De errore profanarum religionum

Firmicus Maternus, Julius

Firmicus Maternus, Julius. M. Minucii Felicis Octavius Iulii Firmici Materni Liber de errore profanarum religionum. Halm, Karl, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 2, 1867.

uirum uero abactorem bonum colentes sacra eius ad ignis transferunt potestatem, sicut propheta eius tradidit nobis dicens: Μύστα βοοκλοπίης, υἱὲ δέξιε πατρὸς ἀγαοῦ. hunc Mithram dicunt, sacra uero eius in speluncis abditis tradunt, ut semper ob-. scuro tenebrarum squalore demersi gratiam splendidi ac sereni luminis uitent. o dira numiDia consecratio! o barbarae legis [*]( 2 supinitatem Wowerus, insanitatem (uel stupiditatem) OeMer 10 reddit a: reddiditP 11 coenam a 13 multa a, unde Wowerus multam 14 penitentia P 16 Persiae a 17 et om. a 18 ignem P: Jouem a 19 ad utriusque sexns Pa, em. Bursian j) simulacro P, ut coni. Oehler: simalachra a 23 pullulans Bursian: pollulant P, polluta a 24 bonam P, boum edd. 26 vU Jigie Bursian: CYNslESfE P (Mixrdpcj fi varaxv o dcmi\'1ç avvfitrt narqog dyavov a) II mitram P 29 uitent P: uideant a II dira Bursian: uera P, caeca a; possis etiam peruersa uel uana, ut est p. 91,18 uania consecrationibus II barbarae P teste Beifferscheidio: nefariae edd. an barbaricae ? nam spatium, quod indicat LoreN:, maius est ) [*]( 6 )

82
fugienda commenta! deum esse credis, cuius de sceleribus confiteris. uos itaque qui dicitis in his templis rite ** Magorum ritu Persico cur haec Persarum sola laudatis? si hoc Romano nomine dignum putatis, ut Persarum sacris, ut Persarum legibus seruiat * * ** quae armata clipeo lorica tecta (gladio et hasta] consecratur. tertia etiam pars est quae in asperis secretisque siluarum agrorum ferarum societatem comprehendit.

Ultima pars tripertitae istius diuisionis aestimat libidinum uias quae praua desideria quaeque sopores cupiditatis monstrat in tenebris. ideo unam partem capiti adsignant ut hominis aliam quodammodo renis esse uidentur. aliam in corde ponunt ut diuersarum cogitationum uarietatem quas multiplici -intentione con- [*]( 2 rite P, rite sacrificari a, rite sacra fieri ritu BtWsian; an sufficit fieri post rite supplere? 3 sola P: sacra a t) Scio hoc a 4 ac Persarum sacris. At Persarum a 1\\ seruiat P, ut legit Lorenz in loco admodum obscurato: sequatur a, unde correctum est obsequatur; desunt deinde in P duo folia; u. ad pag. 75 5 quae] de priore pagina folii 5, quae omnium difficillima lectu est, haec nobis scripsit Wilmanns: \'Die sehr verzehrte und abgeschabte schrift auj dieser se-ite ist zum grossen theil von einer modernen hand des XV. jahrhunderts nachgezogen una. 80 das alte vielfach ganzlich unkennbar. Was nicht nachgezogen ist, konnte scfion zum theil der nachzieher nicht mehr lesen. Ich habe auf der beifolgenden collation alles nachgezogene unterstrichen und die einzelnen unter oder neben seiner hand sichtbaren buchstaben der alten hand durch dariibergesetzte buchstaben bezeichnet.\' Nos in loco conclamato omnia, quae a manu recentiore renouata aut plane nouata sunt, litteris incainatis exprimenda curauimus 1\\ quae] ut a [J tecta] thoracae a II gladio ct hasta] haec inepte suppleuit ed. princeps; at uestigia ueteris scripturae jaliud scriptum fuisse declarant; post tecta Lorenz sibi uisus est litteras ... eis (ocreis?) dvtpicere, ut diuinare possis ocreis succincta; extremae tamen litterae ante consecratur uidentur te fuisse 6 tertia] altera coni. Bursian (uerba tertia etiam pars uetus quoque manus uidetur habuisse) II agrorumque ed. Burs. fort. agrestium 7 societatem comprehendit manus rec. iis deletis quae a manu uetere scripta erant (agrestiumque ferarum sortita imperium o) 8 libidinum uias uetus quoque m. uidetur habuisse 9 quae] que P II quaeque praeposterae cupiditatis monstrant illeeebras. Ideo a 10 capiti] m. rec. ante hoc uocab. in marg. addidit sopori (capitis a) p aliam et renis esse m. rec. uetustis litteris deletis (nt hominis iram quodammodo denotare uideatur a) 11 ponunt m. rec. statuunt a, cuius uerbi nullum uestigium in cod. est II ut (uà at) diuereartl Po: ut iecoris m. rec. 12 concipimus in modum uetus quoque manus ut uidetur )

83
cipimus in modum siluarum tenere uideatur. tertia pars construitur in iecore, unde libido nascitur et uoluptas. illic enim genitalium seminum collecta fecunditas naturalibus stimulis desiderium cupiditatis exagitat.

quid ergo perficiat ista diuisio dili- 3 genter aspicite, ut facile commentum ratio ueritatis impugnet. diuiditur anima et substantia sua diuerso efficaciae genere separatur et dissoluto ordine suo incipit esse quod fuerat. aliud enim mens est, aliud ira, aliud libido. animam ergo separatio ista dissoluit et patitur maximam ex ista partitione iacturam, nec integram sui speciem res ista custodit, quae per tres contrarias se- parata diuiditur et, ut uerius dicam, fit ex ipsa diuisione mortalis. etenim quod potest diuidi corpus est: quod corpus, necesse est esse mortale. ergo si anima diuiditur, corpus est: si corpus est, necesse est sit res ipsa mortalis, egregia erroris istius ac praeclara comitantia. maximum nobis beneficium ex ista consequentia confertur: commentis istarum nugarum animas uolunt esse mortalis.

Sic sunt, sacratissimi imperatores, elementa a perditis hominibus consecrata. sed adhuc supersunt aliae superstitiones, quarum secreta pandenda sunt: Liberi et Liberae, quae omnia sacris sensibus uestris specialiter intimanda sunt, ut et in istis profanis religionibus sciatis mortes esse hominum consecratas. Liber itaque Iouis fuit filius, regis scilicet Cretici. hic cum fuisset adultera matre progenitus, nutriebatur aput patrem studiosius quam decebat. uxor Iouis, cui Iunoni fuit nomen, nouercalis animi furore commota ad necem infantis omnifariam parabat insidias.

proficiscens peregre pater, quia indignationes tacitas sciebat uxoris, ne quid ab irata muliere dolo fieret, idoneis, sicut sibi uidebatur, custodibus tutelam credidit filii. tunc Iuno opportunum insidiarum nancta tempus et ex hoc fortius inflammata, quia proficiscens [*]( 1 construitur P: constituitur a 2 enim Pa : itiL m. rec. 3 stimulis a: st m. uetus, surculis m. rec. 4 per.. cit m. uetus, perflcit a 5 ut cernatis quam facile a 6 sua P: eius a 7 et om. a 10 que m. uetus, quo m. rec. II separatim a 11 et P non distincte II uerius P: uerum edd. 12 quod corpus P: quod autem corpus est edd. 14 res et litteras mor, quae prorsus euanuerunt, restituit ed. princ. 15 cS—ta P 16 nugarum a. u. Bursian: absurditatum animas uolunt a; scriptura in P prorsua euanuit 28 mulier P 29 filio P 30 nancta P: tracta a ) [*]( 6* )

84
pater et sellam regni puero tradiderat et sceptrum, custodes primum regalibus praemiis muneribusque corrupit, deinde satellites suos, qui Titanes uocabantur, in interioribus regiae locat partibus et crepundiis ac speculo adfabre facto animos ita pueriles inlexit, ut desertis regiis sedibus ad insidiarum locum puerilis animi desiderio duceretur.