum euangelizantibus uirtute multa, ut haberent operationem uirtutum et gratiam sanitatum et praedicaturi multis gentibus acciperent genera linguarum, ut iam tunc cognosceretur, qui apostolorum quibus deberent gentibus nuntiare.

denique apostolus Paulus, qui de Hierusalem usque in Illyricum praedicauit et inde [*]( 6 *Ioh. 20, 21-23 14 *Ioh. 20, 23 19 Ps. 67, 12 20 cf. I Cor. 12, 9-10 24 cf. Eom. 15,19 ) [*]( 1 aud. inquit (d) IIDC,Bp.c.m2 4 hos] os CB,om.D dies om.s finem AD .5 surrexerat B dies B dominico ASQfiB 6 dixisset D 7 intulit se D tulisse Aa.c.m2 8 dixit ATIDC 9 spiro s.l.m2B 10 remittentur Ap.c.m2 quorum Aa.c.m25SB etquorumcetf. retenuer.ϐΦ 11 erunt] sunt ΠD primo- resurr. om.II prima g eius om.TlDC acciperunt Aa.c.m2 ϐΦ 12 gra D 14 domino ΠDC 15 remitt.—erunt] et reliqua TIDC remittuntur Aa.c.m2 I retenueritis 33$16 erunt] sunt B 17 baptizarent in A induerent AI uirtute ΠDCB; add. ex alto ϐ quiaJ.S3 19 sexagis. ϐΦ sept.] VII s.l.m2B I VIII s.l.D psalmus C 20 uirtutem multam D 21 operationes ϐΦ gratia ϐΦ 22 acceperent D-rant II ling. genera s tunc om.s cognoscetur II nosceretur g 23 qui] quia 0 24 in] ad TlDC,om.T> hyll(l D)ir. DΦ hil(l s.l.m2A)- lir. (h eras.A) AII ilir. B predicabit D I )

e t apparuerunt lllis dispertitae linguae tamquam ignis, seditque super singulos eorum et repleti sunt omnes spiritu sancto et coeperunt loqui aliis linguis, prout spiritus sanctus dabat eloqui illis. tunc conpletum est illud, quod legitur in Iohel: et erit in nouissimis diebus, dicit dominus, effundam de spiritu meo super omnem carnem et prophetabunt filii uestri et filiae uestrae et iuuenes uestri uisiones uidebunt.

uerbum autem effusionis significat gratiae largitatem et id ipsum sonat, quod dominus repromisit: uos autem baptizabimini spiritu sancto non post multos hos dies. in tantum enim sancto spiritu baptizati sunt, ut repleretur tota domus, ubi erant sedentes, et ignis spiritus sancti stationem in eis inueniret optatam linguasque diuideret et secundum Esaiam, qui inmunda labia habere se dixerat, purgaret labia eorum, ut euangelium Christi purius praedicarent.

et in Esaia quidem superliminare templi dicitur fuisse commotum et repleta omnis domus fumo, id est [*]( 1 cf. Rom. 15, 28 2 cf. I Cor. 14,18 5 *Act. 2, 1-4 15 *IoeI2, 28 et Act. 2,17 20Act.l,5 22 cf. Act. 2,2 24 cf. Esai. 6, 5-7 26 cf. Esai. 6, 4 ) [*]( 1 per s.l. s hyspan. B span. D hispaniam TIC quods.Z.99 2 multis] cunc- tisTID 4 spu$decima £ 5 que (e s.l.m2) D scripsit AIIDC que om.C 7 solus 0 8 aduenientes Ø.om.A 9 erat (P 10 disperdite s dispartitae g 11 et sedit A supra TlDCB 13 uariis AIIDC 15 iohel ex hel m2A ioel C diebus s.l.II 16 ds s omne D 18 uestrae] add. seniores uestri somnia somniabunt C 19 gratia B larg.] largitata est s 20 id om.TlDCB ipsud Aa.c.m2 21 in spir.$8$hos om.A 22 tanto A enim] autem D autem in 71 spir. sancto ATIDC 23 spu s 24 esaiam AII esayam B isaiam cet. 25 purgare TIDB 26 prius II esaia ATIB isaia cet. 27 repleta est TIDC )

non ergo Iohannes Lucasque discordant, ut, quod ille prima resurrectionis die datum esse significat, hic die quinquagesimo uenisse describat, sed profectus apostolicus est, ut, qui primum remittendorum peccatorum gratiam acceperant, postea acciperent operationes uirtutum et cuncta donationum genera, quae ab apostolo descripta memorauimus, et — quod magis necessarium erat — diuersitatem linguarum uniuersarumque gentium, ut adnuntiaturi Christum nullo egerent interprete.

unde et in Lycaonia, cum audissent Paulum et Barnaban loqui linguis suis, deos in homines conuersos esse credebant. et re uera indumentum uirtutis spiritus sancti gratia est, quam possidentes iudicum tribunalia et regum purpuras non timebant. promiserat enim dominus, priusquam pateretur, et dixerat: cum autem tra dent uos, nolite cogitare, quomodo aut quid loquamini; dabitur enim uobis in illa hora, quid loquamini. non enim uos estis, qui loquimini, sed spiritus patris uestri, qui loquitur in uobis.

ego audacter et tota libertate pronuntio ex eo tempore, quo apostoli domino crediderunt, semper eos habuisse spiritum sanctum [*]( 9 cf. I Cor. 12, 4—11 12 cf. Act. 14, 10-12 17 Matth. 10, 19-20 ) [*]( 1 terrore IIDØ ignorantiae C 2 spiro sancto IJp c.fS feruore (eruo in ras.m2) B omnia ØB 3 purgarentur A et] ut s spu s missurus s 4 esse s.l.m2B praedicatura (alt. a in ras.m2) B praedicatur D xpm in ras. 7 litt. m2B ut a xpo (a exp. JT) IID sanetur (in mg.m21 sanaretur) A sanare- tur Πp.c.m2ϐΦ 5 quod om.ϐΦ primo C 6 est s significabat Bp.c.m2 quinq. die g quinquagesima IlDC discribat ϐΦ 7 prouectus Πpc.m2ϐ primo AllDC pecc. om.A 8 acciperant Aa.c.m 2ϐΦ postea ex postII acceperint D operationis 93$,Ba.c.m2 9 mirtutem 33 10 discrip(bϐ)ta ϐΦ add. ėsse B memoramus s commemorauimus TlDC quod om.A 11 diuersitate C,A (alt. e ex es) uniu. (que = et quidem)] uniuersarum Ap.r.C omnium g 12 egerunt s agerent C indigerent g interpretem (m exp.) A in om.A 13 licaonia ΑΠϐD—a B liconia C Pau). om.B barnabam AfPC 15 iudi- ciumD 16 purpura IID 19 dab.-]oq. om.D 20 qui] quid <PC alt. loqua- mini 1J lomini II 21 spu C 22 ego autem g et om.A 23 dum crediderant A )

etin eodem loco infert: nondum enim erat spiritus datus, quia Iesus nondum fuerat glorificatus, non quo non esset spiritus sanctus dicente domino saluatore: si autem ego in spiritu sancto eicio daemonia, sed, qui erat in domino, necdum totus in apostolis morabatur. quam ob rem deterrentur ad passionem eius et negant et Christum nescire se iurant.

postquam autem baptizantur in spiritu sancto et effunditur in eos spiritus sancti gratia, tunc libere loquuntur ad principes Iudaeorum: oboedire magis deo oportet an hominibus? mortuos suscitant, inter flagella laetantur, fundunt sanguinem et suis suppliciis coronantur. nondum ergo erat spiritus in apostolis nec de uentre eorum fluebant gratiae spiritales, quia dominus nec- J dum fuerat glorificatus. quae sit autem gloria, ipse in euangelio loquitur: pater, glorifica me gloria, quam apud te habui prius, quam mundus esset.

glona saluatoris patibulum triumphantis est. crucifigitur ut homo, glorificatur ut deus. denique sol fugit, luna mutatui in sanguinem, terra motu [*]( 2 *Ioh. 7, 37—39 7 *]oh. 7, 39 9 *Matth. 12, 28 11 cf. Matth- 26, 69-75 etc. 15 *Act. 5, 29 20 *Ioh. 17, 5 23 cf. Matth. 27,45-53 etc. et Act. 2, 20 ) [*]( 2 in templo clam. IID clamat B docens A 3 ad me ueniet s qui] et qui s 4 sicut ex et <P 5 dixit A5ВØ dicit IIDCB 6 quem-datus om.A 7 enim om. ϐΦ spir. erat ΠD) 8 necdum $33 10 ego om.JJDC daemonia, filii uestri in quo eiciunt? s quia C,Ba.r. 11 totum Aa.c,m2 quam ob rem] quare A deteretur IIa.c.m2 terrentur A cum duceretur DC 12 eius] 3m (del., in mg.m2 eius) II dns DC se nescire s se nescirent C 13 postquam ex post D,Bm2 pr.ininras.m2B,om.S&$infunditur C eisIIa.c.m2D 14 locuntur ΑΠ 15 oboediri D mag. op(pp$)ortet deo an 5ВØ deo mag. oportet an (quam m2) B oportet (e ex ea 77) deo mag. quam IID deo oportet quam mag. C 16 et inter 23 sang. pro Christo s 17 supp!. suis C suis om.A enim A 18 gr. spir.] fluenta (s.l.m2) gratiae spiritalis A 19 quae-22 est om.D loquitur] ait ϐ,om.Φ 20 clarifica ØB 21 esset s.l.Φ 23 deus IIDC dns cet. fulgit C fugit fugit if) sanguine ϐΦ, Ba.c.m2;add. et IID terrae(e) Aa.c.m2IIDΦC motusTTDC ) [*]( LV. Hieron. Epist. II, Hilberg. ) [*]( 3° )

haec dicimus, non quod alium deum et alium hominem esse credamus et duas personas faciamus in uno filio dei, sicut noua heresis calumniatur, sed unus atque idem filius dei et filius hominis est et, quicquid loquitur, aliud referimus ad diuinam eius gloriam, aliud ad nostram salutem. pro quibus non rapinam arbitratus est esse se aequalem deo, sed se ipsum exinaniuit factus oboediens patri usque ad mortem et mortem crucis. et uerbum caro factum est et habitauit in nobis.

miror autem Montanum et insanas feminas eius, abortiuos prophetas, domino promittente atque dicente: uado et alium paracletum mittam uobis et postea Luca euangelista narrante, quod apostoli acceperint, quod promissum est, id multo post tempore in se dicere fuisse conpletum. apostolis enim promissum est: ego mittam sponsionem patris mei in uos et uos sedebitis in ciuitate, quoad usque induamini uirtutem ex alto, et resurgens in apostolorum, insufflauit faciem — et non in Montani, Priscillae et Maximillae — et illis ait: quorum dimiseritis peccata, [*]( 2 Ps. 56, 9 4 Ps. 56, 9 6 *Ps. 21,1 11 *Phil. 2, 6-8 14 Ioh. 1, 14 16 *Ioh. 14,12 et 16 17 cf. Act. c. 1 et 2 20 *Luc. 24,49 24 *Ioh. 20, 23 ) [*]( 1 insolito(ex-te m2II) more IIDC contremescit Aa.c.m2IIDB 3 mea et B cythara 93&D 4 respondet ABp.c.m2 adsumpta IID 6 quo IIp.c.m2ϐΦ 7 aliud-aliud Apr. et om.AC 8 hereses 93 9 pr. et s.l.93 quidquid ϐΦ 11 esse se s.l.Φ se esse C esse 93 12 se] semet A exin.] add. formam serui accipiens IIDC,B in mg.m2 13 patri s.l.m2B patris C,om,ϐ et(exp.m2B) mort. ϐΦΒmort. autem ΠDC, A (autem m2 in mg.) 14habitabit$ 15 auortiuos 93$16 proph.] add. ut s.l.m2A 17 paraclitum ΠϐDB-clytum A1> mitto 93$dabit D lucas euang. narrat IIDC lucae euangelistae narrante$ 18 acciperint 93$acceperunt AOB,IIa.r. 19 id-est om.IID diceret 93$ dicerent A 20 sponsiones B mei s.l.m2II,om.D 21 sedeteilD 22 uirtute IIB ex(s II)urgens IID resurgentes$apostolos 7193D 23 fac. insuffl. C insuffl. 93$ insufflauerit IID montonum D montanum et II priscillam et maximillam IID 24 ait illis 77 illis id est apostolis g remiseritis 93 )

apostolis, inquam, praecepit, ne recederent de Hierosolymis, sed expectarent promissionem spiritus. et postea, quod promissum est, expletum legimus: repleti sunt omnes spiritu sancto et coeperunt loqui aliis linguis, prout spiritus sanctus dabat eloqui eis. spiritus enim sanctus spirat, ubi uult, et, quando dicit dominus: \'alium paracletum mittam uobis\', et se ostendit esse paracletum, qui appellatur \'consolator\'. unde et deus pater hoc censetur nomine: de u s miserationum et totius consolationis.

si autem pater consolator, et filius consolator et spiritus sanctus consolator; et in nomine patris et filii et spiritus sancti, quod intellegitur deus, baptizantur credentes. quorum unum diuinitatis et consolatoris est nomen, . ergo et una natura est. hic spiritus sanctus non solum in apostolis, sed et in prophetis fuit, de quo Dauid orabat dicens: spiritum sanctum tuum ne auferas a me. et Danihel spiritum dei habuisse narratur et Dauid in spiritu loquitur dixisse dominum domino suo: sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum.

nec sine spiritu sancto prophetauerunt prophetae et uerbo domini caeli firmati sunt et spiritu oris eius omnis uirtus eorum; et, quicquid patris et filii est, hoc idem et spiritus sancti est et ipse spiritus, cum mittatur a patre et pro filio ueniat, in alio atque alio loco spiritus dei patris et Christi spiritus appellatur.

unde et in Actibus apostolorum, [*]( 4 * Act. 2, 4 6cf. Ioh. 3,8 7 cf. Ioh. 14,16.26 et 15,26 9*IICor.l,3 15 Ps. 50,13 16 cf. Dan. 4,5 18 Ps. 109,1 20Ps.32,6 25 cf. Act. 19, 1-7 1 dimittuntur eis IIDC detinueritis D detenta ΠDC 2 sunt IIDC discederent C de] ab IIDC hieru(o ZT)solimis ΠϐΦ iherosolimis B 3 sed ex et m2B spir.] patris TIa.c.DC,B in ras.m2 postea (ea del.) D post B quod] quam D 5 aliis linguis loqui A . loqui s.l.DB (m2) uariis Dp.e.m2C, Ba.c.m2 6 illis TIDCB 7 ubi uult spirat Π utroque loco paraclytum A.Πp.c.m2 paraclitum IIa.v.m2DΦΒ paraclitum—paracletum 93 9 inde A miserationis 93$ 10 totius s.l.\'.8 sin autem TLD; add. et TIDC 11 tert. consol.] add. est C 12 baptizatur D 13 consol. et diu. IID 14 ergo] eorum g hic s.l.\'.8 15 sed ow.$etiam C orat IID 16 danielCJS 18 dno ex do Π ad fQCB ponam] add. omnes AD,s.l.ϐ B 20 sancto spir. ϐ sancto om.B di A 21 fundati AB omnisque IIa,r. 22 patri s 23 pr. et s.l.m2Il,om.A ipse -spir. sanctus C mittitur Aa.c.m2II 24 pro om.C,Ba.c.m2 a s.l.m2B ueniat] mittitur g atque in s loco s.l.m2B ) [*](32* )