De errore profanarum religionum

Quapropter quicumque haec sacra deuota mente ueneratur, cuicumque placet superstitionis istius metuenda contagio, aut malis suis solacium quaerit aut facinora eorum tacita cogitatione conlaudat hoc optans, hocquaerens, hoc utique magnopere desiderans, ut et sibi liceat quod diis suis licuit, ut et se ad consortium talis uitae morum similitudo perducat.

adulterio delectatur aliquis: Iouem respicit et inde cupiditatis suae fomenta conquirit: probat, imitatur et laudat quod deus suus in cygno fallit, in tauro rapit, ludit in satyro et, ut liberalis in flagitiis esse consuescat, quod inclusam regiam uirginem auro largiter fluente corruperit. puerorum aliquis delectatur amplexibus: Ganymedem in sinu Iouis quaerat, Herculem uideat Hylam inpatienti amore quaerentem, Hyacinthi desiderio captum Apollinem discat, Chrysippum alius, alius Pelopem uideat, ut per deos suos sibi licere dicat quicquid hodie seuerissime Romanis legibus uindicatur.

adulteria eorum omnia enumerare difficile est, quis Amymonen, quis Alopen, quis Menalippen, quis Chionen Hippothoenque corruperit: nempe deus uester haec fecisse memoratur. ille, quem uolunt seueris oraculis errantium hominum peccata corrigere, Steropen amat, Aethusam rapit, Zeuxippen stuprat, quaerit Prothoen et Arsinoae adultera cupiditate blanditur. sed ex isto corruptarum mulierum grege una puella amatorem deum et uitauit et uicit: Dafnen diuinans deus et futura praedicens nec inuenire potuit nec stuprare. muliebria patitur aliquis et effeminato corpori solacium quaerit:

uideat Liberum amatori suo post mortem etiam promissae libidinis praemia imitatione flagitiosi coitus repensantem. si qui monstruoso cupiditatis ardore in paternae necis armatur exitium, a Ioue sumat exordium: qui fraternum desiderat sanguinem, Corybantum sequatur institutum, et incestum desiderantibus a Ioue [*]( 1 ore addidimus 3 celaret] coleret Wotcerus 15 inpatientiam morS P 16 apolline P 19 quis amumonfi quis alops quis menalippe quis chions P 20 ippothoenque P, Hjppogoemque a 23 aethyssamP, em. Wowerus 1\\ zeuxippS P n prothoc (sic) et arsinoe P 25 dafnem P, Daphnem enim a 26 strupare P 29 repraesentantem a 30 mostruoso P 31 sumat exemplum a 32 sequitur P )

inferiores aliqui aemulo stridore persequitur et aduersarium cupit crudeli feritate torquere: ab Apolline ex Marsyae casibus crudelium tormentorum cruciatus discat. alienum aliqui desiderat et hoc cum morte domini conatur implere: uideat ut Hercules occiso Geryone Hiberas abegerit boues. si qui promiscua hominum caede gaudet, praeposteras Martis cupiditates diligenter inspiciat. semina paene omnium scelerum a diis suis peccantium turba colligit et, ut perditus animus impune facinus possit admittere, ex praecedentibus facinorum exemplis maiore se auctoritate defendit.

si stupri praemia corruptor inquirit, si uiam optat sollicitationis addiscere, in sinu corruptae mulieris aurum Iouis uideat. si publicus parricida commissam sibi regni custodiam nefaria prodere cupiditate desiderat, respiciat ad eos qui Saturnum filio prodiderunt. quatenus ius laedatur hospitii uel quatenus amicitiae iura turbentur uel quatenus mensae conciliatio sancta uioletur si qui ad iniuriam pronus quaerit, ecce ordinem scelerum de Tantali casibus discat.

o facinerosae cupiditatis triste solacium! o hominum deflenda persuasio! o infelicis imitationis cruenta meditatio! scaenam de caelo fecistis et errantes animos per abrupta praecipitia crudeli calamitate duxistis, cum hominibus peccare cupientibus facinorum uia de deorum monstratur exemplis. sed in ista criminum lege, in ista confessione scelerum gratias agamus illis, qui etiam exitia et mortes deorum istorum nobis nescientibus prodiderunt, ut disceremus omnia per tot opstantes. fuit enim et aput ueteres, licet nondum terram inluminasset domini nostri Christi ueneranda dignatio, in spernendis superstitionibus religiosa constantia.

Diomedes pudicus ac sobrius Venerem uulnerat, Martem uincit et percutit: Oti et [*]( 3 et 6 aliquis a 3 aemulos rigore Oehler; at cf. Firm. Mat. Mathes. lib. IIII, 1 p. 86: inuido stridore 5 cruciatus Bursian (facinus idem habet in uerborum contextu): casibus P, casue a 7 uidet P II Herculis Pa II iberas a II abigerit P 8 si quis a, item uersu 18, et p. 95, 18 10 diis P: piis a 1\\ collegit Pa 11 posset Pa II admitteret P 14 ui- deat Iouis a 19 ecce Bursian: esse Pa II facinorosae edd. 21 scaenam P, ut emend. Wowerus: coenam a 22 abruta a 28 Iesu Christi a 29 Diomedis P 30 Oeti Pa, em. Woioerus )

o flagitiosa confessio! o * * deflendique cultus! o durae seruitutis miseranda conditio! ad istorum cultum deorum sanctos homines et deo deuota mente credentes sacrilegum tyrannorum traxit imperium, et ut huic facinori aliud facinus adderetur, mors est decreta nolentibus. ad theatrum potius templa transferte, ut in scaenis religionum istarum secreta tradantur, et ut nihil praetermittat improbitas, histriones facite sacerdotes: alter dignior locus religionibus istis inueniri non poterit: illic amores deorum uilis turba decantet, illic casus mortesque saltentur, illic deorum templis ab impiis et facinerosis magistris melius mens perdita et adulterium docetur et facinus.