Dictiones

I. DICTIO IN NATALI LAVRENTI MEDIOLANENSIS EPISCOPI.

Quousque me iners diffidentia intra angustum patitur penetrale delitescere? quousque nimia cautio terminos honesti timoris exsuperans dispendia opinionis, quae uitat, incurret? usu enim rerum uenit inter homines, ut, quantum famae decerpitur per audaciam, superfluum non minus pereat per timorem. non enim debet notari uelut auarae laudis adsumptor, non adscribi cupido affectatae deuotionis ostentui, apud quem res obnoxia pudor(i amor)is stimulis adacta conpletur, quia sicut in umbram cogit gloriae appetitus, oratione dum quaeritur, ita non reddere quod deberi noueris proximitatem noctis indicit. superflua scribere res iactantiae est: necessaria reticere contemptus. saepe uituperationis nostrae mater est doctoris occultata laudatio. dicat forsitan aliquis animo consulendi, quod operis pressa magnitudine exhausti macies arescat ingenii et destituta dicendi ualitudine garrulitas defectum mercetur ex copia: ceu si in [*]( I. Dictio ennodii (enodi 3. L, ennodi ds V) in natali lanrenti (lanrentii T) mediolanenais (mediolani L, mediolan B) epi inscr. BLTV ; sacra prima ex suo add. Sirm. 5 delitiscere B 6 timoris] pudoris b euitat Pb 8 audatiam LTV 9 ei aecribi L TVb 10 affectate B 11 pudori amoris scripsi, pudoria libri 14 res om. B spatio uacuo rel. 15 occultati LPTV 16 et animo Pb praessa BLV 17 exausti B ariscat B 18 capia B )

alueum magni fluminis stillantis guttam fundas eloquii, nequaquam ad cursum proficis liquoris inpendio, et uix humorem parturit quod ad undas aptatur. sed existimamus animo quae dicantur ad pretium meritum dictionis: et uena, quae est per naturam torrida, frequenter currit a themate: eloquentiae exilitas propositione pinguescit. saepe pro eorum meritis, quibus se mancipauerit oratio, dicenda tribuuntur, maxime si mera affectione laudando militet narraturus: tunc uerborum abundantiam transmittit affectio : tunc amor suggerit quod negat ingenium. sancti Laurenti aliquatenus pro mea mediocritate bona dicturus, plenum quidem laboris opus adgredior, sed plenum caritatis. facessat ergo formido uenerando inimica proposito: fugitiua gloriae est mens subiecta terrori clamante Paulo apostolo: perfecta caritas foras mittit timorem, hoc est dicere et indicio certo monstrare, quia non diligit qui pauescit. sine culpa uincitur oneris inmensitate qui ad portandam sarcinam etsi inpar tamen deuotus occurrit. his ita se habentibus festa nascentis anni cur non uotiuo sermone concelebrem ? cur lucidi natalis exordium silentii foeditate dehonestem? marcida est sine sermone hilaritas et simulacrum maeroris occultare quod gaudeas et adflictionis imitatio uocem in laetitia non habere. ergo tibi, sancte pater, officii conscius uerba non tribuam? libet tamen dicendi principia consecrationis tuae deriuare de tempore et cum anni renascentis infantia florulenta, si ualeo, dictione uernare, nunc cum terrae susus per uenas arentium uirgultorum currit in germina et aluus [*](14 I Ioan. 4, 18 ) [*](1 albeum B 8 sed] et b sed — pretium om. B spatio ua- cuo rel. eztimamns Pb, aestimamus coni. Schottus 5 fecunda frequenter fort. \'curret B 6 meritus B1 8 affectatione T 9 suggeret B 10 laurentii LTV 12 inimica praeposito B, proposito inimica LV\' 14 Paulo expungendum fort. 17 se om. T 19 exordio V, exordia LTb silenti B feditate BL 20 marcida] manca b meroris BLTV, meroris est Pb 22 ergo in mg. add. B . conscius /////L 24 tepore V, tp T 25 SUCCUS TV 26 curret B ) sicci fomitis umore maria. turgescit, cum in blandam lucem nouelli. praesegminis comae explicantur arboreae et omnis ramorum plectura diffunditur uel quae intra tunicam natura artauerat frondium decora soluuntur, cum auium cantilena comitur sapore modulato, cum uita segetum glebis sepulta hiemalibus quasi repagula algoris emissa et tepore fota concipitur, nunc cum in cano flore spem fructuum metitur agricola, cum mutuis palmitum brachiis uinearum texitur aprica formositas et ante maturitatis tempus uultum frugiferum cultura conponit, dans uenustatem falce domitrice et luxuriam infecundam ferro frutificante conpescens, cum profundi gurgitis rabies blandum transit in sibilum et eneruata tepore uentorum ferocitas migrat in delicias nauigantis, cum tutum est cymbam salo laxare et ancorarum morsus absoluere, dum fractura procellarum, quae nauitas hactenus terrebat, inuitat et per uda. aequoris spatia somnum gubernantis admittit, cum colore distincta gemmato uerni opibus prata ditescunt et in ordinatione summi pontificis naturae gaudium elementa testantur. tibi ergo, antistes, nunc non reddam quod aliis iam praestare didici, quem ad pontificalem apicem grauitas pudor pudicitia uenustas adduxit, qui tot dotibus uelut in aceruum coactis canam dignitatem praesentis officii suscepisti, habens tantarum honestamenta uirtutum, quantarum probatum singulae facerent species sacerdotem ? taceo, uniuersitatis in electione tua [*](1 humore ВT maritota Bb, maritatus LPTV, em. Sirm. tnrgiseit B 2 praesigminis BVl 3 plezara uel pletura fort. tonieam B 4 cantelena B 5 comii TV, comitor B . modolato B 6 yemalibus T algons repagnla LPTVb, a repagulo I Sirm.; sed cf. Wimer Studien II p. 238 feta Tl conciptar L 7 cum addidi, om. libri agricola B, agrigola T 8 braciis B 9 culturas conponet B 10 domitrice T luxoriam B 11 frotiflcante V 13 delicias (as in ras.) T datn b cumbam P, eimbam T 14 anchorarom T factura L 15 nautas b, natiuitaa L 17 gSmato (e corr.) V, geminato Sirm. uerniofpibus B 19 antutis B praestare iam .LTY 22 tatarum B 23 aingulae probatum Pb 24 sacerdotum T ) consonontiam et discretarum nationum concordem sententiam non reuoluo: statuat ista loco laudis cui non suppetit quod possit praedicare de moribus. momentis enim plerumque incerti fauoris aura popularis inpellitur et nescia examinis turba Quiritium, dum studiis rapitur, amat incognitos. i* te libram tenuit qui petitionis tuae aut socium se praestitit aut auctorem. imperitae coetus multitudinis meritum tuum expendit lance perfecti et, dum in te ornamentorum uarietas placet, quasi unus heres diuersissimi fueris instituti, sic singuli hoc de claritate tua censebant sufficere quod probabant, quia bona omnia nequaquam omnibus nota esse potuerunt et speciatim ad fauorem sideris tui uniuersos inlexeras: alteri ostendendo quod pius es, alteri quod seuerus, alteri quod bene adquisiti distributor patrimonii, alteri quod scires recte parta seruare, id studii sumpsit uniuersitas, ut, cum de proposita laude unusquisque uinceret, conlatione tamen in praeconiis tuis melioris tituli ab altero uinceretur.

Nolo istis diutius inmorari. ueniendum est ad laboris tui exercitia, quia ego, qui non sum in laudatione tua idoneus maximis, nescio esse parua contentus. nouellis te adhuc inpositae dignitatis labantem uestigiis ineluctati temporis suscepit aduersitas et tironem pontificii exercitatissimum militem aduersus libertatem inpacta bella reddiderunt. tu praedonis nescisti timere saeuitiam, tu blandimentorum, quod in malitiosis nocentius telum est, scuto constantiae. uenena respuisti, quotiens, te qui certamine non potuit insidiosa honorificentia lacessiuit? quotiens in damno bonae opinionis seruitii sui te credidit figmenta suscipere, hoc a te postulans, ut adhibito hostem conludio intra urbis muros includeres et ouium tuarum dissipanda lupis membra praestares, [*]( 4 quiritum b 6 actorem T 7 cetu LTV multitodini T 9 hoc strm., h T, haec BLV, om. Pb 13 pi\'∗ T 14 seires Bb, sciris LPTV 16 aincere Tl 20 paruo b nolouelis V 22 tyronem BL V pontiflcis b 27 honorificentia (a in ru.) B lacessiuet B 28 te om. B afigmenta B 29 inclauderis B, concluderes LTV )

paris fecti quod dictu nefas est, multorum exempla suggerens ? quae quidem tu uitanda despiciens et ad uindictam sereni temporis seruans memoriae commisisti, detestabilia retinens, ne per obliuionem inpune transirent, et maiorem horrorem excessibus debens, dum ruinam metuis aliorum. sed remotis dieendi obstaculis ueniamus ad illa quae religioso sunt magis digna memoratu. cum hostilis inruptio more pecorum Christianum populum per diuersa distraheret, tu uariorum generibus crutiatuum capiebaris in omnibus, tu paterna conuentus pietate sustinebas tormenta multorum, at ait apostolus : quis uestrum cruciatur, et non ego ? inter ista tamen fractum to non uidit aduersitas : hoc triumphis suis decerpi sensit ini. inimicus, quod capt sacerdotis animum non subegit. pugnabas adhuc pro absolutione plurimorum et tibi nihil metuens de plebis tuae anxietate pandebas. nolo diutius tristibus inmorari, nolo tragoediam maligni temporis aperire, libans de inlustri conuersatione tua aliquanta praeteruolo, De te narrando cogam denuo sustinere quae passus es: quamquam doctor gentium in tribulatione exercitum se fuisse commemoret uociferans : cum infirmor, tunc patens sum. taceo inediam frigus iniurias et illa quae tibi inimici animus prouidit augmenta morborum. sed, credo, haec puerilia et suco antiquae ualitudinis robusta membra tolerabant. nonne enertuis per conpages artubus et a possibilitate propria longa iam aetate distractis sola anima flecti nescia sustinebat et imitanda intentione aduersus inpugnantes muro constantiae stabilita certabat ? post haec ad rediuiuum statum libertatis optatae numquam pia uota despiciens Christus redemptor noster occurrit et fractas Romani [*]( 10 II Cor. 11, 21 19 II Cor. 12, 10 ) [*]( 1 pari. T et Sirm., paree BLPVb 2 et om. Pb 4 orrorem LP 6 metiens T 6 magi. B, om. LPTVb 9 crueiatum B 16 traguidiam B libena b 18 quanqaam L TV 19 commemorat T\' 20 tum Pb inaediam B frigut et b 22 succo T antiq; B 28 ar///tu|bus (tu add. eorr.) B, artibus Lx 25 imitenda Lx ut uidetur 26 haee T add. in mg. 27 dispiciens B ) nominis uires artifici medela solidat : in. uigorem salutiferum res contrite remeauit. cum ex alto benignis oculis caelestis dominator aspexit, Mediolanensium urbi lux est proprii reddita sacerdotis. tunc cum rarus habitator tunc cam error in domibus et per dulcia cubiculorum limina confusa discursio, tunc cum ubique pauor et luctus et dei templa in ferarum habitatione deputata sordebant, cum marcens incuria splendidissima dudum atria situ uetusti . umoris obnuberat : laetitiam ceteris tuo dedisti de reditu, tu regressus ad lacrimas. tunc more auium, quibus, dum terra niuibus uestitur, et alicuius loci in spem cibi spoliator angustia, uideres quae remanere potuerunt plebis reliquias confluxisse et ad boni pastoris praesentiam undique fatigatis balatu nemoribus greges occurrere. alios tunc multipliti sustentendi genere mulcebas affatu, alios reficiebas inpendio, alios hortabaris exemplo. breui post in antiquum statum, qui tibi post deum debetur, urbs iam sepulta reualuit et quae non credebat in se reparari posse quod fuerat coepit iam meliora aemulari. tunc, qui uitae - usus est, cernere erat omnia - ad latiorem profectum bonis successibus inuitari.

Curro per singula, strictim referendo quibus opus est longa narratio, ad agonem uitae tuae, ad summi celebritatem propositi peruenturus. secunda. post dubium temporis nata est in ecclesia Romana captiuitas, quae te quasi iam diu desidem et laboris fugacem de longae sinu quietis abstraheret, cum uix spe pacis laboris tui arma deposita resumuntur, deberetur. quidem, nisi me laudis tuae censura pertraheret, in lugenda causa silentium, ut in una aetate memoriae pereat res nefanda. senatus illic curiae caelestis accitus est: ibi ex uariis prouinciis [*]( 1 medella B solidat scripsi, solidata libri .2 remeau | B 3 mediolanensium — sacerdotis om. B1 add. corr. in mg. 5 limina BPb, lumina LTY 6 in om. PТ\'b habitationi L\'TY, habi- tationis L1, habitationibus Pb 8 humoris BLT obnuuerat BLV, obnuerat Tb,(em. Sirm. 9 tu] tunc fort. 11 spoliatur] blandiatur uel simile quid fort. uideris B . 13 concurrere b, accurrere Sirm. 14 multipliciter BV1 sustentati L ,:18 iam cernere Sirm. 19 latronem L profectum (r ex e inter scribendum eorr.) B 20 longa B, larga LTV 22 peruenturas L 23 te B in rae. 24 longe B 27 elausa L 28 ille Pb curie B prouintiis LV )

episcoporum turba confluxit, ubi coetus ille, quot hominum genera, tot sententiarum uarietates aduexit sed quibus inerat spiritalis sapor intellegentiae quasi ducem te principalis deliberationis caritate tenuerunt. tunc quo minacium impetus blandimentorum melle domuisti, qua superborum corda uenerandae humilitatis erectione fregisti, qua labantium animos consilii radice fundasti, explicare non ualeo. rei gestae notitiam scire cupidum ex facti contemplatione compello. unum te secuti sunt tot electi et in sententiam tuam reciderunt tantarum principes ciuitatum. coquitur lamentationis aestibus qui ante cruda obstinatione desciuit et nihil habet in solacium praeter calamitatis lacrimas qui diuisus est. dicat aliquis forsitan rerum gestarum malignus interpres : quam sortita est de huiusmodi constantia praesens causa decisionem ? quaerat qui finis de laudato sudore contigerit. huic ego fidens replicabo: te praesule factum, ne sacerdotes ministros acciperet furor alienus nec ruentum indignationi pontificum sententia militaret, ne in usum male commoti traherent euenire posse quod uellent. postremum inproborum loquacitas obmutescat, huius saltem aestimatione secreti, quia odiorum incendia, quae non ex inpugnati merito, sed ex studiorum fomentis arserunt, nec sanctae deliberationis potuerunt fonte restingui. tibi ergo debetur uenerabilium custodia canonum: tibi quod sine episcopali nota contigit quicquid in praesentia saeuit inprobitas: tibi patuit quod aliis [*]( 1 qd B 2 uariae|tates L, uarietatis B 3 spiritualis b, specialis T 4 minatiom LP, minantiam Tb 5 nenerande LPT, ueneranda b 8 sequuti B 9 et in T in ras. recciderunt B1 V1 10 ciuitatum T in ras. 11 desciuit b, disciuit BLPTV solatium LTV 12 calamitatis om. B; calamitatis praeter fort. 13 eiusmodi T 14 dicisionem B b, firmitatem LPTV finis scripsi, fines l bri 15 laudatio L contigerit BLV, contigerint T, contigerunt Pb praeeole B 16 sacerdotes B, gacerdotis .LPTVb nec ruentum. scripsi, nec ruentem B, ne cruentae LPTVb 18 euenirent T ueliint B, uelent V, ue|lent (ne ex uo ? corr.) L postremo Sårm. 19 saltim B 20 ex inpugnanti B, inezpugnati T 21 ne L 22 debetur∗∗ L 23 contigerit Sirm. 24 patuit om. B ) accusantes clandestina fraude texerunt: apud te conpertum fuit non satisfaciendum odiis, quotiens fide deseritur qui lacessit. sed haec aliis melius seruantur narrandis temporibus. salue, ecclesiarum sidus, et ad senectutem bonam Abrahae aemulator accede, quia testimonium probitatis eat diu hominem in ecclesiastica arce seruari, ut scriptum est: uiri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos. tu aeuo maturus et ad religiosum sudorem primaeuus exsupera, tu pietate laudabili bonis discipulis exempla suggere, malos seueritate conpone et boni utriusque fibula operis in testimonio summae gloriae sine labe perdura.

II. DICTIO MISSA HONORATO EPISCOPO NOVARIENSI, IN DEDICATIONE BASILICAE APOSTOLORVM: VBI TEMPLVM FVIT IDOLORVM.

Credo ego uos, fratres carissimi, tota mentis cura uenerari, quod in loco hoc manente templi nomine uetus perierit pro religione cultura, quod delubri reuerentia fugatis instituatur libaminibus, quod sacrarium adpelletur merito, postquam seniores hostias abiurauit et in adolendi mutatione sacrificii diuinae aedis nomen adsumpserit, postremo quod in alium statum inconcussis migrauerint fundamenta culminibus et, cum ad structuram parum humanus sudor adiecerit, quaecumque fuerunt [*]( 6 Ps. 54. 24 ) [*]( 1 xaccusaN LTV clandistiua B 2 odia L 3 melius aliis b 4 ecclesiarmn (r in ras.) B abrahe B aemula|*tor B 6 arche B, arte Pb 8 ptimeous B 9 discipulis BPb, disciplinis LTY conpone B, compesce LPTV-b ) [*]( II. ydolofum T; sacra secunda add. Sirm. 6 16 knii LPTV 17 ueius T1 aetas B perieret B 19 apelletar TV postquam B 8. I. 20 abiurauet B\' 21 eiis TV 22 migraueront b )

innouata sint, dam persistent in summa, cuius aestimandum est esse miraculi, ubi, dum modum teneat machina, adhuc non desistit ascendere et in antiquis constituta uestigiis adtollitur incremento? requirendum sane, quis huius operis, quis innouationis auctor extiterit: praedecessor nempe paruitatis meae uenerabilis Victor antistes, cui futurae adnuntiatrix innocentiae diuinitas nomen inposuit. nam qui de his quae suscipiuntur aduersus uitia mundana certaminibus praedicto euentus accesserit, cum uocabulum didiceris, gesta cognoscis. iste per spiritalem dimicationem, ut uictorem decuit, de criminibus triumphauit, et quicquid portio sinistra mortalibus ingerit, de eo casum non requiras, cum nominatum intellegas fuisse quod dictus est. cuius merita orationis campum postulant, si me latiora progredi aut ingenii macies pateretur ant meriti: quaedam enim actuum nobilitas est dignum inueniri laude magnorum. hunc mediocritas nostra in aedificationis cura dum sequitur, ad consummationem deo auspice uota perduxit. nemo aestimet adrogantiae esse quod dixi: fas est cum eo uota iungere, cui par esse nequeas actione, quia adsertio conscientiae est meliorem in quacumque parte sectari. numquam tenebrosum callem, sicut aestimamus, incurrit, si eum, quem nouit praetendere uitae lumen, insequitur. luculentius tamen gestarum fidem rerum sermonis pandamus officio. hic ante fallacibus dedicata praestigiis et turpi pecudum cruore perfusa ueteres simulacra coluerunt: hic in diuinitatis iniuria per altare infaustis cumulatum muneribus res caelo debitas daemoniis obtulerunt: hic iunicum exta semiuiuis palpitantia motibus misero [*]( 1 sunt libri, em. Sirm. estimandum B est ee B, est LTV 2 machinae B 5 actor T et prodecessor B, prodecessor (ss ex rs corr.) L nempe meus V, nem L 6 uenerabilis om. Sirm. antistis B cui B et m. 2 in mg. T, om. LP TIV 7 quid de B suspiciuntur L 8 predicto B 10 triumfauit B 13 dictum L 14 latiorem T1, 16 aedificatioaes V1 18 adrogantia B coniungere b 21 si B, qui LTV pretendere B 24 preatigiis B, pcestigiis L\' H 26 demonib B 27 palpantia B ) inquisitori futura cecinerunt: hinc fumus sordidis aerem ipsum polluit sparsus per multa contagiis. ad ultima, hinc mactata per lanistas hostiarum multitudo quicquid deus est effugauit, dum farra sanguis tura ueruinae idolis exhibentur; dum ritum simplicem aetas Christo inimica non recipit et multifariis censu laborante oblationibus supernam mercatur offensam. liberet ire per singula et funestorum secrete factorum linguae claue reserare, ni merito aestimemus oris iniuriam narrare sordentia et quod illos actione perculit nos loquela contaminet. explicemus interim, quibus sint ista mutata successibus, quanto praeuenta splendore nox fugerit. ubi sunt sigilla numinum uotis imaginata facientum, quorum facies in potestate pependit artificis, quibus pretium aut sollicitudo operantis peperit aut metallum? ubi sunt dii, quibus potentiam dederunt homines fulgore gemmarum? en uideo, omnia ista fugerunt, ut credo Christus ingressus est: respiciamus cuius fultus auxiliis. uenerunt cum eo caelorum radii, apostolorum diademata, Petrus et Paulus. qui enim in restauratione aedis essent necessarii nisi architectus et petra? nisi lapis et superaedificans? nisi fundamentum et opifex? quid trepidatis pericla mortalium ? quid anxio fugam paratis excursu ? ille est cui nullus uersutiam uestram lapsus abscondit, qui cum loco non moueatur, quocumque abieritis insequitur. ueni ergo, piissime domine, et ad consecrationem operis tui plenus inlabere: ueni humani per baptisma pectoris purgentur haec templa turpi hactenus [*]( 3 quicqjquid B 4 berbinae (pr. b corr.) B 5 simplicem (pr. m in ras.) B simplicem ritum LTV recepit T1 multiphariie T oensu B, oensura LPTVb 6 laboranti LP TV mercantur B, mereatur b 7 factorum B, om. LP TVb lingua B 8 estimemus B 9 loquella B contaminaret Sirm. 11 preuenta B nox splendore LTV numjum L, nominum B 12 maginata L 18 peperit operantis LTV 15 nt credo fugerunt LTV 16 CuiusB, quibus LTV 17 auxcelorum B 18 restaurationẽ B 20 pericnla Pb I 21 quod B nullas (as in ras. ex &? corr.) V, nullam Pb 25 actenus B ) dedicata patrocinio. institue, domine, uertendo sacrificia et, dum puris . cumulamus altaria sancta donariis, praesentiam tuae maiestatis intersere, euocatus sanctorum merito sacerdotum, electi seorsum praesentis patris nostri Laurenti conscientia, qui tot plenus dotibus ecclesiae fastigia creuit, quot fecissent summum singula quaeque pontificem, in quo uernat princeps boni operis et mater honestatis uercundia, religionis sanctae nutrix patientia, deum semper placatura pietas, qui ecclesiasticis membris non sermone uitae institute tribuit sed exemplis, qui omnem callem, quo ad deum itur, dum praeuius incedit, ostendit, adiuuante se domino nostro Iesu Christo cum patre regnante in saecula saeculorum. amen.

III. DICTIO DATA STEPHANO V. S. VICARIO DICENDA MAXIMO EPISCOPO.

Prodit religiosae uotum conscientiae mens laudibus denote. pontificum: adsertio ingenii est, deo obsequentibus mancipare quod loquimur. in quorum praeconiis forte angustus sermo uulget inperitiam, manifestat tamen, si abstineatur, infantiam. quis mendicam narrationem aestimet, quam uota locupletant ? saepe in facundiae dotibus pauper inuenitur uena praedicantis, [*]( 2 tuam tuae B 4 electis B presentis B laorentii T 5 plenum Tl do»tibus B, uotibus T quot T7 et Sirm., quod BLPTlVb 6 singula summum T 7 relegioqis B ,8 pacientia LV semper om. B 9 sermona L1 tribuit. B, tribuet LPTVb 10 preuius B 12 secula seculorum am B ) [*](III. Dictio data stephano (stepbanio V, stefanio B) u. s. uicario dicenda mazimo episcopo BLTV, Incipit epistola aynimachi (simmachi A) papae laurentio mediolanensis eoclesiae archiepo directa: dilectissimo atque carissimo fratri laurentio mediolanensis eccleaiae (aecclaesiae A) archiepo simmachus epa in dno salutem insor. A (= cod. Parisinus 9629) et R (= Vaticanus 630) idem qui Opusc. II exhibent; sacra tertia inscr. add. Sirm. 21 facondie T1 predicantis BLV ) [*]( VI. ) [*]( 28 )

et e diuerso thesaurus cordis inradiat in egestate uerborum. qui uice dei iudicat non desiderat picta colloquia., sed quae infucatus commendat nitor ingenii, quia in his etiam sine amore blanditur eloquentia, in illis splendorem suum ueritas nuda commendat. sine phaleris est omne quod dictat affectio: ad unguem fabricantur illa, quae uolumus non tam speciem recti habere quam similitudinem. ad te, uenerabilis mi antistes Maxime, sermo est, cui in meritorum testimonio uirtus coepit a uocabulo, in quo actus eloquitur qui nomen appellat prouida parentum tuorum diligentia prius te eligi uoluit quam probari. te olim saecularibus inhaerentem titulis castrensis sudor excoluit et ad ecclesiae gubernacula pars aduersa solidauit, sicut deus loquitur per prophetam: qui in modico fidelis, et in magno fidelis est. te sacrarum iudex et consilii comitem meruit et laboris. bene uenerandis initiandus altaribus et in laica conuersatione quod sacrum esset elegisti. tu pudicitiae in illa aetate custos inuentus es, in qua et lex obsequitur desideriis. satis enim est pueritiae ambitum, quem licentia fulcit, horreri. Christus milites suos, quos in personam ducis adtollat, inter acies quaerit hostiles. adscitus ecclesiae pontificem actibus inplesti ante tempora dignitatis. non fuit aduena benignitas, quae naturae innixa radicibus de cano flore germen ostendit. temporale est omne quod fingitur, perpetuum quod cum aetate maturescit. non tibi sacerdotium rem doni [*]( 13 Lnc. 16, 10 ) [*]( 1 aegestate B 2 iudicat — infacatus con om. B, add. in mg. m. rec. 3 ingeni A 5 nuda] nulla ex nulda B faleris ABLTV, falleris PB 6 non tam] notum B 7 mi scripsi, mihi Ubri anteBtis B 8 cui m V in m.] immeritorum TV1 9 a om. BTl apellat T pronidam A 10 elegi BT\' 11 infaerentem BL castrinBis B, castrosis T1 18 profetam B modico] minimo B 14 te ex tunc T corr. sacram A 15 ueneran***dis (ran et d in ras.) L, mn. B 16 eligisti B, ezlegisti A, et legisti B 17 custus B es* (t eras..) L 18 est L 9. l. quam lioentiae AB 19 pinsonam dalcis B 20 adtolat A aecclesiae A 23 fringitur Lx ) credimus euenisse sed praemii. alios uulgi aura gratia lenocinante commendat: tibi rigida circa culpabiles districtio dedit affectum. manet te singularis sapientia, quae licet generaliter optanda est, tamen existit in magistro necessaria. frustra monitoris personam suscipit qui inpacti non praeualet aestimare pondus officii: uilissimis conparandus est, nisi praecellat scientia, qui est honore praestantior. dedit tibi apicem res iudicii, non fauoris: dignus pontifice amor est quem censura conciliat: deuenustat institutoris genium qui per solam gratiam uult placere. tu his eruditus et formatus caeli beneficiis plus agendo plebem instituis quam loquendo. illa monita discipulorum occasionem eruderant, quae praebentur exemplo: sine pudore inuitat ad innocentiam qui illam non fuerit ipse sectatus. te inter secreta penetralium quasi testem metuunt qui peccare disponunt: nascentibus culpis metus et reuerentia tua negat effectum. qui inter exordia occurit uitiis, et occasionem lapsus adimit et concupiscentiae purgat auctorem. haec beatitudini tuae quasi strictim pro linguae meae commendatione dedicaui. si precibus tuis uitae successus adriserit, gestorum tuorum plena me relatione consecrabo, ut quae uniuersis nota sunt mansuris in posterum litteris, quatenus gaudeat aetas secutura, seruentur. [*](1 euenisse (eu in raa.) V premii BL Y alios T\', alios ABLT1Vb, aliia B ara A, aria B 2 commendatur Pb circa] cura T culpabilis .B diatrictio V in ras. 3 manet] munit fort. *e B 7 honorem L prestantior B 8 pontifici fort. censure B 9 institutionis Pb qui L s. I. 10 eruditus] condituB Sirm. benificiis B plebem Bb, popu- Ium rell. 11 institui. Sirm., institues libri munita LB conacientia B 12 erudierant ABT* prebentur B, probantur coni. Schottus 13 non] ft B, om. T 15 affectum BT1 16 exordium B lapsum B adimet B 17 auctore L, actorem T beatitudine L 18 strictim (im in ras.) T, strictam L 20 renelatione B consecrebo B\' nota. B, nata A 21 quatinus LBTV aetas B 22 seruentur] finit add. B ) [*]( 28* )

IIII. DICTIO IN DEDICATIONE MISSA MAXIMO EPISCOPO.

Numquam pauper uena timeatur ingenii, ubi diues est causa dicendi. transit hominem, quotiens caelestibus militat mens nostra culturis, nec in angustum redigitur narrationis exilitas, si opifici suo obsequium referat narraturus. potest enim linguam facundiae dotibus ornare qui contulit et dare uerbis genium quem fatemur dedisse sermonem. nam prophetici dudum maciem iuuit eloquii, dum ad perfectam magistri eloquentiam et fortissimi monitoris tubam imbecilla Moysi erigeretur infantia : qui nullis gradibus, dum peritiam meditatur, effloruit nec per aetatis alicuius scientiam ad messem perfectionis ascendit, qui dum, militem infabricato portauit ingenio, officium ducis iussus arripere, quia uerecunde renuit, constanter impleuit. sic nos dedicationis festa celebrantes, inter spiritalis laetitiae bona praestolamur gratiam, dum paremus. absit formido debilis: remoueatur fiducia inaniter concepta per studium. nos de humanae perfectionis schemate nec praesumimus aliquid nec timemus. deinde quis in beati Iohannis prophetae et apostoli <laudem>, cuius templum hoc sanctificauit ingressus, uel muta. dubitet ora laxari ? cuius senior gratia quam natura, dum ante lucis ingressum pii uatis implesset officium, limen uitae huius uirtute signauit. nam uno eodemque tempore et matrem fecunditate nobilem fecit et inofficiosa genitoris labia in loquelam pristinam usu remeante commouit. nemo Iohannem nominans post exempli praecedentis miracula pristinam linguae habiturum [*]( IIII. Sacra quarta inscr. add. Sirm. 5 redigotur B 7 facondie T 8 pfphetioi L dndd* (m eras.) T aciem B 9 iubet B 10 eregeretur B 11 nullius T1 12 aetates B acientiQ B 13 dum scripsi, din libri 14 sarripere L uerecnndiQ L rennnit B implebit B 15 caelebrantee B spiritales L 16 praestalamur B 17 inanita L per L 18 Bcemate B 19 et apostoli Bb, om. LTV 20 laudem. add., om. libri 22 officium om. L 23 significauit L feoonditate T 26 praecidentis B1 )

se suspicetur inperitiam. post sacratissimum Zachariam, cuius faucibus eliminata per istud uocabulum remeauit humanitas, ab uniuersis\' iura- ereditur Iohannes apostolus clauis. esse uerborum. in huius comitatu Antoninus, uetusti heroa saeculi, et beatissimi Cassiani iuncta claritudo faciunt de aede sacramentum, de terrena habitatione caeleste collegium, de manu factis quod nulla possit senectute uiolari. occasum enim deo oblata non sentiunt nec ad uetustatem tremulam pietate fulta mittuntur: stat soliditas machinae, quam Christus ingreditur, et originariae oblita fragilitatis adipiscitur de possessore uirtutem. tecta uilia de consecrantis nobilitate decorantur, dum rei caducae pretium tribuitur habere de domino. tu autem, frater sanctissime, huius oblator aedificii, de mercedis retributione gratulare. nescit spes titubare; cui bonae fructus promittitur actionis: ab exercitio descendit retributionum fiducia nec ullo nutat incerto qui laudanda meditatur.