De errore profanarum religionum

dicant nunc mihi perditi homines: quis potior est, qui uocat et imperat et includit, an qui uocatur et paret et cum uenerit in suscipientis hominis corpore potestate iubentis includitur? gratias agimus, Porphyri, libris tuis: deorum tuorum nobis substantiam prodidisti: didicimus per te quatenus dii tui hominibus iubentibus seruiant. Serapis tuus ab homine uocatur et uenit et cum uenerit statim iussus includitur et loquendi necessitas nolenti forsitan imperatur.

sic aput nos deos Uestros cum hominibus nocere coeperint, religiosi sermonis flagella castigant: sic in corpore hominum constituti dii uestri uerbo Dei spiritalium flammarum igne torquentur, et qui aput nos quasi dii coluntur, aput nos religiosae fidei medelas Christi gratia humano subiacentes imperio et tormenta repugnantes sustinent et uicti poenis ultricibus subiugantur. [*]( 2 hodie a 4 uictimae acripsi: .... me P, animae a et Burs., sed negat Lorenz sic legi posse; idem codice iterum inspecto rescripsit scripturam a me propositam ex litterarum uestigiis certo confirmari II peco- dum P 6 ita esse Wowerus 7 simulacrorum nos: s****r»ni P (ut testatur Lorenz), Stoicorum a et edd. inepte, idolorum J. Fr. Gronouius llhostis.. magister P: hostis dei ueritatis in multis sceleratarum impietatum scriptis a; extrema primus Wilmannsius dispexit, cum artium mag . ste. in P scriptum esse cognosset; Beifferscheidius deinde loci emendationem consummauit, cum non in multis, ut est in editionibus, sed inimicus in P exstare uideret 9 AOriON P 11 auspiciis imposturae coni. G. Wolff (Porphyrii reliq. p. 111); Wowero uerba id est — positus gloasema uidebantur; fort. auspiciis operis sui 12 collocatus a 13 quis a: qui P 16 Porphyri quod libris a 18 iuuentibusP, uiuen- tibus a, em. Bursian 22 spiritualium a 24 medelas P: medela a )

Penates etiam qui sint explicare contendam, ne quid a me praetermissum esse uideatur. qui nihil aliud putant esse uitam nisi uescendi et potandi licentiam, hos sibi deos ex cupiditatis suae humilitate flexerunt, nutrimenta corporis quae ex cottidianis epulis comparantur hoc nomine pro salute hominum consecrantes. quia per epulas corporis reficitur infirmitas, alimenta solum esse deum sancxerunt nescientes diuini oraculi ueritatem. cum enim

dominus Iesus Christus cum diabolo pro nostra salute sollicitus diuina maiestatis suae conluctatione certaret, ut de faucibus eius quem gerebat hominem liberaret, hac eum responsione quassauit. nam cum diceret ei diabolus: csi filius dei es, fac u t isti lapides panes fiant/ respondens ei dominus dixit: cnon in pane tantum uiuit homo, sed in omni uerbo Dei.\' nescientes itaque substantiam generis humani cottidianas epulas hoc nomine consecrarunt: nam omne quod uescuntur homines penus uocatur: hinc et cella penaria, hinc et dii penates ab abiectis et prostratis hominibus misera sunt cogitatione compositi.

Vesta autem quid sit discite, ne putetis antiquum aliquid aut cum summo terrore religionis inuentum. ignis est domesticus, qui in focis cottidianis usibus seruit: quapropter cocos habeat, non miseras uirgines sacerdotes, quae contemnentes ignis ipsius fauillas aut prostituto corpore peccare coguntur aut in uirginitate perseuerantes perdunt honestam gloriosi nominis dignitatem.

Palladii etiam quid sit numen audite: simulacrum est ex ossibus Pelopis factum, hoc Abaris Scytha fecisse perhibetur. iam quale sit considerate, quod Scytha barbarus consecrauit. estne aliquid aput Scythas humana ratione compositum et illa effera [*]( 11 Matth. 4, 3. ) [*]( 1 POENATES P 2 praetermissum esse uitam P mance, sit praetermissum. Qui nihil aliud putant a; nos Bursiani supplementum recepimus 5 aepulis et u. 14 aepulas P, item alias 9 certaret et, ut Pa, et del. Bursian 10 quem o: quae P 13 uiuet\'P 16 panus P et paulo post pęnates 18 composita a 21 coquos a 22 contempnentes Pa 23 prostituto Wowerus: constituto P, pro constituto a 25 immo quod sit 26 Abaris Jos. Scaliger (apud Wotcerum): auaris P, auarus a, et sic item p. 98, 3 27 post sit in P uocab. erasum est quinque sexue litterarum, cuius prima littera a (Abaris?) adhuc dispicitur ) [*]( II. ) [*]( 7 )

simulacrum hoc Troianis Abaris nendidit stultis hominibus uana promittens. nendebatur deus ut prodesset emptori, et emptor suppliciter adorabat quicquid paulo ante uiderat subhastatum. substantia autem simulacri ipsius ex ossibus Pelopis est. si humana uis, Abari, miseros homines ossa uenerari, purioris saltim et castioris hominis reliquias collige: accedat idolo quod facis ex hominis uirtutibus meritum. Pelops in deliciis amatoris fuit et diu prostituti pudoris damna sustinuit. sed nec adulto ei scelus defuit: eum cuius filiam petebat fraude proditoris occidit, proditorem etiam ipsum periuriis adgressus est et ne promissa redderet praemia, hunc eundem per abrupta praecipitia iactauit. en cuius electa sunt ossa ut deus fieret qui urbes et regna seruaret.

sed nec seruauit aliquando nec profuit et quid se maneat ex urbium in quibus fuit casibus uidit: incensa est Troia a Graecis, a Gallis Roma et ex utroque incendio Palladium reseruatum est, sed reseruatum non propriis uirtutibus, sed humano praesidio : ab utroque enim loco homines liberarunt et translatum est ne humano flagraret incendio: tanto numini humana fuerunt praesidia necessaria et ne arderet humanum quaesiuit auxilium. dilatum est Palladium ab incendio, non liberatum: stat sententia, manet poena, ignis imminet, ignis urguet, quem uitare non poterit.

iam parturit flamma caelestis, iam diuinae animaduersionis monstratur aduentus, iam futurae cladis nuntiatur exitium: in hoc incendio Palladium latebras inuenire non poterit: ignis iste scrutatur abdita, quaerit absconsa et quicquid errantes homines uanis persuasionibus perdidit, rapida flammarum populatione complectitur. cuenit enim\', inquit, \'dies domini ut ardens clibanus\'. audisti quid ueniat: nihil est quod ex te collectum in apothecis dominicis reponi possit: ardebis ut stipula, cuius inanis uilitas in cineres fauillasque seruatur, qua rapax [*]( 29 Malach. 4, 1 (3,19). ) [*]( 1 hominum Wowero glossa uidebatur 2 inueniri P 7 auari P, om. a 11 eum P: is enim a j) eum fraude a 12 periuriis a: periurus P 19 liberant Pa, em. Bursian 23 urget a 30 cliuanos P II audisti quid ueniat P bis habet 32 qua nos: que P, quam a )

hic est exitus finisque uester, haec est poena quam pro deceptis hominibus Deus statuit: ut perpetuis ardeat flammis qui contra uoluntatem Dei miserum hominem aut decepit aut perdidit. uolo sane diligenter inquirere cuius Mineruae hoc uolunt esse signum: plures enim Mineruas fuisse constat nec aliquis in ista parte dissentit. singulare itaque genus, institutum, artem propositumque dicamus, ut ex his omnibus inueniri possit Palladium cuius Mineruae sit nomine consecratum. \'

Quinque Mineruas fuisse legentibus nobis tradit antiquitas. una estVulcani filia, quae Athenas condidit, quam ex agrestibus locis ad urbanae conuersationis ordinem rustica turba comitata est. fuit alia in Aegypto Nili regis filia, textrinae artis magistra: tertia uero patre Saturno genita est, sed hanc uiraginem fuisse commemorant: nam numquam se intra feminei sexus uerecundiam tenuit, sed arma semper strepitumque pugnarum et cruenta secuta est studia bellorum. quarta Iouis Cretici regis fuit filia, quae occisum patri detulit Liberum. quinta Pallante patre et

Titanide matre orta est, quae patris appellata nomine Pallas est ab hominibus nuncupata. haec parricidalis amentia furoris et uaesanae temeritatis instinctu patrem Pallantem crudeli morte iugulauit nec simplici patris morte contenta, ut diutius malis suis frueretur et ut de morte patris crudelius triumpharet, exuuiis corporis eius ornatae sunt..., ut parricidii facinus ex crudeli ostentatione publicaret. huius est Palladium, pro nefas, nomine consecratum, haec est Pallas quae colitur, haec est quae pontificali lege seruatur, et cuius facinus seuerius damnari debuerat, eius imago suppliciter adoratur. adponite ignem, augete flammas, ut cottidianis sacrificiis uestris discat ardere. quid enim meretur aliud parricida nisi ut perpetua imitatione flammarum [*]( 1 cogente nos: cogentiP, congeniti a, cogentis Bursian 16 strepituque P 19 Tritonide Jos. Scaliger; at u. Clem.Alex.Protr. 2 et Ampelium 9,10 21 uęsanae P: uesanae edd. 23 exubiis P 24 ornatę sunt P: ornata esto, ornat scutum coni. Bursian; fort. ornatae sunt manus, ut Pallas in uasorum imaginibus repraesentatur brachium aegide tectum gerens, quam hostibus obuiam fert; cf. 0. Mueller Denkmaler 1,10,37. II, 21,229 25 prob a 29 discat Bursian: dicat P, dicatur a 30 mutatione a; fort. circumdatione ) [*]( 7* )

busta sunt haec, sacratissimi imperatores, appellanda, non templa: rogi sunt potius dicendi miserorum: nam in honorem hominum perditorum aedes pro sepulchris miseranda hominum seruitus facit. hic crematorum corporum fauillae seruantur, hic cineres mortuorum inreligiosa lege conduntur, ut acerbarum mortium casus cottidiano uictimarum sanguine recrudescant, ut tristis lamentationis exitus renouatus annuis luctibus renascatur, ut sopitos fletus recentior ululatus exagitet, ut parricidia uel incesta uel mortes ex sacrorum ritu misera mens hominum et colere discat et facere.